'Hajduti i pulave që do të bëhet
deputet', Dokle sjell romanin e ri

“Një hajdut pulash që kërkon të bëhet deputet”. “Një oborr shtëpie i zbrazur nga njerëzit e i  mbushur nga ferrat”.  “Një arkivol emigranti që qahet nga familja e gabuar”. Këto janë vetëm pak nga episodet e romanit “Lulet e Skajbotës” që ish-deputeti Socialist, Namik Dokle sjell këtë nëntor për të përshkruar Shqipërinë e tranzicionit të zgjatur, ku emigracioni merr me vete dhe trurin dhe inteligjencën e kombit dhe lë hapësira për promovimin e njerëzve të pamoralshëm e të pa arsimuar.

“Jam përpjekur të përshkruaj një realitet dramatik të sotëm që është një realitet dramatik në të gjithë vendin. Ka edhe personazh në libër që, siç e kam thënë nga hajdut pulash bëhet biznesmen i madh dhe nga biznesmen i madh synon të bëhet deputet, edhe pse ka diplomën e universitetit dhe përgatitet për kandidat shkencash ndërkohë që nuk ka dëftesën e shtatë-vjeçares”,-tregon ish-deputeti i cili tashmë zhvillon një jetë publike si shkrimtar. Dokle, i cili ka investuar dekada nga jeta e vetë në politikë, thotë se kjo e fundit i ka shkaktuar shumë plagë shoqërisë.

“Një personazh në libër thotë që: po ikin djemtë dhe oborret tona po i zë gjëma e ferrave. Tranzicioni është koha që ndanë njerëzit në fajtorë dhe në vuajtës dhe realisht ka pasur shumë ngjarje që mund të shmangeshin dhe duheshin shmangur pa tjetër që njerëzit e thjeshtë të mos vuanin siç kanë vuajtur. Më shumë i drejtohem këtyre njerëzve dhe nëpërmjet tyre dh institucioneve që bëjnë politika që të mos braktiset vendi! Le të lëvizim lirshëm por të mos braktisim atë çfarë na ka lënë natyra dhe perëndia!  Sot, sipas mendimit tim,  nuk ka të gjithë bashkëvujatës dhe bashkëfajorë, por ka fajtorë dhe vuajtjes dhe vuajtësit janë nga njëra anë dhe fajtorët nga ana tjetër”,-tha autori. Në roman, Dokle i referohet disa herë me shpotitje dhe ironi Akademisë së Shkencave.

Ai mbështet tërësisht qasjen e kryeministrit Rama për një reformë të thellë në këtë institucion. “Çdo Akademi Shkencash duhet të meritojë emrin që ka dhe një shtet pa akademi nuk mund të jetë shtet që mund të përparojë dhe unë në këtë kontekst jam plotësisht dakord që Akademia duhet të reformohet dhe duhet të merret me çështje të rëndësishme të zhvillimit të shtetit tonë”,-deklaron Dokle. Tashmë, jashtë parlamentit, ai është i vendosur t’i dedikohet tërësisht letërsisë, për të thënë ato që korridoret e politikës nuk ja kanë lejuar të thoshte. “Letërsia dhe politika janë shumë xheloze ndaj njëra tjetrës”,-shprehet Dokle. Promovimi i librit “Lulet e skajbotës” të Dokles do të bëhet në ditën e parë të Panairit të Librit në Pallatin e Kongreseve, të mërkurën në orën 18:00.

Z.Dokle, pas “Vajzave të mjegullës”, vini këtë nëntor me “Lulet e Skajbotës”. Riktheheni sërisht në Gorë, në një realitet të trishtueshëm, me probleme në të dy librat. Pse përsëri në Gorë, keni pengje të gjërave që nuk keni mundur të bëni në politikë për atë zonë, apo është një takim me fëmijërinë tuaj?

 Jo. Libri i parë kishte të bënte më fëmijërinë time, por ky nuk ka të bëjë fare me fëmijërinë time, sepse ngjarjet zhvillohet 30-40 vjet pas librit të parë. Libri ka të bëjë me realitetin aktual të realitetit në ato zona. Natyrisht, edhe unë, si shumë të tjerë, shkruaj për një zonë, një filozofi, një traditë që e njoh më mirë, pasi çdo shkrimtar futet në letra për të shkruar për atë gjë që e njeh më mirë, për atë gjë që e ndjen më shumë, për atë gjë që e nxit dhe e frymëzon. Siç e thatë edhe ju, edhe për atë gjë që mund t’i kenë ngelur edhe pengje. Nuk ka njeri që nuk ka pengje, një apo më shumë të tillë. Në rastin konkret, unë jam përpjekur të përshkruaj një aktualitet dramatik të sotëm, që nuk është thjesht në Gorë, por është një realitet dramatik në të gjithë vendin, dhe jo vetëm në vendin tonë, por edhe në shumë vende të tjera. Drama, dhimbja, trishtimi që lë pas emigracioni. Kjo është arsyeja që unë nuk jam marrë me jetën e emigrantëve jashtë atdheut, por me dramën, me atë boshllëk shpirtëror dhe njerëzor që lënë fëmijët e ikur. Është një personazh aty në libër që thotë “po ikin djemtë dhe oborret tona po i zë gjëma e ferrave”, sepse braktisen shtëpitë dhe dyert hapen për ferrat. Dyert mbyllen për njerëzit dhe mbyllen për ferrat. Ky është ai realitet që më ka nxitur mua të shkruaj këtë roman. Ka aty këtu, ndonjë personazh që vjen shkarazi nga “Vajzat e mjegullës”, por përgjithësisht janë personazhe krejt të rinj, që jetojnë në një kohë të re. Tek “Vajzat e Mjegullës” flisja për një realitet të trishtueshëm të kohës së komunizmit, tani, në këtë roman të ri, “Lulet e skajbotës”, flas për një kohë të tanishme. Ngjarjet zhvillohen në ditët midis dy shekujve.

Çdo shkrimtar kur shkruan, besoj edhe ju, kërkon të përcjellë një mesazh. Kujt i drejtoheni me këtë roman: ndonjë shtrese të caktuar sociale apo politikëbërësve?

Ky është një mesazh për njerëzit. Unë e kam thënë edhe në romanin e parë, dhe po e them edhe tani me të dytin: misioni i letërsisë, sipas mendimit tim, nuk është të shkruajë për ata që bëjnë politikën apo historinë,por është për të shkruar për viktimat e këtyre. Unë shkruaj për njerëzit e thjeshtë, për këto viktima të kohës të cilët janë të detyruar të braktisin vendlindjet e tyre, dhe shkojnë të kërkojnë bukën e tyre dhe një jetë më të mirë diku tjetër. Unë nuk jam kundër lëvizjes së njerëzve. Lëvizja e lirë e njerëzve është një nga tiparet e zhvillimit të Shqipërisë dhe gjithë botës, por një lëvizje e lirë që nuk lë drama, nuk lë ferra, që nuk le tragjedi. Kjo duhet të jetë lëvizja normale. Ajo çfarë më ka shqetësuar e më shqetëson mua është që ne nuk kemi një lëvizje normale dhe të rregulluar, por një lëvizje spontane, nga halli, nga varfëria, nga mos-gjetja e atyre gjërave që njerëzit kërkojnë në vendin e tyre, në shtëpinë e tyre. Me këtë libër, këtë mesazh jua dërgoj këtyre njerëzve, e nëpërmjet tyre dhe institucioneve politikëbërëse, që të mos braktiset vendi. Të lëvizim lirshëm, por të mos braktisim vendin, në atë çfarë na ka dhënë perëndia dhe natyra.

A ka nëntekst politik ky libër? Unë e prisja në fakt, nga gjithë komunikimi që kemi pasur së bashku gjatë kohës që po punonit për librin. A i gjejmë këto nëntekste?

Padyshim që ka nëntekst politik. Është një personazh aty, që nga hajdut pulash bëhet biznesmen dhe nga biznesmen i madh synon të bëhet deputet. Ky person ka diplomën e universitetit, po përgatitet për kandidat shkencash, ndërkohë që nuk ka dëftesën e 7 vjeçares. Romani ka një moment interesat se si një njeri, që ka një diplomë universiteti, kthehet në fshat sepse i duhet dëftesa e fillores. Janë këta lloj njerëzish që ndikojnë në gjëra që nuk duhet të jenë nën ndikimin e tyre. Në fillimet e demokracisë pati dalë një parullë, që edhe pse e kishte thënë një kundërshtari im politik, mendoja se ishte e drejtë: “Ne jemi të gjithë bashkëvuajtës dhe bashkëfajtorë”. Sot mendoj që nuk jemi të gjithë bashkëvuajtës dhe bashkëfajtorë, por ka fajtorë dhe vuajtës. Fajtorët janë në një anë dhe vuajtësit në anën tjetër.

Gjatë leximit të librit kam gjetur disa herë me shpotitje dhe ironi Akademisë së Shkencave. Mendoni dhe ju si kryeministri Rama se ky institucion duhet të reformohet?

Absolutisht po. Natyrisht, këto mendime për Akademinë e Shkencave i kam bërë kur nuk kishte dalë ende ky diskutim publik mbi këtë institucion. Akademia e Shkencave është një nga institucionet më të rëndësishme të një vendi, por çdo Akademi Shkencash duhet të meritojë këtë emër që ka. Këto elementë që kam shkruar në roman nuk kanë të bëjnë fare me diskutimet e ditës për Akademinë e Shkencave. Por, gjithsesi është një element i jetës sonë shoqërore. Një shtet pa Akademi nuk mund të përparojë. Një popull pa teatër nuk mund të emancipohet. Pra, janë disa institucione të rëndësishme, për të cilat, për fat të keq, qeveritë kanë kujdes të paktë. Të reformosh Akademinë është t’i japësh kombit një dritare për të ecur përpara. Në këtë kontekst unë jam tërësisht dakord që akademia duhet të reformohet dhe që akademia duhet të merret më çështje të rëndësishme të zhvillimi të shtetit, vendit dhe kombit tonë.

U bënë disa muaj që ju jeni jashtë parlamentit. Është një periudhë që ju e keni ndjekur aktualitetit, dhe ku klasa politike, jo vetëm e familjes suaj politike, është në një kontestim të madh shoqëror. Ju vjen keq që nuk jeni në parlament, apo ju vjen mirë që nuk jeni pjesë e këtij kontestimi të madh?

Unë daljen nga parlamenti e kam menduar prej kohësh, nuk ndodhi në periudhën kur bëheshin listat. Nëse ju kujtohet, në një intervistë që kemi zhvilluar bashkë fiks dy vjet më parë, un bëra një deklaratë dhe ju e keni vënë me titull të madh në gazetë: Namik Dokle nuk do të kandidojë më. Sepse  vjen një kohë ku njeriu mendon se ka dhënë gjithçka ka mundur në këtë drejtim dhe duhet të merret me diçka tjetër. Unë realisht e kam ndjerë mungesën e kohës për tu marrë me letërsi. Duke u marrë shumë me politikë kam lënë shumë pengje pa kryer në fushën e letërsisë, sepse letërsia dhe politika janë shumë xheloze ndaj njëra-tjetrës. Me letërsinë dhe politikën duhet të merresh me shumë përkushtim, dhe ky përkushtim s’mund të jetë i njëkohshëm. Së pari duke qenë i vetëdijshëm se vijnë njerëz të rinj në politikë dhe ju duhet hapur rruga, por edhe duke qenë se nuk kam pse të rri më në parlament, por ndërkohë nuk mund të rri jo aktiv në jetën time dhe po merrem me letërsi. Unë kam shkruar letërsi shumë kohë përpara se të hyja në politikë, kam pasur një periudhë ndërprerjeje prej disa vitesh dhe tani i jam rikthyer pasionit të parë. Jam rikthyer për të thënë ato gjëra që nuk i kam thënë, sepse njeriu është një prush që e djeg për të thënë atë që do ta thotë para se të vijë hiri që mbulon prushin.

Teksa po lexoja librin gjeta një shprehje interesante, brenda një dialogu: “Ardhët vonë. Vdekjen e morën të tjerët”. Sa i ka marrë tranzicioni shoqërisë shqiptare. A i ka marrë edhe vdekjen?

Shumë. Shumë na ka marrë. Jua thashë, tranzicioni është kohë që ndan njerëzit në fajtorë dhe vuajtës. Realisht ka pasur shumë ngjarje që mund të shmangeshin dhe duheshin shmangur patjetër, që njerëzit e thjeshtë të mos vuanin ashtu siç kanë vuajtur dhe që vuajnë akoma. Unë mendoj që politika nuk fillon tek porta e presidencës, as tek kangjellat e kryeministrisë e as në oborrin e parlamentit. Politika duhet të fillojë në oborrin e çdo familjeje për të parë nevojat e saj. Zhvillimi i Shqipërisë duhet të prekë të gjithë cepat e vendit, në 28 mijë kilometra katrorë, dhe jo vetëm një pjesë të saj. 

Redaksia Online
J.Sh Shqiptarja.com

TAG:
• akademia e shkencave