Berkeley– Vetëm 3,000 njerëz kanë grumbulluar 14.4 trilion dollarë pasuri, ekuivalente me 13% të PBB-së botërore. Ndërsa miliarderët e botës kontrollonin më pak se 3% të PBB-së globale në 1993, rritja e pasurisë së tyre dhe ndikimi politik është përshpejtuar që atëherë. Siç u shpreh ministrat e financave të G20 në deklaratën përfundimtare në konferencën e tyre në Rio de Zhaneiro më 25-26 korrik: “Është e rëndësishme që të gjithë tatimpaguesit, përfshirë individët me vlerë shumë të lartë neto, të kontribuojnë në pjesën e tyre të drejtë në taksa.
Shmangia agresive e taksave ose evazioni fiskal i individëve me vlerë shumë të lartë neto mund të dëmtojë drejtësinë e sistemeve tatimore. Promovimi i politikave tatimore efektive, të drejta dhe progresive mbetet një sfidë e rëndësishme që bashkëpunimi ndërkombëtar tatimor dhe reformat vendase të synuara mund të ndihmojnë në adresimin.
Barazia fiskale mbështet demokracinë. Pa të ardhura të mjaftueshme tatimore, qeveritë nuk mund të garantojnë shërbime adekuate si arsimi, kujdesi shëndetësor dhe mbrojtja sociale, as nuk mund t'i përgjigjen problemeve shumë më të mëdha si kriza klimatike (e cila tashmë po destabilizon shumë vende në mbarë botën).
Duke pasur parasysh pasojat e tmerrshme të mosveprimit në këto fusha, është e domosdoshme që më të pasurit të paguajnë pjesën e tyre të drejtë të taksave. Deklarata e Rios është një moment historik i rëndësishëm. Për herë të parë që nga themelimi i G20 në vitin 1999, të gjithë anëtarët ranë dakord se mënyra se si taksohen mbi të pasurit duhet të rregullohet dhe ata u zotuan ta bëjnë këtë. Por ky konsensus nuk doli nga hiçi. Mbrojtësit e drejtësisë tatimore mbuluan shumë terren në muajt përpara samitit.
Në raportin, për një plan me standard të koordinuar tatimor minimal efektiv për individët me vlerë tepër të lartë neto, kam avancuar një propozim për një standard të ri tatimor efektiv që përfshin një taksë minimale të koordinuar prej 2% të pasurisë për individë të tillë – në botë 3000 miliarderë. Ky standard jo vetëm që do të gjeneronte të ardhura të konsiderueshme (rreth 200-250 miliardë dollarë në vit); do të korrigjonte gjithashtu padrejtësinë strukturore të sistemeve tatimore bashkëkohore, ku normat tatimore efektive të miliarderëve janë më të ulëta se sa për individët e klasës së mesme.
Publiku global mbështet në masë të madhe taksimin e drejtë të ultra të pasurve. Sipas një sondazhi të Ipsos në vendet e G20, i publikuar në qershor, 67% e njerëzve pajtohen se ka shumë pabarazi ekonomike dhe 70% mbështesin parimin që njerëzit e pasur duhet të paguajnë norma më të larta të tatimit mbi të ardhurat. Deklarata e Rios sinjalizon një ndryshim të rëndësishëm: liderët botërorë nuk mund të mbështesin më një sistem në të cilin ultra të pasurit ipaguajnë më pak taksa se ne të tjerët.
Ministrat e Financave kanë rënë dakord tashmë për hapa të rëndësishëm paraprak për të përmirësuar transparencën tatimore, për të rritur bashkëpunimin tatimor dhe për të rishikuar praktikat e dëmshme tatimore. Vërtetë, nuk kishte konsensus politik për të përfshirë në tekstin përfundimtar taksën minimale prej 2% për miliarderët. Deklarata duhej të miratohej unanimisht dhe disa vende kanë ende rezerva për disa aspekte të propozimit. Për shembull, ndërsa administrata e Presidentit të SHBA Joe Biden mbështet një taksë minimale miliarderësh brenda vendit, ajo ka hezituar ta avancojë këtë çështje në skenën ndërkombëtare. Por nuk ka kthim pas. Tatimi minimal është tani në axhendë dhe duke parë historinë e negociatave ndërkombëtare të taksave, ka arsye konkrete për të qenë optimist për të ardhmen e propozimit.
Në vitin 2013, G20 pranoi shmangien e shfrenuar të taksave të kompanive shumëkombëshe, duke i dhënë vrull politik për të adresuar këtë çështje. Plani i tij fillestar i veprimit përfshinte përmirësimin e transparencës tatimore, rritjen e bashkëpunimit tatimor dhe rishikimin e praktikave të dëmshme tatimore – i njëjti formulim që përdoret tani në Rio. Më pas, në tetor 2021, 136 vende dhe territore (tani 140) miratuan një taksë minimale prej 15% të korporatës. Për fat të mirë, ne nuk kemi nevojë që të gjitha vendet të miratojnë një taksë minimale prej 2% për miliarderët (ose për centi-milionerët, nëse kjo është ajo që vendosin politikëbërësit).
Ne kemi nevojë thjesht për një masë kritike vendesh që të bien dakord për një sërë rregullash për të identifikuar dhe vlerësuar pasurinë e të pasurve ultra të pasur dhe për të miratuar instrumente për të vendosur tatimin efektiv, pavarësisht nga rezidenca tatimore e miliarderëve. Në këtë mënyrë, ne mund të shmangim një skenar ku ultra të pasurit ikin në parajsat fiskale, duke i dhënë fund kështu garës në fund midis vendeve që konkurrojnë për t'u ofruar miliarderëve normën më të ulët të taksave. Gjatë dhjetë viteve të fundit, bashkëpunimi ndërkombëtar për tatimet është përmirësuar ndjeshëm. Futja e shkëmbimeve automatike të informacionit bankar, për shembull, ka reduktuar shumë mundësinë e shmangies së taksave. Ne tashmë kemi mjetet e nevojshme për t'i bërë miliarderët e botës të paguajnë pjesën e tyre të drejtë të taksave. Tani i takon qeverive të veprojnë shpejt dhe me efektivitet.
Gabriel Zucman, Profesor i Ekonomisë në Shkollën Ekonomike të Parisit dhe Universitetin e Kalifornisë./ Marrë nga “Project Syndicate”, përshtati shqiptarja.com
