Bashkimi Evropian, pse unanimiteti nuk funksionon: Strategjia e shantazhit

Unanimiteti si formë vendimmarrje në Bashkimin Evropian duhet hequr, pasi kjo lejon një vend që ta shfrytëzojë këtë mundësi për të mbajtur peng një vendim apo më keq akoma një vend tjetër. Ky ishte qëndrimi i fortë i Kryeministrit Rama pas dështimit të Këshillit Evropian në hapjen e negociatave për Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut për shkak të një vetoja bullgare, për çështje dypalëshe me vendin fqinj. Por Rama nuk ka qenë i parë që e ka shprehur një mendim të tillë të qartë. Edhe brenda Bashkimit Evropian liderë të rëndësishëm mendojnë se kjo formë e marrjes së vendimeve duhet shmangur pasi ‘është një mundësi për shantazh’. Më poshtë analiza e botuar sot në corriere.it, shkrim i gazetareve Francesca Basso dhe Miklena Gabanelli, që tregon domosdoshmërinë që BE ta marrë këtë vendim të rëndësishëm dhe çfarë ndodh sot në vendimmarrjet e ‘Unionit’.  

Shkrimi i plotë në Corriere.it

“Ne duhet të kapërcejmë ‘parimin e unanimitet’, i cili krijon një logjikë bërë nga veto të kryqëzuara, dhe të shkojmë drejt vendimeve të marra me shumicë të cilësuar. Një Evropë e aftë për të marrë vendime në kohën e duhur është më e besueshme para qytetarëve të saj dhe përballë botës”. Fjalët janë kryeministrit italian Mario Draghi, të thëna 3 majin e kaluar gjatë seancës plenare të Parlamentit Evropian, fjalë të cilat parashtrojnë qartë se cili është problemi i Bashkimit Evropian në marrjen e vendimeve.

Evropa nuk është një shtet federal, monedha e përbashkët është miratuar dhe përdoret nga vetëm 19 nga 27 vende, nuk ka Kushtetutë evropiane sepse në vitin 2005 qytetarët francezë dhe holandezë votuan kundër në një referendum. Bashkimi Evropian është një komunitet ligjor i bazuar në traktatet e negociuara nga shtetet anëtare, të cilat ia kanë lënë juridiksionin Brukselit, por jo në të njëjtën masë në të gjitha fushat.

Për çështjet që konsiderohen si më të ndjeshmet politikisht, të gjitha shtetet duhet të jenë dakord. Në praktikë, vendet janë të gatshme të dorëzojnë kompetencat, me kushtin që të kenë garancinë për të parandaluar miratimi e vendimeve që nuk u pëlqejnë. Megjithatë, unanimiteti ngadalëson procesin e vendimmarrjes së Unionit dhe ndonjëherë përdoret nga një shtet anëtar për të "shantazhuar" të tjerët.

Unanimiteti si shantazh
Paketa e gjashtë e sanksioneve të BE-së kundër Moskës për pushtimin e Ukrainës u bllokua për javë të tëra nga Hungaria, e cila ushtroi të drejtën e vetos derisa mori një përjashtim nga embargoja ruse e naftës, sepse ajo nuk ka dalje në det dhe e ka më shumë të vështirë diversifikimin e furnizimeve të saj. Por më pas e riktheu veton për ta rihequr me kushtin se që Patriarku i Moskës Kirill të përjashtohej nga sanksionet.

Direktiva e BE-së që synon të garantojë një taksë minimale globale prej 15% për kompanitë shumëkombëshe (taksa minimale globale) u bllokua fillimisht nga vetoja e Polonisë, e cila më pas e hoqi, por tani e ka vendosur Hungaria. Megjithëse nuk ishte deklaruar zyrtarisht, Varshava e kishte ndërprerë direktivën për të marrë dritën jeshile për Fondin e Rimëkëmbjes nga Komisioni i BE-së. Hungaria gjithashtu vuri veton ndaj saj për të ushtruar të njëjtin presion. BE-ja prezantoi një mekanizëm për të lidhur fondet e BE-së me respektimin e sundimit të ligjit, dhe Hungaria dhe Polonia vendosën veton ndaj buxhetit të BE-së për 2021-2027 derisa morën garancinë që të mos zbatohej menjëherë. Në vitin 2020, Qiproja vonoi sanksionet e BE-së kundër Bjellorusisë për javë të tëra, e shqetësuar për provokimet e Turqisë, e cila kërkonte hidrokarbure në ujërat e Nikosias pa autorizim.

Kur vendoset unanimisht
Brenda Këshillit nevojitet unanimiteti kur merren vendime në këto fusha: politika e përbashkët e jashtme dhe e sigurisë (sanksione, deklarata politike, misione ushtarake); taksat (taksat e reja në nivel të BE-së, siç është taksa minimale për shumëkombëshet); sigurimi social ose mbrojtja sociale (të drejtat për t'u njohur në nivel të BE-së për të gjithë qytetarët evropianë); pranimi i shteteve të reja në Bashkimin Evropian (të 27 vendet duhej të miratonin statusin e kandidatit në Ukrainë); bashkëpunimin operativ policor ndërmjet shteteve anëtare. Në raste të tjera, Këshilli vendos me shumicë të cilësuar, të quajtur edhe "shumicë e dyfishtë": 15 nga 27 vende duhet të jenë pro dhe të përfaqësojnë të paktën 65% të popullsisë totale të BE-së. Një abstenim konsiderohet votë kundër. Në vend të kësaj, pakica bllokuese duhet të përfshijë të paktën katër vende, të cilat përfaqësojnë mbi 35% të popullsisë së BE-së.

Çfarë thonë Traktatet
Traktatet aktuale parashikojnë tashmë mundësinë e procedimit me shumicë të cilësuar edhe në sektorët në të cilët duhet të merren vendime unanime, por për ta bërë këtë është e nevojshme që të 27 shtetet anëtare të bien dakord: këto janë "klauzolat kalimtare". Domethënë, duhet unanimiteti për të mos zbatuar unanimitetin. Ndërsa ndryshimi i Traktateve rregullohet nga neni 48 i Traktatit të Lisbonës, i cili parashikon një procedurë të zakonshme dhe dy të thjeshtuara. Në të tre rastet, Këshilli Evropian në fund vepron në mënyrë unanime.

“Më lejoni të jem i qartë, çdo shtet anëtar ka të drejtë të mbrojë këndvështrimin dhe interesin e tij kombëtar. Por, siç e kemi parë, gjithnjë e më shpesh vetoja përdoret si mjet pazari për çështje që nuk kanë asnjë lidhje me vendimin që duhet marrë”, është shprehur Draghi në fjalimin e tij.

Epo, pas një viti diskutimesh mes qytetarëve, institucioneve, shoqërisë civile dhe shoqatave përmes Konferencës për Ardhmërinë e Evropës, qytetarët po kërkojnë nga institucionet evropiane që të zbatohet parimi i unanimitet vetëm për hyrjen e një shteti të ri në BE, dhe modifikimin e parimeve themelore. Pjesa tjetër të bëhet me shumicë të cilësuar.

Vendimet e Parlamentit
Më 9 qershor, Parlamenti i Bashkimit Evropian miratoi një rezolutë që u bën thirrje udhëheqësve të BE-së të fillojnë procesin e ndryshimit të Traktateve. Në mënyrë të detajuar kërkesat janë këto:

1) Kalimi nga unanimiteti në votim me shumicë të cilësuar në fusha të tilla si sanksionet, të ashtuquajturat klauzola kalimtare (lejojnë modifikimin e Traktateve) dhe emergjencat;

2) Ndryshimi i kompetencave që ka BE-ja në fushën e shëndetësisë, energjisë, mbrojtjes, politikave sociale dhe ekonomike;

3) Njohja e iniciativës legjislative dhe të drejtat e plota të bashkëligjvënësit për buxhetin e BE-së në Parlamentin e BE-së;

4) Të forcojë procedurën për mbrojtjen e vlerave themeluese të Unionit dhe të qartësojë përkufizimin dhe pasojat e shkeljeve.

Tani topi i kalon Këshillit Evropian dhe janë krerët e shteteve dhe qeverive ata që vendosin nëse do të ngrenë një konventë ndërqeveritare për rishikimin e Traktateve. Vendimi merret me shumicë të thjeshtë, që do të thotë 15 nga 27 shtetet anëtare (por rezultatet e Konventës duhet të miratohen unanimisht). Dhe ky është problemi i parë sepse më 9 maj, pak pas mbylljes së Konferencës për Ardhmërinë e Evropës, 13 vende të BE-së - Bullgaria, Kroacia, Republika Çeke, Danimarka, Estonia, Finlanda, Letonia, Lituania, Malta, Polonia, Rumania, Sllovenia dhe Suedia - paraqitën një dokument jozyrtar në të cilin shkruajnë se fillimi i një procesi modifikimi të Traktateve do të ishte "i pamatur dhe i parakohshëm" dhe do të rrezikonte "të çenergjizonte" sfidat urgjente gjeopolitike me të cilat duhet të përballet Evropa". Gjashtë vende - Italia, Gjermania, Belgjika, Holanda, Luksemburgu dhe Spanja - i kanë dorëzuar Komisionit një dokument në të cilin ata kërkojnë të ndajnë propozimet "të cilat mund të zbatohen shpejt në kuadrin ekzistues të traktatit" dhe "reformat institucionale afatgjata" dhe ata deklarohen "në parim të hapur ndaj nevojës për të bërë ndryshime në Traktatet e përcaktuara së bashku".

Këshilli nuk është i pabalancuar
Këshilli Evropian në konkluzionet e tij në takimin e së enjtes dhe të premtes së kaluar "merr parasysh propozimet" dhe thekson se "një ndjekje efektive" që duhet të sigurohet nga institucionet, "secila brenda kompetencave të veta dhe në përputhje me Traktatet", asgjë më shumë. Topi më pas kërcen në presidencën e ardhshme të Këshillit të BE-së, e cila në korrik do t'i kalojë Republikës Çeke dhe më pas Suedisë, të cilët nuk e kanë fshehur se nuk duan të prekin Traktatet. Është e vështirë të pritet përparim në këtë front. Por ka zgjidhje të tjera, duke filluar me bashkëpunimin e zgjeruar që tashmë parashikohet nga Traktatet (është përdorur për shembull për të krijuar Zyrën e Prokurorit Publik Evropian): ai lejon të paktën nëntë shtete anëtare të bashkëpunojnë në një fushë specifike nëse është evidente se Unioni me 27 vendet nuk është në gjendje të arrijë objektivat që i ka vënë vetes brenda një kohe të arsyeshme.

Pandemia dhe tani lufta në Ukrainë po tregojnë se përgjigjet për problemet e mëdha nuk vijnë nga shtetet individuale, por nga BE-ja në tërësi. Kur COVID shpërtheu, blerja e përbashkët e vaksinave doli të ishte një strategji fituese. Plani ‘maxi’ i ndihmës për gjeneratën e ardhshme të BE-së, i financuar për herë të parë me borxh të përbashkët, përfaqëson një pikë kthese në historinë e Bashkimit. Por për sa kohë mbizotëron një logjikë kombëtare, e mbrojtur fort me votim unanim, është e vështirë të përparohet. 

Dhe pastaj janë vendet, të gatshme për të ecur përpara, të cilat duhet të gjejnë guximin për ta bërë këtë, duke u lënë atyre që kundërshtojnë (dhe e konsiderojnë BE-në vetëm një mjet për mbledhjen e fondeve) përgjegjësinë për t'u kthyer prapa./ Përktheu Shqiptarja.com

K.T./Shqiptarja.com

TAG:
• Bashkimi evropian
• edi rama
• integrimi europian