Çfarë do të thonin Aristoteli dhe
miqtë e tij për epokën Trump?

Ndonjëherë, për t’u përballur me stuhinë e tmershme që jeta politike amerikane është transformuar, unë komunikoj me miqtë e mi nga antikiteti i largët por jo dhe aq të largët për t’i pyetur ata se çfarë mendojnë.

Perikliu, Demostheni dhe Ciceroni. Herakliti, Platoni dhe Aristoteli. John Adams, Abigail Adams, James Wilson, James Madison dhe Cesare Beccaria. Unë i pyes: Më tregoni, miqtë e vjetër, kur shikoni të gjithë këte çmenduri nga një distancë shumë e madhe, çfarë shihni?

Më tregojnë tre gjëra.

Mos harroni se ju dhe bashkëqytetarët tuaj përballeni me një sfidë që askush nuk e ka përballuar më parë.

Mos harroni dallimin mes parimeve dhe taktikave.

Dhe mbani mend, gjithmonë, që në çdo gjë që të bëni, vendosni një model të së mirës.

Çfarë do të thotë kjo? I them unë. Shpjegoni veten, o burra dhe gra të lashta. (Kam frikë se është e vërtetë që përveç kur komunikoj me mendimtarët më të hershëm në kohë, zërat në kokën time janë kryesisht meshkuj.)

Për fat të mirë, ata përgjigjen plotësisht. Këtu përfshihet juristi italian i shekullit të 18-të Beccaria.

“Epo, a keni ndalur të vërejturi se popujt e botës shpërthyen në prag të Revolucionit Industrial? Asnjë prej nesh nuk kishte për të hartuar institucione politike për një popullsi prej më shumë se disa milionë, në fund të fundit. Asnjë prej nesh nuk jetonte në një botë me më shumë se një miliard njerëz. Bota juaj ka më shumë se 7 miliardë njerëz dhe 2 miliardë prej tyre po bisedojnë me njëri-tjetrin në Facebook. Miqë, keni një punë të vështirë përpara në qoftë se doni të ndërtoni dhe mbani republikat demokratike. Nuk është aspak e qartë se mjetet që kemi ndërtuar për ju janë të gjitha mjetet që ju nevojiten. Ju do të duhet të mendoni për këtë çështje vetëm.”

Për këtë, të lashtët dhe modernët e hershëm të gjithë binin dakord.

Pastaj shfaqen amerikanët. Ata kanë një ndjenjë të pronësisë, pas të gjithash, të versioneve moderne të republikave demokratike, llojet që varen nga përfaqësimi në shkallat më të larta dhe për të zbutur problemin e fraksioneve. Në të vërtet, ata janë të lëkundur. Për shembull Wilson.

“Hej, djema, ne ju dhamë një manual të operimit mbi pronësinë, ju e dini. A nuk i keni kushtuar vëmendje? Ne e vendosëm atë për ju në atë dokument që ne e quanim deklaratën tonë unanime dhe që ju e quani Deklaratën e Pavarësisë. Duhet të vendosni një themel mbi një parim të tillë dhe të organizoni kompetencat e qeverisë në një formë që mendoni se ka shumë të ngjarë të sjellë sigurinë dhe lumturinë tuaj. Kthehuni dhe lexoni sërish. Parimi duhet të lidhet me formën institucionale; Vlerat e politikave; Besime të qarta etike ndaj taktikave. Përkundrazi kam frikë se nuk na keni kushtuar shumë vëmendje kohët e fundit.

“Këtë dokument e morri Paul Ryan dhe miqtë e tij dhe gatuan plane republikane për kujdesin shëndetësor. ‘Një Mënyrë më e mirë’, mendoj se ishte thirrur plani. Plani i tyre, thonë ata, është ndërtuar mbi pesë parime. E para është ‘Shfuqizimi i Obamacare’. O zot. Që nga këtu qeshim me zë të lartë. Shfuqizo Obamacare? Kjo është një taktikë, shoku Ryan, jo një parim. Nëse nuk mund të dalloni dallimet mes taktikave dhe parimeve, jeni të humbur. Ti nuk e din as nga ku të fillosh. Sa për ju, demokratët, ju jeni të gjithë të dhënë pas markës dhe narracionit, por frazat e zbrazëta nuk nënkuptojnë asgjë nëse keni humbur aftësinë për të menduar përmes parimeve themelore dhe për të lidhur narativat me ato.

“Ne i ulim kokat tona me zhgënjim. Për këtë kemi rrezikuar jetën tonë, fatin tonë dhe nderin tonë të shenjtë?”

Për fat të mirë, në këtë pikë të ulët dhe të errët të bisedës, antikët e lashtë, grekët dhe romakët, ndërhyjnë në bisedë.

“Miqë, mos u bëni aq keq. Mos harroni, kurrë nuk mund të shkelni dy herë në të njëjtin lumë, por kjo nuk do të thotë se lumi nuk është i njëjtë!”

“Si e the, Heraklit?” I them unë. Dhe ai përgjigjet: “Ju mund të ndjeheni sikur gjithçka është vërshim masiv dhe që po ju ndryshon me ritme të paimagjinueshme, por nën atë ndryshim ka ende stabilitet të madh. Ju jeni ende populli amerikan. Ju mund të urreni shumë njëri-tjetrit tani, por ju jeni në gjendje ta rregulloni këtë, sepse së paku për tani, ju jeni ende i njëjti lumë i vjetër i njerëzve të lirë krenarë që luftojnë për barazi. Unë ju njoh.”

Biseda e lumit bën që Aristoteli të flasë. “Heraklit, miku im i vjetër, gjithmonë mendoja se i kishe gabim ato metafora të ujit. Mendoj se ajo për të cilën kemi nevojë për këtë rrethanë është metafora e dallgëzimeve. Çdo hap që bën në një pellg apo liqen dërgon dallgëzime jashtë. Kjo është ajo që ka rëndësi këtu. Qëllimet etike të njerëzve bëjnë jehonë, ata vendosin modele në lëvizje. Dërgoni dallëgëzimet në mënyrë të gabuar dhe kjo mund të ketë disa efekte të keqe në drejtim të rrymës. Dhe konkretisht, lidhur me barazinë, është koha që ata ta kuptojnë, apo jo?”

Tani Platoni ndërhyn: “Për çfarë për flet përsëri Aristotel, po i gjunjëzon ato me fjalimin tënd virtuoz të lartë dhe me aspiratat tuaja të larta. Ne mund t’i bëjmë gjërat më të thjeshta. Ja çfarë duan Yankees të dëgjojnë: Të gjitha nuk janë të humbura. Në fund të ditës, këto gjëra janë të thjeshta. Çdo ditë, ditë pas dite, çdo qenie njerëzore bën zgjedhje: Bëjnë të mirën ose bëjnë të keqën. Çdo ditë, me këto zgjedhje, ne japim modelin për ato që do të vijnë pas nesh në këtë botë. Lini një model për të mirën. Përqafoni të vërtetën, drejtësinë dhe mirësjelljen e njeriut.

“Ne nuk bëmë gjithçka mirë. Ne e katranosëm mbi skllavërinë dhe patriarkalizmin. (Në fund të fundit, unë jam pak a shumë i vetmi person që argumentoi se gratë duhet të jenë politikisht të barabarta.) Por lini zakonet e dominimit nga etika juaj dhe do të përmirësoni atë që ne kemi lënë. Ju mund ta bëni. Ndërtoni një rrugë të së mirës, ditë pas dite, në veprimet tuaja individuale, madje edhe brenda kaosit, dhe vendosni një themel për të rindërtuar republikën tuaj dhe për të rivendosur shëndetin e shoqërisë suaj”./The Washington Post-Lexo.al

(d.b/Shqiptarja.com)