"Ishte e qartë që një takim i dytë mes Vladimir Putin dhe Donald Trump nuk kishte kuptim. Ndoshta Putini donte ta mbaronte mësimin e tij të vogël të historisë...". Boris Bondarevit nuk i mungon ironia. As guximi. Ish-këshilltar i përfaqësisë ruse pranë OKB-së në Gjenevë, ai dha dorëheqjen në shkurt të vitit 2022. Zyrtari më i lartë që dezertoi. Dhe “i vetmi diplomat rus që flet kundër Putinit dhe luftës së tij”, siç e përkufizon veten në rrjetet sociale. Për dikë që ka kaluar gjysmën e 45 viteve të tij në diplomaci, është mjaft i drejtpërdrejtë. Për Putinin dhe Trumpin thotë se  "ata mashtrojnë veten për madhështinë e tyre". Por fjalët më të ashpra i rezervon për liderët evropianë. “Duken si zanat që fluturojnë mes njëbrirëshve. Duhet të zgjohen. Dhe të investojnë në mbrojtjen e tyre. Tani,” – thotë përmes një video-lidhjeje nga Zvicra, ku jeton nën mbrojtje.

Sa herë që Putini flet me Trumpin, gjithçka kthehet në pikën e nisjes. Si ia del mbanë?

“Putini e di që Trump kërkon lavdinë e paqebërësit. Dhe çdo herë i jep përshtypjen se po afrohet me qëllimin e tij. Nga ana tjetër, Putini kërkon respekt. E konsideron veten të barabartë me Trumpin dhe dëshiron të trajtohet si i tillë. Dhe për këtë arsye nuk mund t’i japë Trumpit gjithçka që kërkon. Duhet të tregojë që Trump nuk ka ndikim mbi të. Trump duhet të kërkojë, jo të pretendojë apo të kërcënojë. Por Putini shfrytëzon egon e tij që gjithçka të mbetet ashtu siç është.”

Çfarë perspektivash do të kishte pasur një samit i dytë në Budapest?

“Nuk do të kishte ndryshuar asgjë. Amerikanët duan të besojnë se rusët mund të ndryshojnë qëndrim, por kjo nuk do të ndodhë. Putini e ka thënë disa herë se çfarë dëshiron. Është ajo. Pikë. Ai nuk sheh arsye për të ngrirë vijën e frontit. Para një armëpushimi, dëshiron zgjedhje të reja. Kështu do të sigurojë që të ketë kandidatë të tij dhe që, në një mënyrë apo në një tjetër, Ukraina të jetë e tij.”

Samiti duket se është anuluar pikërisht për “kushte maksimaliste” të përsëritura nga Moska…

“Mjaft më me ‘kërkesa maksimaliste’. Kjo nënkupton që ka edhe kërkesa minimaliste. Por Moska nuk dëshiron të negociojë. Ka pushtuar Ukrainën sepse e konsideron të veten. Do të ketë fituar kur të gjithë ta pranojnë këtë. Nuk ka hapësirë për manovrim. Dhe pastaj, cili duhet të jetë kompromisi? Të dorëzohet jo e gjithë, por gjysma e Ukrainës? Pse Putini duhet të ndalet kur Perëndimi duket gati të negociojë përqindjen e territorit ukrainas që t’i dorëzohet atij?”

Në planin e paqes që sot do t’i paraqitet Këshillit Evropian, nuk flitet për dorëzim territoresh.

“Liderët evropianë flasin shumë, por nuk bëjnë kurrë asgjë. Presin që ‘babai’ të zgjidhë problemet e tyre. Duan të ndalin luftën, por që sakrificat t’i bëjnë ukrainasit. Duan siguri, por që ta garantojnë amerikanët.”

Megjithatë, me këtë plan, Evropa po përpiqet të kërkojë një vend në tryezën e negociatave...

“Problemi është që Evropa nuk ka zë sepse nuk ka forcë. Për të pasur forcë duhet të ndërtojë muskuj. Dhe për t’i ndërtuar, duhet të shpenzojë më shumë për mbrojtjen. Evropa, në vend të kësaj, ende shpreson për një mrekulli. Që Trump të kthjellohet dhe të vijë ta shpëtojë si Superman. Në librin "Princi", Makiaveli shkruante se për të pasur respekt dhe aleatë të mirë, duhet të kesh ushtarë të mirë. Trump nuk e konsideron Evropën një aleat të mirë sepse është e dobët. Ka të drejtë. Evropa duhet të zgjohet dhe të zgjohet tani. Mjaft me gjumin. Gjatë Luftës së Dytë Botërore, SHBA-të nuk prodhuan makina për të prodhuar armë. Kjo është ajo që BE duhet të bëjë tani. Në vend të kësaj, sillet sikur ka gjithë kohën e botës, ndërsa kundërshtari vepron dhe shumë shpejt.”

Dorëzimi i raketave Tomahawk Ukrainës mund ta ndihmojë?

“Para se të japësh armë, duhet të kesh një strategji, një ide se si kjo luftë mund të përfundojë në avantazhin tënd, se si duhet të jetë në të ardhmen arkitektura e sigurisë evropiane dhe marrëdhëniet me Moskën. Por askush nuk e bën këtë. BE thotë se Ukraina nuk mund të humbasë, por nuk bën asgjë që ajo të fitojë. As për të parandaluar që Putini një ditë të godasë sërish dhe më thellë, sepse do të ketë trampolinën në Ukrainë. Evropa vazhdon të përsërisë të njëjtin gabim: t’u besojë të tjerëve. Ka frikë nga gjithçka, madje edhe të rrëzojë dronët rusë që shkelin hapësirën e saj ajrore. Ishte një provë dhe dështoi. Dhe e ardhshmja do të jetë edhe më e keqe. BE është fëminore dhe e papërgjegjshme. Me këtë ritëm do të vetëshkatërrohet. Duhet të mbrohet vetë. Të vendosë një drejtim dhe ta ndjekë, sado jopopullore apo e rrezikshme të jetë. Putini, përkundrazi, ndjek strategjinë dhe objektivat e tij.”

Por edhe ministrat e tij pranojnë se ekonomia është në vështirësi. Për sa kohë mund ta mbajë përpjekjen luftarake?

“Po, ekonomia paraqet disa vështirësi, por jo aq të mëdha. Duhet thënë që Putini merr raporte që e zbukurojnë situatën. Jeton në një botë imagjinare. Beson se ushtria ka më shumë sukses dhe se ekonomia është më e mirë nga sa është në të vërtetë. Por, në çdo rast, Putini mund ta mbajë këtë luftë edhe për pak. Edhe disa vite nëse do të rriste taksat. Dhe mbi të gjitha, ai ka një objektiv dhe nuk do të ndalet derisa ta arrijë.”

Pra, çfarë na pret?

“Për sa kohë që Perëndimi nuk bën asgjë konkrete për të ndihmuar Ukrainën, lufta do të vazhdojë. Rusët do të vazhdojnë të pushtojnë një fshat pas tjetrit, sepse mbrojtja e Kievit është solide. Por ukrainasit nuk janë të pavdekshëm dhe, mbi të gjitha, luftojnë për aq kohë sa besojnë në kauzën dhe në fitoren. Mund të ndalojnë nëse humbasin këtë besim sepse askush nuk i ndihmon.”

Pesimist…

“Nuk jam pesimist, jam realist. Liderët e BE-së duhet ta lexojnë përsëri Makiavelin. Ai i ka shkruar të gjitha këto 500 vjet më parë. Nuk ka ndryshuar asgjë.”/La Repubblica