Presidenti, Moisiu: Jo nga PD
Qeveri teknike për zgjedhje

TIRANE- Ish-kreu i shtetit Alfred Moisiu në një intervistë për gazetën "Shqiptarja.com" është shprehur kundër zgjedhjes së një presidenti nga një parti politike, pasi do të dëmtonte demokracinë në vend.

Ai thotë se për të tejkaluar situatën aktuale në vend por edhe për të realizuar zgjedhje të ndershme një qeveri teknike do të ishte zgjidhja më perfekte, pasi ministrat s'do jenë të interesuar drejtëpërdrejtë për votën.

Duke sjellë në kujtesë qeverinë teknike të viteve 1991-1992 që realizoi zgjedhjet e vetme të ndershme në Shqipëri, ish-kreu i shtetit Moisiu këmbëngul se një kabinet me bazë të gjërë me ministra të ç'interesuar për të prekur votën mund të tejkalojë këtë të keqe që po na ndjek në çdo palë zgjedhje.

Gjate intervistes Moisiu flet dhe për marrëdhëniet e tij si President me ish-kryeministrin Nano dhe ish-kryeopozitarin dhe kryeministrin aktual Berisha, duke nënvizuar se kreu socialist ishte më i sofistikuar se Berisha, teksa shprehet se Nano është i vetmi që e njeh institucionin e dorëheqjes. Ai thotë se vendit i duhet një president mbi palët dhe pa kusure nga e kaluara.

Jeni presidenti i parë i zgjedhur me konsensus. Çfarë përparësish mendoni se ka një kryetar shteti mbi palët?
Kushtetuta kërkon që kryetari i shtetit të jetë mbi palët, pavarësisht se si zgjidhet, si vjen dhe nga vjen. Në fakt zgjedhja me konsensus, vitin e parë mua më krijoi lehtësira, sepse kisha një komunikim shumë të hapur dhe të lehtë me të dy liderët politikë, si me atë që ishte në pushtet ashtu edhe me atë që ishte në opozitë. Pra si me Nanon dhe me Berishën. Sigurisht që Presidenti duhet të jetë mbi palët, pasi sikurse e thashë, e kërkon Kushtetuta. Por dhe vetë fakti që Presidenti përfaqëson unitetin e popullit, e kërkon një pozicion të tillë. Kujtoj momentin kur forcat politike më thirrën dhe më propozuan të vija kandidaturën për t'u zgjedhur President i Republikës. Për mua ishte një gjë e papritur, megjithatë aty për aty ju thashë të pranishmëve se 'unë kam një formim profesional dhe një origjinë familjare që nuk pranoj ndërhyrje në punët e mija'.

Pati kundërshtime, apo ranë dakord...?
Me përjashtim të zotit Nano, që tha se 'e morëm mesazhin', prononcime të tjera aty nuk pati. Megjithatë, në të pastajmen unë pata disa përplasje e bëhet fjalë për përplasje jo të zakonshme, sepse përplasjet e lehta janë të pranishme në çdo vend pune edhe mes kolegësh, e jo më kur bëhet fjalë për marrëdhënie mes institucioneve të ndryshime të rëndësishme. Këto zhvillime treguan se kisha pasur të drejtë për mesazhin që dhashë. Por sido që të jetë, unë mendoj se një President i zgjedhur me mirëkuptim ose me konsensus, gjithmonë e ka këtë përparësi. Megjithatë duhet thënë që, kur presidenti zgjidhet në mënyrë kushtetuese, ai detyrimisht duhet të jetë i respektuar dhe i pranueshëm për të gjithë. Sepse është Kryetari i Shtetit, e nëse duam të kemi shtet, ky është një konceptim dhe një detyrim që duhet ta kenë parasysh të gjithë politikanët. Pavarësisht nëse votuan pro apo kundër, ai është Presidenti, është Kryetari i Shtetit.

Keni pasur përballë një kryetar opozite e kryeministër si Berisha dhe një kryeministër si Fatos Nano. Cili ua bënte detyrën më të vështirë në ushtrimin e kompetencave tuaja si kryetar shteti?
Unë kam shkruar dhe një libër "Midis Nanos dhe Berishës" dhe aty kam paraqitur me hollësi marrëdhëniet, debatet dhe përplasjet nëse mund t'i quajmë të tilla, që në fakt kanë qënë të tilla për probleme të ndryshme. Unë e kam shprehur publikisht që Nano dhe Berisha kanë pasur përplasje me institucionin e Presidentit. Por për hir të së vërtetës Nano ishte më i sofistikuar dhe më i kujdesshëm, në kuptimin e asaj që nuk dilte hapur për të bërë kritika, siç ka ndodhur me mua, apo siç po ndodh me Presidentin aktual Topi, ku kryetari aktual i mazhorancës e atakon në mënyrë të hapur, me të gjitha mjetet e informacionit që ka në dizpozicion dhe në të gjitha rastet kur i jepet mundësia për ta bërë një gjë të tillë. Kurse Nano edhe kur e bënte këtë, punonte nën rrogoz, në një mënyrë më të stërholluar. Nxirrte zv.ministra dhe ndonjë rast ndonjë ministër të cilët kritikonin punën time si President. Problemet kontradiktore që kisha me Nanon, shumë rrallë bëheshin publike. Pikëpamjet tona, kryesisht i shkëmbenim në zyrë, nëpërmjet korrespondencës, apo në mënyrë indirekte nëpërmjet ministrave dhe formave të tjera.

Po me Berishën...?
Me Berishën nuk ndodhte kështu. Për fat të keq, jam i detyruar ta them këtë, pasi nuk është se kjo punë s'më ka pëlqyer mua, një situatë e tillë më tepër nuk më rëndonte vetëm në kuptimin persononal, por ajo cënonte bazat e shtetit demokratik ligjor. Dihet që në bazë të Kushtetutës pushtetet janë të ndara, dhe secili duhet ta bëjë detyrën ashtu sikurse kërkohet. Ndarja e pushteteve duhet të funksionojë, sepse vetëm ashtu funksionon shteti ligjor dhe demokracia. Por për fat të keq, njihet tendenca e kryeministrit aktual për t'i pasur të gjitha pushtetet, gjë që nuk përputhet me kërkesat e demokracisë. Pikërisht kur ai nuk e arrin këtë, fillojnë përplasjet, siç ka qënë me mua për punën e ambasadorëve, të Prokurorit të Përgjithshëm dhe për problemin e kthimit të ligjeve.

Kthimi i ligjeve ka qënë pika e dobët e Berishës...?
Eshtë kompetencë kushtetuese e Presidentit, për të gjykuar, në një mënyrë apo në një tjetër, nëse ligji ka nevojë për rregullime, në ato raste kur bie ndesh me Kushtetutën ose interesat e ndryshme. Dhe zakonisht kur unë ktheja ligje, këto i shoqëroja me shpjegime dhe argumenta, shpesh të shprehura në dy tre faqe të shkruara. Në to paraqiteshin vlerësimet dhe arsyet pse ligji nuk mund të dekretohej dhe çfarë duhej rregulluar në të dhe si. Përgjigjia që më vinte ishte me një fjali: "Ligji është i mirë". Ky nuk është shpjegim demokratik, pasi vërtet një ligj është produkt i qeverisë apo një grupi deputetësh, por dhe unë ligjet nuk i ktheja thjeshtë duke i parë vetë. Mblidhja një grup specialistësh, grupet e interesit, juristë të shquar dhe i gjykoja një nga një të gjitha problemet. Dhe pasi ato gjykoheshin në këtë mënyrë, vetëm pas kësaj nxirrej konkluzioni se çfarë kishte për të korrigjuar dhe rregulluar në atë ligj. Mua më patën akuzuar se sillem egër me ligjet që më sillte mazhoranca aktuale, duke çfaqur anësim me të majtën. Por për çudi një analist bëri një analizë, sipas të cilës sasia e ligjeve të kthyera mes kësaj mazhorance dhe mazhorancës të majtë paraardhëse kanë qënë të barabarta. Pra kjo tregon qartë se akuza që më bëhej, që anoja nga e majta ishte pa baza dhe thjesht një demagogji. Përkundrazi, unë kam qënë me bindje të djathta, por duke qënë si President, unë bindjen e kisha shqiptare, as të djathtë dhe as të majtë.

Debati politik për zgjedhjen e kreut të shtetit tashmë ka filluar. Si e konsideroni këmbënguljen e kreut të mazhorancës që presidenti të jetë një nga figurat kryesore të PD?
Për këtë jam shprehur në tryezën e organizuar nga Forumin Civil 2010, të cilin e drejtoj bashkë me ish-Presidentin Meidani dhe ku bëjnë pjesë personalitete të rëndësishme të jetës publike, jurdike, të medias dhe politikanë të njohur. Në lidhje me këtë element, ne kemi bërë një deklaratë ku konsiderojmë që Presidenti duhet të jetë një produkt i një bashkëbisedimi të forcave politike. Janë dy arësyet për të cilat e sugjerojmë këtë. E para, ky vend do një njeri në krye të shtetit që në radhë të parë të ulë gjakrat, të ulë politikën në dialog sepse nuk mund të shkohet kështu më tej. Kemi marrë dy herë refuzimin e dhënies së statusit të vendit kandidat për në Bashkimin Evropian dhe nuk kemi çfarë presim më. Serbia që ka qënë në 'bishtin e kollonës', e cila për 10 vite i vuri zjarrin Ballkanit, doli para nesh. Kjo kërkon përgjegjësi, kjo kërkon llogari se përse ndodhi një gjë e tillë. Ne duhet ta evitojmë këtë të paktën për të ardhmen. Pikërisht, Shqipërisë i duhet një njeri i tillë që ta çojë para integrimin. E dyta. Nuk mund të thuhet apriori dhe në mënyrë të prerë që ky President do jetë një nga njerëzit më të rëndësishëm që ka PD...

Përbën rrezik për demokracinë po thoni...?
E them këtë për vetë faktin se situata kërkon pikërisht atë që thashë pak më parë, që të hiqet dorë nga përpjekja për të marrë të gjitha pushtetet. Pasi Presidenti ka të bëjë me zgjedhjen e Kryeprokurorit, të Drejtorit të SHISH dhe me të gjithë institucionet e tjera të pavarura të shtetit, të cilat përbëjnë vetë shtetin. Dhe nëse kërkohet me ngulm që presidenti të jetë patjetër i njërës palë, atëherë shtrohet pyetja ku është pluralizmi. Unë mendoj që ky është një qëndrim jo i drejtë dhe shpresoj që kryetari i mazhorancës do ta rishikojë këtë.

Duke parë vetëkandidimin e ish-liderit historik Fatos Nano, si e konsideroni tentativën e tij të tretë për të qënë kryetar shteti?
Siç e thashë dhe më parë, kemi 22 vjet që jemi në demokraci, dhe sipas meje jemi ende në një demokraci fëminore. Kemi shumë kusure gjatë këtyre viteve. Atëherë cilët kanë qënë dy personat kryesorë që kanë qënë në krye të politikës shqiptare gjatë këtyre 22 vjetëve? Dihet janë Nano dhe Berisha. Pra kush ka përgjegjësi që ne jemi në këtë situatë? Sigurisht sipas meje përgjegjësinë e mbajnë ata. Unë mendoj se nuk është koha e riciklimit e njerëzve që kanë kusure me këtë periudhë të tranzicionit. Nuk kam asnjë kundërshtim për vlerat personale të Nanos, si politikan, si një njeri i aftë, por problemet e pergjegjësisë personale të individëve të kësaj periudhe duhen parë me kujdes.

Dhe si e mendoni kreun e ardhshëm të shtetit...?
Ne na duhen njerëz që të kenë një vizion tërësisht demokratik për të ardhmen e këtij vendi, larg interesave personale dhe partiake. Mendoj që njerëz të tillë kemi, ata nuk na mungojnë. Por politikanët që kanë barrën për të zgjedhur një figurë të tillë duhet të jenë më të kujdesshëm, më të vëmendshëm ndaj kritikave që shfaq shoqëria civile, ndaj mendimeve dhe kritikave që shfaq në tërësi masa e njerëzve te ne. Të gjithë kërkojnë në Presidencë një njeri që të jetë në gjendje që të çojë në një ulje të gjakrave e të stabilizimit të situatës në vendin tonë, i cili të mos ketë përgjegjësi për gabimet e së kaluarës së këtyre viteve.

Sistemi i drejtësisë është në ngërç, ekonomia dhe politika, në krizë, mendoni se një qeveri teknike dhe zgjedhjet e parakohëshme mund të qetësonin sadopak situatën dhe tejkalonin këtë krizë?
Unë mendoj që qeveria teknike do të ishte një zgjidhje shumë e mirë. Pse e them këtë? E para do të kishim një garanci shumë të madhe që të bënim zgjedhje të pakontestueshme e të lira, por ajo që është më e rëndësishme të jenë të ndershme. Sepse në Shqipëri deri tani kemi vuajtur për zgjedhje të ndershme dhe të pakontestueshme. Qënia në qeveri e njerëzve që janë të ç'interesuar për të ndërhyrë dhe për të përzier votën e popullit, për të mos e çuar votën e njerëzve atje për të cilët ata e kanë dhënë, por sipas interesave partiake. Ne kemi shembuj të tillë. Unë vetë në atë kohë kam qënë anëtar i qeverisë teknike, në detyrën e Ministrit të Mbrojtjes, nga viti 1991 deri në prill të vitit 1992. Dhe megjithëse situata ishte shumë kaotike e me mjaft probleme, qeveria e asaj kohe arriti ta stabilizojë situatën dhe të krijojë kushtet për realizimin e zgjedhjeve të lira dhe të ndershme. Kanë qënë zgjedhjet më të mira që janë realizuar deri më sot në Shqipëri. Niveli dhe botëkuptimi demokratik i asaj kohe i të gjithë politikanëve dhe i popullit ishte akoma në nivelin fillestar. Pra ne dhe në ato kushte që ishim arritëm t'i bëjmë zgjedhjet ashtu siç duheshin bërë. Kjo u realizua për shkak se të gjithë anëtarët e qeverisë së asaj kohe ishim të ç'interesuar dhe kërkonim që çdo gjë të realizohej ashtu sikurse ishte parashikuar në Kodin Zgjedhor.

Mendoni se qeveria teknike do ta zgjidhë situatën...?
Unë formimin e një qeverie teknike do ta shihja si zgjidhjen më perfekte. Por, këtu tek ne për fat të keq, është ende shumë i vështirë aplikimi i institucionit të dorëheqjes. Deri tani vetëm Nano e ka manifestuar atë siç duhet. Ndërsa politikanët e tjerë, nuk e njohin këtë fjalë. Mendoj që dhe dorëheqja që dha Berisha në vitin 1997, erdhi si pasojë e ngjarjeve që e detyruan ta bënte atë. Nëse politikanët tanë do të arrijnë në një konkluzion të tillë, mendoj se do të ishte zgjidhja më e mirë, më perfekte, më e zgjuar dhe më shumë do t'i vinte në ndihmë zhvillimit normal të demokracisë shqiptare.

Çfarë duhet të bëjë konkretisht politika shqiptare që vendi të përfitojë statusin e vendit kandidat për në BE?
Mendoj se tashmë këto gjëra janë të qarta për këdo se çfarë duhet të bëjmë. Në radhë të parë duhet stabiliteti politik. Pra duhen lënë mënjanë sherret dhe duhet respektuar Kushtetuta dhe ligjet. Dhe çfarë është shkruar në Kod dhe çfarë është kushtetuese e ligjore duhet të zbatohet nga të gjithë. Ligjet tona nuk janë të këqia, por problemi është se duke u nisur nga motivi që 'o ta marr pushtetin me çdo kusht o ta mbaj me çdo kusht', atëherë fillojnë dhe eksplorohen shtigjet e errëta si të arrihet të realizohet pricipi makiavelist. Mund të them që ne kemi kaluar në maiavelizëm të stilit të lartë. Në këtë aspekt unë mendoj se kjo është kërkesa kryesore. Dhe e dyta, personalisht kam krijuar një bindje, që politikanët tanë thonë se duan integrimin e Shqipërisë në BE, por a e kanë me gjithë mend? Këtë nuk e di akoma!
(Intervisten e plote mund ta lexoni sot ne gazeten Shqiptarja.com)