“Çmimet janë thjesht shuma e kostove dhe e fitimeve të korporatave. Ndërsa rritja e kostove të lëndëve të para mund të ndikojë në çmimet që qytetarët paguajnë për karburantet ose ushqimet, edhe fitimet e korporatave mund ta bëjnë këtë po aq lehtësisht”.

Raporti i think-tank-ut Groundëork Collaborative zbuloi se fitimet e korporatave përbënin rreth 53% të inflacionit në tremujorin e dytë dhe të tretë të vitit 2023 në SHBA.

Por, a ka kuptim të thuhet se fitimet shkaktojnë inflacionin e çmimeve? Bizneset nuk mund të rrisin çmimet për të siguruar fitime më të mëdha pa pëlqimin e blerësve.

Një çmim është pika në të cilën ndodh një shkëmbim vullnetar midis dy individëve. Ky shkëmbim bazohet në vlerësimet që ata u bëjnë mallrave që duan në raport me atë që ofrojnë në këmbim. Kjo është e vërtetë pavarësisht nëse përdoret para ose jo, edhe pse çmimet zakonisht shprehen në para në një ekonomi monetare.

Si përcaktohen çmimet?

Në përgjithësi, është shitësi që vendos çmimin. Ai ofron mallrat për blerësit, prandaj duhet të përcaktojë çmimin përpara se t’i paraqesë mallrat në treg. Për të siguruar një çmim që përmirëson pozicionin e tij, shitësi duhet të vendosë një çmim që të paktën mbulon kostot e tij direkte dhe indirekte.

Kur vendos çmimin, ai duhet të vlerësojë nëse do të mund të shesë gjithë sasinë e mallrave me atë çmim. Ky vlerësim përfshin parashikimin e reagimeve të mundshme të blerësve dhe të konkurrentëve të tij, shitësve të tjerë. Nëse vlerësimet e tij janë të sakta, ai fiton.

Megjithatë, edhe pse shitësi vendos çmimin, vendimmarrësi përfundimtar për çmimin e mallrave nuk është shitësi, por blerësi. Është blerësi, duke pranuar çmimin që ka vendosur shitësi, ai që përcakton çmimin real të mallrave. Në treg, shitësi varet nga konsumatori, pra blerësi.

Kjo do të thotë se shitësi nuk mund të rrisë çmimet për të rritur fitimet pa pëlqimin e konsumatorit. Sipërmarrësit dhe prodhuesit janë në thelb shërbëtorë të konsumatorëve, sepse suksesi i tyre varet nga aftësia për të parashikuar dhe për të përmbushur nevojat e konsumatorëve.

Në një treg të lirë, konsumatorët “votojnë me portofolin e tyre”. Me çdo blerje, ata u tregojnë prodhuesve se çfarë mallrash duan dhe në çfarë sasish, duke drejtuar në fund të fundit gjithë strukturën e prodhimit. Sipas Ludëig von Mises:

“Gjendja e tregut në çdo moment është struktura e çmimeve, pra tërësia e raporteve të shkëmbimit që përcaktohen nga ndërveprimi midis atyre që duan të blejnë dhe atyre që duan të shesin.

Nuk ka asgjë jomoderne apo mistike në lidhje me tregun. Procesi i tregut është plotësisht rezultat i veprimeve njerëzore. Çdo fenomen tregu mund të shpjegohet përmes zgjedhjeve të anëtarëve të shoqërisë së tregut”.

Procesi i tregut është përshtatja e veprimeve individuale të pjesëtarëve të ndryshëm të shoqërisë me kërkesat e bashkëpunimit të ndërsjellë. Çmimet e tregut u tregojnë prodhuesve se çfarë të prodhojnë, si të prodhojnë dhe në çfarë sasie.

Megjithëse kostot e prodhimit mund të duken si faktori kryesor në përcaktimin e çmimeve, në të vërtetë nuk është kështu. Në fund, është vlerësimi i blerësit ai që përcakton nëse çmimi i vendosur nga shitësi do të pranohet apo jo.

Çdo blerës, në kontekstin e tij personal, vendos nëse malli që bleu në një çmim të caktuar e përmirëson jetën dhe mirëqenien e tij. Nëse kostoja e prodhimit do të ishte faktori kryesor në përcaktimin e çmimeve të tregut, si do të mund të shpjegoheshin çmimet e mallrave që nuk kanë kosto prodhimi, si toka e pashfrytëzuar?

Po kështu, teoria e kostos së prodhimit nuk mund të shpjegojë pse pikturat e famshme kanë çmime të larta. Sipas Rothbard:

“Po ashtu, shërbimet jomateriale për konsumatorët, si argëtimi, koncertet, mjekët, shërbëtorët etj., nuk mund të shpjegohen nga kostot e mishëruara në një produkt”. Prandaj, del se bizneset që synojnë të maksimizojnë fitimin nuk mund të rrisin çmimet pa pëlqimin e konsumatorëve.

Përkufizimi i çmimit

Çmimi monetar i një malli është shuma e parave që paguhet për të, për shembull, sasia e parave për një bukë ose për një këmishë. Faktorët kryesorë që ndikojnë janë sasia e parasë në qarkullim, sasia e mallrave dhe kërkesa subjektive e konsumatorëve për mallra në raport me paranë.

Duke mbajtur të pandryshuar të gjithë faktorët e tjerë, një rritje e kërkesës dhe/ose një ulje e ofertës nënkupton që çmimet e këtyre mallrave do të rriten.

Nëse një biznes rrit çmimin dhe konsumatorët e pranojnë këtë, atëherë ata do të kenë më pak para për të shpenzuar për mallra të tjera, pra do të ketë një rritje specifike çmimi, jo një rritje të përgjithshme.

Sasia e parasë dhe kuptimi i vërtetë i inflacionit

Shumë njerëz besojnë se është detyrë e bankës qendrore të drejtojë ekonominë drejt stabilitetit ekonomik dhe të çmimeve. Nëse zyrtarët e bankës qendrore mendojnë se ekonomia po devijon nga rruga e stabilitetit ekonomik dhe të çmimeve, ata përpiqen ta parandalojnë këtë përmes politikave monetare ekspansioniste.

Por një politikë e tillë nuk mund të krijojë stabilitet ekonomik. Përkundrazi, ajo vendos bazat për një shkëmbim të “asgjë për diçka”, pra zhvendosjen e pasurisë nga krijuesit e saj drejt përfituesve të parë të parasë dhe kredisë së re. Si pasojë, kjo dëmton procesin e krijimit të pasurisë dhe dobëson rritjen ekonomike.

Në përgjithësi, si pasojë e shtimit të sasisë së parasë nga politika monetare e bankës qendrore, disa individë do të kenë më shumë para për të shpenzuar për mallra konsumi. Kështu, do të kemi më shumë para në raport me sasinë e mallrave dhe çmimet do të rriten, nëse të gjithë faktorët e tjerë mbeten të pandryshuar.

Si rezultat i shtimit të sasisë së parasë, kostot e prodhuesve rriten gjithashtu. Megjithatë, kjo nuk do të thotë se kostot e prodhimit përcaktojnë çmimet. Çmimet përcaktohen nga blerësit.

Për shkak të rritjes së kostove, furnizuesit mund të përpiqen të rrisin çmimet, por zakonisht prodhojnë më pak. Nëse kërkesa mbetet e njëjtë, çmimet rriten. Pra, rritja e çmimeve nuk vjen nga rritja e kostove të prodhimit, por nga zgjerimi artificial i parasë dhe i kredisë.

A mund ta zgjidhin kontrolli i çmimeve problemin e rritjeve të përgjithshme?

Shumë mendojnë se qeveria duhet të vendosë kontroll mbi çmimet për të parandaluar rritjen e tyre për mallrat bazë. Por kufizimi i rregullimeve të çmimeve do të dëmtonte prodhuesit më të vegjël dhe do të krijonte mungesa. Si pasojë, disa prodhues do të kalonin në sektorë që nuk preken nga kontrollet shtetërore të çmimeve.

Përfundim

Disa analistë fajësojnë bizneset për shtyrjen e çmimeve lart vetëm për të rritur fitimet. Por, edhe pse bizneset vendosin çmimet, janë konsumatorët ata që në fund vendosin nëse një çmim do të pranohet apo jo.

Sugjerimi për vendosjen e kontrolleve të çmimeve për mallrat bazë shpërfill faktin se politika të tilla pengojnë prodhimin dhe çojnë në mungesa, duke ulur standardin e jetesës së atyre që duhej të ndihmonin.

Shkaku kryesor i rritjes së përgjithshme të çmimeve nuk është “lakmia e korporatave”, por politika monetare ekspansioniste e bankës qendrore, pra inflacioni monetar./Monitor