Autori Jeremie Gallon, një kontribuues i rregullt mbi çështjet evropian dhe politikën e jashtme, ka qenë i ftuar në podkastin e Ditmir Bushatit, i cili përgjatë viteve 2013-2019, ka shërbyer si ministër i Jashtëm i Shqipërisë.

Gallon ka hedhur në treg një libër dedikuar Henry Kissinger, një diplomat dhe politikan amerikan, i cili shërbeu si sekretari i 56-të i shtetit të Shteteve të Bashkuara nga viti 1973 deri në vitin 1977 dhe këshilltari i 7-të i sigurisë kombëtare nga viti 1969 deri në vitin 1975, duke shërbyer nën presidentët Richard Nixon dhe Gerald Ford. I gjithë libri trajton mendësinë dhe qasjen e Henry Kissinger për politikën e jashtme, ruajtjen dhe firmosjen e koalicioneve, stabilitetin politik, një filozofi e cilësuar si ‘realpolitikë’, dhe mbi të gjitha, çfarë Evropa mund të mësojë nga ai.

Në podkast është trajtuar në kohë pozicionimi i Bashkimit Evropian sot, rritja dhe shkëlqimi, e deri tek një moment “ngërçi” përballë Shteteve të Bashkuara të Amerikës me në krye presidentin Donald Trump e deri tek pozicionimi i munguar i organizatës në tryezën e negociatave për dhënien fund të luftërave në botë.

Jeremie Gallon, e sheh në “rrezik” ekzistencën e Evropës më vonë për shkak të humbjes së identitetit, historisë dhe pavarësisë nga superfuqitë, si në fushën e mbrojtjes ashtu dhe në nivele të tjera të rëndësishme.

“...SHBA-ja po udhëheq negociatat, ndërsa Europa është dëshmitare. Unë mendoj se kur kthehesh në një dëshmitar të historisë problemi është se nuk arrin t’i transmetosh më brezit të ardhshëm atë që e ka bërë Europën unike, dhe gjithashtu hyn në një tatëpjetë të gjatë”, tha Gallon referuar faktit se BE nuk ka asnjë kontribut në përfundimin e luftës në Lindjen e Mesme apo dhe vite më parë në Ballkanin Perëndimor, gjithashtu dhe sot në tryezat e negociatave për një armëpushim mes Rusisë dhe Ukrainës.

Bushati e pyeti Gallon dhe për politikat e Donald Trump në raport me Evropën, nisur nga marrëdhëniet e ashpra së fundmi me Kinën dhe një e kundërt me Rusinë, ndërkohë që këto të dyja kanë një marrëdhënie varësie me njëra-tjetrën, sidomos në fushën ushtarake.

“...mendoj se ka disa shtylla në politikën e jashtme amerikane, dhe shpesh kemi thënë se ka qenë një konsensus bipartizan për të qenë të ashpër me Kinën. Por në të njëjtën kohë, unë nuk jam i sigurt se Presidenti Trump nuk dëshiron të bëjë një marrëveshje të madhe në një moment të caktuar me Presidentin Xi. Pra, për mua kjo ka më shumë nuanca dhe ngre një pyetje të rëndësishme për europianët. Mendoj se një pyetje e rëndësishme për europianët është se si do ta trajtojmë përplasjen SHBA-Kinë pa qenë vetë dëm kolateral”, tha Gallon ndër të tjera.

Jeremie Gallon foli dhe për kritikat e hapura të Trump për Evropën dhe investimet e ulëta në mbrojtjes teksa tha: Mendoj se presidenca e Trump është një mundësi për europianët, por një mundësi që vjen me rreziqe. Unë jam dakord me ju se në njëfarë mënyre, Amerika është më pak e përqendruar tek Europa. Por po bëhet e qartë se garancitë e SHBA-ve për sigurinë e Europës në njëfarë pike do të dobësohen dhe në fund do të mbarojnë. Unë besoj fort se Europa duhet të ndjekë fatin e saj, dhe të marrë në duar të ardhmen e saj. Por për ta bërë këtë duhet që të jesh shumë i përgatitur. Në të kundërt, je i ekspozuar ndaj kërcënimeve të jashtme nga Rusia, nga Kina, nga rivalët.

Intervista e plotë e Jeremie Gallon me Ditmir Bushatin:

Ditmir Bushati: Mirë se vini në Public Square! Unë jam Ditmir Bushati nga Cambridge, Massachusetts. I ftuari i ditës së sotme është Jérémie Gallon, drejtues për Europën i “McLarty Associates” dhe akademik i jashtëm në Këshillin e Atlantikut. Së fundmi, ai ka publikuar një libër për Henry Kissinger, një portret intim i mjeshtrit të real-politikës. Është një libër i shkëlqyer dhe ju ftoj të gjithëve ta blini dhe ta lexoni me kujdes, sepse ka shumë mësime që mund të merren nga Henry Kissinger, por edhe nga mënyra se si Jérémie e ka portretizuar Kissinger. Jérémie, mirë se vini në Public Square!

Jérémie Gallon: Faleminderit shumë, Ditmir! Jam i lumtur të jem me ju.

Ditmir Bushati: Siç e përmenda që në hyrje, së fundmi ju keni shkruar këtë libër të shkëlqyer për Henry Kissinger, një burrë shteti, i cili pavarësisht dritëhijeve që zunë vend në jetën e tij, mbetet ende një burim i madh frymëzimi për të gjithë ata që dëshirojnë të ndërtojnë një Europë më strategjike dhe gjeopolitike. Pyetja ime për ju është: a mundet Europa të gjejë busullën gjeopolitike, dhe çfarë mund të mësojë Europa para së gjithash nga trashëgimia e Henry Kissinger?

Jérémie Gallon: Faleminderit, Ditmir! Kjo është një pyetje e shkëlqyer. Mendoj se fillimisht duhet të pyesim se përse duhet që Europa të përpiqet të gjejë një busull të re gjeopolitike. Sipas vlerësimit tim, për momentin Europa po largohet nga historia, po del nga historia ditë pas dite. Gjithmonë e më shumë, ne po sillemi si dëshmitarë dhe jo si protagonistë të historisë. Nëse kthejmë kokën mbrapa, në vitet ’90, në Ballkan, një rajon të cilin ju e njihni shumë mirë, ne lejuam që të ndodhte një luftë, dhe ne e administruam këtë luftë, vetëm pasi SHBA-ja vendosi që të ndërhynte. Kohët e fundit, me krizën në Siri, një krizë pasojat e së cilës patën ndikim negativ në të gjithë shoqëritë europiane, ne ishim përsëri spektatorë dhe jo të pranishëm në tryezën e bisedimeve. Dhe sigurisht, në tre vitet e fundit, Ukraina ka pasur konfliktin më gjakatar që prej vitit 1945. Dhe përsëri, SHBA-ja po udhëheq negociatat, ndërsa Europa është dëshmitare. Unë mendoj se kur kthehesh në një dëshmitar të historisë problemi është se nuk arrin t’i transmetosh më brezit të ardhshëm atë që e ka bërë Europën unike, dhe gjithashtu hyn në një tatëpjetë të gjatë. Pra, për mua së pari duhet bërë pyetja se si mund të bëhemi historia e duhur. Në lidhje me këtë ne duhet të ndërtojmë me patjetër një të menduar të ri strategjik europian. Për sa i përket kësaj, mendoj se Henry Kissinger është një frymëzim për personin që ishte për shkak të intelektualit dhe moralit të thellë. Burri që hyri në Shtëpinë e Bardhë në vitin 1969 ishte një burrë që kishte përjetuar tragjeditë e jetës, holokaustin. Ai kishte humbur 13 anëtarë të familjes së tij. Ai ishte dikush që kishte një lloj peshe, dhe ishte formësuar prej 20 vitesh në Harvard. Pra, mendoj se ai ishte një intelektual i veprave. E para gjë që na nevojitet janë më shumë intelektualë të veprave në Europë, në një moment kur historia po kthehet së bashku me tragjeditë e saj. Elementi i dytë i rëndësishëm për mua është se Henry Kissinger mishëron një lloj filozofie të marrëdhënieve ndërkombëtare të quajtura si ‘realpolitikë’. Mendoj se Europa e ditëve të sotme duhet të rilidhet me politikën reale për të formësuar zhvillimet në fushën e tanishme gjeopolitike të shahut.

Ditmir Bushati: Jérémie, a e ndjeni rrezikun e mungesës së Europës në tryezë kur të diskutohet përfundimi i luftës në Ukrainë? Ju përmendët Sirinë dhe Lindjen e Mesme, por le të flasim pak për Europën. Po jua drejtoj këtë pyetje sepse unë di se ju jeni formësuar akademikisht këtu në Harvard, ku gjendem unë në këto momente. Megjithatë, unë kam një shqetësim pasi Europa nuk është më në qendër të vëmendjes së politikës së jashtme amerikane. Ju keni shkruar për Kissinger, por janë edhe disa kolegë të tjerë si Zbignieë Brzezinski dhe më pas Madeleine Albright. Të gjithë ata u formësuan nga mentaliteti i Luftës së Ftohtë. Ata vinin të gjithë nga Europa dhe mbërritën në majat e politikës së jashtme amerikane. Për momentin, mua më duket se SHBA-të janë në një tjetër trajektore nga ajo e Europës. Cili është mendimi juaj për këtë?

Jérémie Gallon: E drejtë, Ditmir. Unë mendoj se ky është një aspekt që është tejet i nënvlerësuar nga udhëheqësit europianë. Është tërheqëse të mendosh, ashtu siç thatë ju, që të tre udhëheqësit më të mëdhenj të politikës së jashtme amerikane të pjesës së dytë të shekullit të XX-të ishin emigrantë të brezit të parë nga Europa. Pra, Europa ishte në qendër të të menduarit të tyre intelektual, dhe pavarësisht se ata mbronin interesin amerikan, sigurisht Europa ishte vazhdimisht e pranishme në mendjen e tyre. Tani kemi një brez të ri udhëheqësish amerikanë që janë më përfaqësues edhe të evoluimit demografik të SHBA-ve. Një SHBA që shikon më shumë drejt rajonit indo-paqësor, drejt Amerikës Latine, që është më e larmishme në përbërje. Dhe Europa nuk është, dhe nuk do të jetë më, në qendër të interesit amerikan. Kjo nuk është diçka për të cilën ne si europianë duhet të hidhërohemi. Kjo nuk është diçka për të cilën duhet të jemi nostalgjikë. Është thjesht një faktor që duhet të merret në konsideratë. Kjo nuk nënkupton se politikbërësit amerikanë nuk do të jenë më të interesuar për Europën. Nuk nënkupton se ata do të jenë domosdoshmërisht antagonistë ndaj Europës. Por nënkupton se, më shumë se kurrë, ne duhet të jemi të pavarur dhe sovranë, sepse megjithëse unë besoj tek aleanca transatlantike, ne nuk do të mund të mbështetemi, veçanërisht në fushën e sigurisë, plotësisht tek SHBA-të. Dhe për t’u kthyer tek pyetja juaj: po, fatkeqësisht jam shumë i shqetësuar se pavarësisht kësaj trajektoreje afatgjatë që ne e nënvlerësojmë, europianët nuk do të jenë në qendër të negociatave në Ukrainë, sepse ne nuk konsiderohemi si një aktor gjeopolitik dhe ushtarak i besueshëm, veçanërisht nga Rusia, por edhe nga SHBA-të. Një nga mësimet e mëdha të Henry Kissinger përgjatë historisë është se nuk mund të shkëpusim diplomacinë nga mbrojtja dhe kapacitetet ushtarake. Prej shumë kohësh, Europa i ka shkëputur të dyja.

Ditmir Bushati: Kissinger shtyu SHBA-të të ndiqnin një bosht të politikës së jashtme me tri paralele, gjë që dukej kontradiktore. Ai dëshironte të fuqizonte marrëdhënien transatlantike, siç e përmendët ju, të ndiqte politikën détente me Bashkimin Sovjetik në atë kohë, dhe të vendoste marrëdhënie miqësore me Kinën. Sot, politika e jashtme amerikane nën drejtimin e Trump ka ndryshuar ndjeshëm. Ajo po ndjek një politikë që është e kundërta e politikës së Kissinger në përpjekje për ta shkëputur Rusinë nga Kina. E vëmë re që është mjaft e ashpër ndaj Kinës dhe asimetrike ndaj Europës në aspektin e çështjeve të lidhura me tregtinë, por edhe me politikën e jashtme dhe të sigurisë. Si duhet të lundrojë Europa në këto ujëra të trazuara në një mjedis të pamëshirshëm gjeopolitik?

Jérémie Gallon: Së pari, doja të thosha se me shumë respekt do ta kundërshtoj idenë se administrata e Trump po ndjek një politikë të kundërt me politikën e Kissinger. Sepse nëse mendojmë për Henry Kissinger, diplomacia e tij mbështetej në disa parime thelbësore. Para së gjithash, tek një analizë e thellë dhe e detajuar e mbështetur në histori, që i mundësoi ta mendonte diplomacinë e tij në terma strategjikë në aspektin afatgjatë, dhe jo në një diplomaci të mbështetur në një perspektivë afatshkurtër në komunikim, etj. Për mua, kjo është një diferencë e madhe. Ndryshimi i dytë: ju përmendët rëndësinë që Henry Kissinger u dha aleancave. Për të ishte e pamundur që të krijonte iniciativën më të madhe strategjike nën presidencën e Nixon pa menduar në aspektin e aleancave. Edhe pse ndonjëherë kishte kundërshti, aleatët europianë ishin pjesë e strategjisë së tij. Dhe përsëri, këtu është një ndryshim i madh me administratën amerikane pasi me Presidentin Trump po pranohet një qasje njëpalëshe. Dhe së fundmi, ideja, për të cilën mendoj se ishte thelbësore në mendësinë e Kissinger, se të gjitha krizat janë të ndërlidhura, se nuk mund të jesh i besueshëm në rajonin indo-paqësor nëse nuk je i besueshëm në Europë, dhe e kundërta. Unë mendoj se ky është një mësim që është harruar deri diku. Tani, nëse shohim më nga afër Rusinë dhe Kinën, unë e kuptoj se përse disa njerëz mendojnë se ai po përpiqet të bëjë disi të kundërtën, por do të thosha disa gjëra. Së pari, kur Kissinger paraqiti qasjen për marrëdhënie miqësore me Kinën, niveli i mosbesimit midis Rusisë dhe Kinës ishte ekstremisht i lartë, me Bashkimin Sovjetik në atë periudhë. Por gjithashtu ajo ishte një marrëdhënie ku nuk ekzistonte niveli i ndërvarësisë që shohim sot. Dhe Rusia, veçanërisht Moska, nuk varej aq shumë sa varet sot tek Pekini në aspektin e teknologjisë, të kapaciteteve ushtarake, etj. Pra, mendoj se ky është një ndryshim i madh që ndoshta e bën më të vështirë. Dhe së fundmi, do të shtoj vetëm një gjë. Ju thoni se administrata e Trump është e ashpër me Kinën. Të jem i sinqertë, për mua është një çështje e hapur, sepse unë mendoj se ka disa shtylla në politikën e jashtme amerikane, dhe shpesh kemi thënë se ka qenë një konsensus bipartizan për të qenë të ashpër me Kinën. Por në të njëjtën kohë, unë nuk jam i sigurt se Presidenti Trump nuk dëshiron të bëjë një marrëveshje të madhe në një moment të caktuar me Presidentin Xi. Pra, për mua kjo ka më shumë nuanca dhe ngre një pyetje të rëndësishme për europianët. Mendoj se një pyetje e rëndësishme për europianët është se si do ta trajtojmë përplasjen SHBA-Kinë pa qenë vetë dëm kolateral. Për një kohë të gjatë Europa ka zbatuar një qasje që mbështetet në linjëzimin me politikën e jashtme të SHBA-së përballë Kinës. Por nëse ke vizionin për një marrëveshje të madhe midis Ëashingtonit dhe Pekinit, nëse je europian, nuk dëshiron që të jesh dëmi kolateral. Pra, mendoj se kjo është një nga pyetjet kryesore për Europën sot.

Ditmir Bushati: Dhe veçanërisht qasja për marrëdhënie miqësore me Rusinë mund të zhvillohet në dëm të europianëve. Siç e përmendët ju, ata i kanë harruar mësimet e Kissingerit dhe mësimet e historisë, sipas së cilave fuqia e butë duhet të lidhet gjithmonë me fuqinë e fortë, diplomacia me mbrojtjen. Teksa flasim për mbrojtjen, si edhe për të ashtuquajturin Plan të Veprimit të Hagës, ku aleatët europianë brenda NATO-s janë angazhuar që të shpenzojnë më shumë për mbrojtjen, për masat e forta dhe të buta, a bini dakord me ata të cilët e konsiderojnë Presidentin Trump si një mundësi, duke qenë se ai e mirëpret autonominë strategjike europiane, si në aspektin ushtarak edhe në atë industrial, në krahasim me administratat e mëparshme amerikane, që njëkohësisht i kanë kritikuar europianët që nuk kanë investuar më shumë në mbrojtje, duke kërkuar, nga ana tjetër, vazhdimisht blerje masive të armëve amerikane nga europianët? Në librin që keni publikuar, ju analizoni edhe marrëdhënien interesante, doja të thosha, midis Nixon dhe Kissinger nga njëra anë, dhe Gjeneralit De Gaulle nga ana tjetër. Gjithmonë ka ekzistuar kritika se amerikanët në vitet ’60 dhe ’70 ishin fuqishëm kundër shtyllës së mbrojtjes europiane, por tani duket sikur ekziston një realitet i ri. Cili është mendimi juaj për këtë?

Jérémie Gallon: Mendoj se presidenca e Trump është një mundësi për europianët, por një mundësi që vjen me rreziqe. Unë jam dakord me ju se në njëfarë mënyre, Amerika është më pak e përqendruar tek Europa. Por po bëhet e qartë se garancitë e SHBA-ve për sigurinë e Europës në njëfarë pike do të dobësohen dhe në fund do të mbarojnë. Unë besoj fort se Europa duhet të ndjekë fatin e saj, dhe të marrë në duar të ardhmen e saj. Por për ta bërë këtë duhet që të jesh shumë i përgatitur. Në të kundërt, je i ekspozuar ndaj kërcënimeve të jashtme nga Rusia, nga Kina, nga rivalët. Dhe ajo për të cilën unë jam tejet i shqetësuar është fakti se Europa nuk ka qenë aspak e përgatitur për një presidencë të dytë të Trump. Unë isha një diplomat i BE-së që punoja në Ëashington, gjatë presidencës së parë të Trump, dhe më kujtohet kur ai u zgjodh në vitin 2016 për herë të parë. Ne menduam se do të ishim më mirë të përgatitur nëse kjo do të ndodhte sërish, se nuk do të suprizoheshim sërish ashtu si u surprizuam në 2016-ën. Por fakti është se europianët nuk i kanë bërë detyrat e domosdoshme, si në aspektin e tregtisë, por edhe në aspektin e politikave të mbrojtjes, etj. Çfarë kemi bërë që prej vitit 2016 për të qenë më sovranë, më të pavarur, më të mirëpërgatitur? Dhe le të jemi të sinqertë: për mendimin tim është një kontrast i dukshëm me Kinën. Kur shoh sot mënyrën se si Kina po udhëheq luftën e tregtisë ndaj SHBA-së, është e qartë se ata kanë nxjerrë mësime të rëndësishme nga presidenca e parë e Trumpit. Më vjen shumë keq që udhëheqësit europianë nuk kanë mundur të bëjnë të njëjtën gjë. Dhe rreziku që vjen nga fakti se nuk jemi të mirëpërgatitur është se ne jemi shumë vulnerabël ndaj vendeve të treta. Por jemi vulnerabël edhe ndaj diçkaje që vjen nga SHBA-ja, që do të ishte një formë vasalizimi përkundrejt SHBA-së. Ne e vërejmë këtë kur jemi të detyruar të braktisim një sërë ligjesh që janë pjesë e agjendës së BE-së. Vë re një formë vasalizimi kur biem dakord të investojmë masivisht në industrializimin e SHBA-së në vend që të investojmë në industrializimin e Europës. E vë re këtë gjë – dhe unë mendoj se kjo është një e mirë – kur ne angazhohemi të shpenzojmë 5% të PBB-së për mbrojtjen. Por nëse në fund të ditës kjo shpenzohet vetëm për armatimet amerikane, kjo nuk do të ishte një mënyrë strategjike nga ana e Europës që të vendoste për autonominë e saj. Fatkeqësisht, në të ardhmen mund ta konstatojmë një gjë të tillë, dhe sipas meje, testimi i fundit do të jetë në lidhje me Groenlandën. Ju bëtë një krahasim interesant dhe këtu do ta mbyll. Sipas meje, aleanca transatlantike dhe marrëdhënia midis Nixon dhe De Gaulle ishte shembull, sepse këtu kemi të bëjmë me një udhëheqës, De Gaulle-in, i cili ishte në favor të një Europe që ishte e pavarur dhe ishte në gjendje t’i thoshte “jo” Amerikës nëse do të ishte e nevojshme, por në kohëra krizash, ishte pa asnjë dyshim përkrah SHBA-ve. Gjatë krizës së Kubës në vitin 1962, kur u sulmua gazsjellësi amerikan ai ishte qartazi përkrah Amerikës në vitin 1960, pa asnjë dyshim, De Gaulle ishte lideri i parë perëndimor që mbështeste SHBA-të. Për mua, kjo është ajo që formëson një aleancë të mirë, dhe Presidenti Nixon e kishte kuptuar në mënyrë perfekte këtë gjë. 

Ditmir Bushati: Jérémie, SHBA-të po përpiqen të mbështesin partitë e krahut të djathtë në të gjithë Europën si alternativë ndaj forcave politike në fuqi duke i akuzuar qeveritë europiane për censurë. A mendoni se fragmentizimi politik rrezikon autonominë strategjike të Europës? Çfarë duhet të bëjë Europa për t’u përshtatur me faktin se ndërhyrja e SHBA-ve në politikën europiane është lëvizje e paramenduar dhe jo aksidentale e një Amerike të riformësuar? Nuk do të doja t’ju çoja tek zhvillimet politike të brendshme në Francë, por personalisht e shoh këtë që po ndodh në Francë, në Gjermani, në Poloni, me përjashtim të Hungarisë, ku qeveria është aleate e administratës aktuale amerikane. A përbën rrezik fragmentizimi politik i Europës për autonominë strategjike të saj?

Jérémie Gallon: Mendoj se është e papranueshme kur SHBA-ja ndërhyn në politikat e brendshme europiane. Por gjithashtu besoj fort se votuesit në Europë nuk po votojnë, dhe nuk do të votojnë, për partitë ekstremiste dhe demagogët për shkak të Presidentit Trump, apo për shkak të Zëvendëspresidentit Vance, apo për shkak të cilitdo udhëheqës amerikan që mbështet çfarëdo lëvizjeje. Ata do të votojnë për këta udhëheqës ekstremistë dhe demagogë në Europë sepse udhëheqësit europianë nuk kanë qenë në gjendje t’ia dalin me një sërë sfidash duke përfshirë emigracionin e paligjshëm, çështjen e sigurisë në Europë, mungesën e rritjes ekonomike, mungesën e lëvizjes sociale, etj. Sipas meje, është tejet e qartë se sfidat janë sfida të brendshme europiane, dhe u takon europianëve që të përballen me to. Ekzistenca e partive ekstremiste në Europë dhe fuqizimi i tyre nuk është për shkak të Presidentit Trump, apo të Zëvendëspresidentit Vance. Dua të jem shumë i qartë për këtë. Për mua këtu ngrihen dy çështje të rëndësishme. Asnjë udhëheqës europian nuk është në gjendje që të thotë për momentin se kjo është Europa që duam të ndërtojmë në 30, 40, 50 vitet e ardhshme. Cili është qëllimi? Cila është shpresa? Kjo është një çështje e rëndësishme. Dhe unë mendoj se ky është edhe një nga problemet kryesore. Në lidhje me ndërhyrjen nga vendet e treta, mendoj se është e qartë se Europa nuk është e përgatitur në këto momente që të përballet me një ndërhyrje të tillë, por jo vetëm nga SHBA-të, por nga ndërhyrja në politikat e brendshme prej vendeve si Turqia, Rusia, ndonjëherë nga Kina, etj. Sipas një mënyre të re të të menduarit strategjik europian, ne duhet të jemi më pak naivë, më të përgatitur për të trajtuar ndërhyrjen e huaj. Unë mendoj se ne duhet të jemi të përgatitur për këtë, dhe kjo do të jetë definitivisht një nga sfidat kryesore. Për sa i përket Francës, unë mendoj se Franca është simptomatike e asaj që shohim në shumë vende europiane sot. Nga njëra anë, Franca është një vend me potencial të jashtëzakonshëm në aspektin e teknologjisë, inovacionit, talenteve, etj. Por në të njëjtën kohë, është një vend që po përballet me çështjen e identitetit, me një ndjenjë të fortë dobësimi, me mungesën e lidershipit. Mendoj se ky është mishërimi i asaj që kemi parë në Europë. Dhe është e qenësishme të mendohet se fatkeqësisht, nëse nuk jemi në gjendje të ndryshojmë radikalisht linjën e zhvillimeve, dhe linjën e masave në Europë, do të përballemi me shumë e më shumë vende që kthehen në populiste në vitet në vijim në Europë.

Ditmir Bushati: A mendoni se populistët do të jenë të gatshëm të mbështesin autonominë strategjike të Europës? Siç e dini në të shkuarën Europa është përshkruar si kontinenti ku të jepej statusi social, apo përfitimet sociale në shoqëri, ndryshe nga modeli amerikan që ishte shumë liberal në aspektin që gjithçka përcaktohej nga tregu. Në këtë moment ka një zhvendosje buxhetore nga paketa sociale dhe agjenda e gjelbër, tek mbrojtja. A mendoni se Europa do të përballet me një përplasje midis kësaj nevoje gjeopolitike dhe pamundësisë për të dhënë rezultate për shkak të zënkave politike? 

Jérémie Gallon: Mendoj se prekët një çështje thelbësore, sepse po, ekziston një kontradiktë e qartë midis nevojës gjeopolitike për një Europë më të integruar, dhe në të njëjtën kohë, faktit se kemi shumë e më shumë forca nacionaliste, në shumë shtete anëtare. Çështja është se kemi një sërë problematikash, dhe kjo është ajo që unë e quaj ‘Europa e Draghit’, ku ne kemi nevojë për më shumë integrim në aspektin e energjisë, të tregjeve të kapitalit për të nxitur inovacionin, për të sjellë në jetë tregun e vetëm siç e quajti ish-kryeministri italian Enrico Letta në raportin e tij prillin e kaluar. Pra, në të gjitha këto problematika, mendoj se europianët e kuptojnë se kanë nevojë për një Europë më të integruar. Unë nuk mendoj se ata do ta kundërshtojnë këtë gjë, kur shikojmë një politikane si Meloni në Itali, pavarësisht situatës politike. Opinioni publik europian e kupton se Europa duhet të përballet me një sërë sfidash. Megjithatë, dhe unë jam dakord me ju se ekzistojnë problematika më të ndjeshme në aspektin e mbrojtjes, të politikës së jashtme, ndonjëherë në aspektin e teknologjisë veçanërisht, ku mendoj se do të jetë tejet e vështirë që të arrihet niveli i nevojshëm i integrimit brenda një BE-je me 27 anëtarë, dhe niveli i nevojshëm i reagimit, i të menduarit strategjik, edhe më pas, me një BE me 30, apo 32 anëtarë, nëse zgjerimi vazhdon. Kjo është arsyeja se përse unë besoj në koalicionin e vullnetmirëve. Për një sërë çështjesh, dhe veçanërisht në tri shtylla: për mbrojtjen, politikën e jashtme dhe teknologjinë, do të na duhet të lejojmë që disa vende të ecin përpara, kur ata dëshirojnë të integrohen më shumë. Kjo do të na mundësonte të risillnim në lojë Mbretërinë e Bashkuar, për të cilën mendoj se është absolutisht thelbësore kur flasim për këto lloj problematikash. Kjo është ajo që Draghi e quajti së fundmi ‘federalizëm pragmatik’. Unë nuk do të zgjidhja fjalën federalizëm, por për mua, kombinimi midis këtij koalicioni vullnetmirë nga njëra anë, dhe një sërë problematikash më teknike, më ekonomike, për më  shumë integrim, do të kishte legjitimitetin e nevojshëm demokratik dhe ndoshta mbështetjen e opinionit publik europian.

Ditmir Bushati: Ju më “vodhët” disi edhe pyetjen time të fundit për mençurinë e fituar nga jeta, për të folur edhe për mësimet që mund të nxirren nga shtetarë si Kissinger. Ju përmendet dy prej tre raporteve që janë porositur nga Komisioni Europian. Raporti i Draghi-t për konkurrencën, raporti i Letta-s për të ardhmen e tregut të brendshëm, dhe raporti e Niinistö-s për rritjen e qëndrueshmërisë dhe të përgatitjes për mbrojtjen. Sipas kuptueshmërisë sime, këto raporte përbëjnë udhërrëfyesin për ripërtëritjen europiane. Unë shoh tri opsione në aspektin e drejtimeve që mund të marrë Europa. Njëri prej tyre është ta bëjmë Europën përsëri madhështore. Ky është kombinimi i elementeve që ju përmendët nga raporti i Draghi-t dhe Letta-s. I dyti është të bëhesh një ‘violinë e dytë’ e SHBA-ve edhe pse në një mjedis dhe rend gjeopolitik të formësuar. Dhe së treti, të kthehesh në një bastion për shtetin e së drejtës, të globalizimit dhe për t’u linjëzuar me vende me mendësi të ngjashme. Por përsëri, në këtë skenar, BE do të duhej të bënte një marrëveshje ose me SHBA-në, ose me Kinën, për t’i pasur si mbështetje për mbrojtjen dhe sigurinë. Si e shihni ju të ardhmen e projektit europian? Gjatë diskutimit tonë ju iu referuat edhe zgjerimit, që në rastin e Europës Juglindore, ose të Ballkanit Perëndimor, prej nga ku vij, unë preferoj të flas për konsolidim, sepse po flasim për një pjesë të brendshme të Europës. Pra, po flasim për rreth gjashtë vende që janë pjesa e brendshme e BE-së. Jemi të rrethuar nga shtetet anëtare si Italia, Greqia, Sllovenia, Kroacia, Bullgaria dhe Rumania. Dhe kur vjen çështja tek ndërlidhshmëria, nëse Kina, për shembull, në aspektin e të menduarit strategjik, lidhet me Europën me anë të Ballkanit, për këtë arsye Kina po investon atje në infrastrukturë, atëherë e njëjta gjë qëndron edhe për Europën. Nëse Kroacia do të lidhej me Greqinë, ajo të kalonte përmes Ballkanit Perëndimor. Pra, në këtë kontekst nuk ka të bëjë me zgjerimin. Ka të bëjë me konsolidimin në terma politikë, gjeografikë dhe ekonomikë. Cili është mendimi juaj? Si e përfytyroni të ardhmen e projektit europian?

Jérémie Gallon: Unë jam 40 vjeç dhe dua të jem optimist. Nuk mund të pranoj të jem pjesë e një brezi që do të heqë dhe do të jetë thjesht dëshmitar në këtë histori. Unë jam i bindur se Europa ka të gjitha talentet dhe burimet për t’u bërë fuqia madhore që do të formësojë të ardhmen e botës. Dhe kjo është e mundur vetëm nëse shkojmë drejt opsionit të parë që ju përmendët. Mendoj se nëse pranojmë të bëhemi vasalë të SHBA-së ose të Kinës apo të ndonjë vendi tjetër, ne do të humbasim sovranitetin tonë, do të humbasim identitetin tonë, do të humbasim atë çfarë kemi trashëguar. Nëse jemi të vetëkënaqur, siç kemi qenë prej dekadash dhe besojmë se mund të jemi një rregullator që jeton në ishullin e vet të prosperitetit, në flluskën e vet në botë, dhe se fuqia jonë do të garantojë sigurinë, atëherë do të humbasim sovranitetin tonë. Unë mendoj se Europa duhet t’i japë fund idesë që e quajmë ‘ndikimi i Brukselit’, sipas së cilës ti mund t’i eksportosh standardet e tua edhe nëse nuk ke mundësi për inovacion. Në fund të ditës, nëse nuk krijon, nëse nuk sjell risi, nuk mund të rregullosh. Pra, sipas meje, ky është një mësim i dytë mjaft i rëndësishëm. Më pas, ju përmendni të gjitha këto raportet. Nëse një superfuqi do të mbështetej në aftësinë për të prodhuar raporte, Europa do të ishte superfuqia e parë në botë. Çështja kyçe për mua është se përse më shumë se një vit pas raportit të Draghi-t dhe Letta-s, ne kemi zbatuar shumë pak prej tyre. Dhe këtu kthehemi tek pyetja e Kissinger mbi mungesën e lidershipit në nivel europian për momentin. Unë jam dakord plotësisht me ju. Mendoj se fjala zgjerim nuk është fjala e duhur, por konsolidim. Unë kam jetuar në Ballkanin Perëndimor. Për mua ai është arti i Europës. Shumë prej identitetit tonë si europianë lidhet me Ballkanin Perëndimor. Nëse mendojmë se ajo çfarë po ndodh në Ballkanin Perëndimor nuk ka pasoja për pjesën tjetër të Europës, kjo është një mungesë e plotë e të kuptuarit dhe të pasurit dijeni për historinë tonë. Pra, po, ju keni të drejtë. Ky është konsolidim. Por për mua, ky konsolidim nuk duhet të jetë ashtu siç është parë deri më tani, thjesht një qëllim në vetvete. Mendoj se çështja është si mund të kemi konsolidim dhe në të njëjtën kohë të kemi një Europë më reaguese, më strategjike. Kjo është arsyeja se përse i rikthehem koalicionit të vullnetmirëve, sepse po, unë mendoj se mund ta kemi Europën sipas Draghi-t për energjinë, tregjet e kapitalit, etj. në të ardhmen, me 30 anëtarë të BE-së e në vijim. Por unë besoj fort se në mbrojte, në politikën e jashtme veçanërisht, duhet të kemi një numër me të kufizuar shtetesh që mund të punojnë më ngushtë së bashku, të integrohen dhe të ecin përpara dhe të jenë më reagues. Dhe meqë ra fjala, që prej fillimit të administratës Trump, ka pasur shumë gjëra që nuk kanë ecur siç duhet në nivel europian. Por, më ka bërë përshtypje koalicioni ad hoc që është vënë re në nivel europian. Mendoj se ky është një nga mësimet e mira që duhet të nxjerrim nga muajt e fundit.

Ditmir Bushati: Jérémie Gallon, ishte kënaqësi t’ju kisha këtu.

Jérémie Gallon: Faleminderit shumë, Ditmir!