Familjet e viktimave të vrara nga mafia siciliane kanë shprehur frikë se më shumë se 20 mafiozë të nivelit të lartë, të liruar gjatë tre muajve të fundit, mund të kthehen në lagjet që dikur kontrollonin.
Shumica e këtyre bosëve, disa prej të cilëve kanë mbajtur role drejtuese në familjet kryesore mafioze të kryeqytetit të Siçilisë, Palermos, nuk kanë hequr kurrë dorë nga lidhjet me Cosa Nostra, mafian siciliane, dhe kanë refuzuar gjithmonë të bashkëpunojnë me autoritetet gjyqësore. Ata janë liruar për sjellje të mirë ose për arsye të tjera ligjore.
Salvatore Borsellino, vëllai i gjykatësit legjendar kundër mafias Paolo Borsellino, i cili u vra nga organizata kriminale Cosa Nostra në vitin 1992, tha: “Lirimi nga burgu i mafiozëve që kanë refuzuar gjithmonë të bashkëpunojnë me drejtësinë është gjithmonë jashtëzakonisht i rrezikshëm. Është një goditje fatale për luftën kundër mafias.”
Nino Morana Agostino, nipi i oficerit të policisë Nino Agostino, i cili u qëllua për vdekje në mes të ditës në vitin 1989 së bashku me gruan e tij, Ida, që ishte pesë muaj shtatzënë, i tha gazetës La Repubblica: “Nuk mund të ulim gardën në luftën kundër mafias apo ta nënvlerësojmë atë. Mafiozët që ishin dënuar me burgim të përjetshëm dhe që tani po lirohen me kusht ende mbajnë sekrete të rënda për vrasje të pazgjidhura të mafias, të cilat kanë refuzuar t’i rrëfejnë. Kjo është arsyeja pse lirimi i tyre jep një sinjal të keq.”
Në tetor, Raffaele Galatolo, 74 vjeç, një bos mafioz në lagjen Acquasanta të Palermos, pas vendimit të gjykatës që e shpalli atë “të burgosur model” për sjelljen e tij të mirë, është liruar me disa kushte. Galatolo dhe vëllai i tij Vincenzo, të dy të dënuar për vrasje, ishin drejtuesit e të ashtuquajturës “dhoma e vdekjes”, një dhomë ku viktimat mbyteshin sipas urdhrave të bosit të atëhershëm të mafias siciliane, Salvatore “Totò” Riina. Pas vdekjes së Vincenzo-s, Raffaele mbeti trashëgimtari i vetëm i “fronit” në familjen mafioze të Acquasanta-s.
Një javë më parë, Giuseppe Corona, i cili kishte qenë në paraburgim që nga viti 2018 në një burg me siguri maksimale të rezervuar për bosët mafiozë, u lirua pasi kishte vuajtur periudhën maksimale të lejuar përpara gjykimit të tij, i cili është shtyrë vazhdimisht.
Në fillim të tetorit, Gjykata e Apelit e Palermos liroi nëntë bosë nga Trapani për të njëjtën arsye, të lidhur me ish-bosin e mafias siciliane Matteo Messina Denaro, i arrestuar në janar 2023 pas 30 vitesh në arrati dhe që vdiq në shtator të po atij viti.
Prokurori i përgjithshëm i Palermos, Maurizio de Lucia, ka bërë kohët e fundit një apel për të mbajtur fokusin në luftën kundër mafias, pasi hetuesit kanë frikë nga mundësia që Cosa Nostra, pas një periudhe të gjatë rënieje, të përpiqet të riorganizojë të ashtuquajturën Cupola, organin e saj drejtues.
“Kjo është një stuhi perfekte,” tha Federico Varese, profesor i kriminologjisë në Universitetin e Oksfordit dhe autor i librit Mafia Life. “Ndryshimet e fundit në ligjin italian lejojnë që bosët që nuk kanë hequr dorë kurrë nga veprimet e tyre të mëparshme dhe nuk kanë dëshmuar kundër mafias të përfitojnë nga legjislacioni për ‘sjellje të mirë’. Autoritetet e burgjeve nuk po konsultohen me prokurorët për të marrë një kuptim të rrezikut që paraqet kthimi i tyre, dhe thjesht u japin përfitimin. Kthimi i tyre në masë do ta bëjë më të lehtë që Cosa Nostra të riorganizohet. Do të jetë më e mundshme që Cupola tani të mund të mblidhet. Gjithashtu, prania e tyre dërgon një mesazh të mosndëshkimit relativ në komunitet.”
Frika e prokurorëve dhe familjeve të viktimave lidhet kryesisht me faktin se shumë nga këta bosë kanë refuzuar të bashkëpunojnë me autoritetet, duke sinjalizuar interesin e tyre për të vazhduar të jenë pjesë e mafias.
“Këta mafiozë do të dalin nga burgu për të rimarrë pushtetin brenda klanit,” tha Borsellino. “Për më tepër, ata do të gëzojnë edhe më shumë prestigj mes anëtarëve të mafias dhe atyre që mbështesin Cosa Nostra, sepse mund të mburren se kanë qenë në burg pa folur apo treguar emrat e anëtarëve të tjerë të klanit.”
Varese tha: “Hyrja në mafian siciliane është përjetësisht, dhe ndodh përmes një rituali. Gjatë ritualit, imazhi i djegur i një shenjtori vendoset në duart e të riut, dhe anëtarët e mbledhur të mafias deklarojnë: ‘Do të digjesh si ky imazh nëse tradhton ose përpiqesh të largohesh nga kjo organizatë.’
“Mund të largohesh vetëm me vdekje ose përjashtim për t’u bërë dëshmitar i shtetit (vdekja është vërtet ndëshkimi për ata që bëhen dëshmitarë të shtetit). Prandaj, ata që kthehen në lagjet e Palermos dhe Trapanit do të rifillojnë aktivitetet e tyre mafioze.”