Regjisori i mirënjohur Gjergj Vlashi, kujton mesin e viteve 1980, kur Kadare në shtëpinë e tij në Tiranë përpiqej të krijonte hapësira për librat e ardhshëm. Isha për vizitë te Kadaretë, tregon Gjergj Vlashi, “dhe nga përvoja personale e dija se sa pak vend kishim në shtëpi ne që merreshim me librat”. “Ismaili kishte nxjerrë disa dorëshkrime dhe mes tyre “Përbindëshin”, të cilin e kisha lexuar të botuar në revistën “Nëntori” gati 20 vjet më parë. Ishte një marrëveshje gati e heshtur dhe në dosjen me fletët e shkruara, bashkë me “Përbindëshin” ndodheshin edhe dorëshkrime tregimesh dhe poezish, që siç dihet janë më të rralla në krijimtarinë e Kadaresë”, vijon Gjergj Vlashi. Për vite me radhë dorëshkrimet e autorit më të madh shqiptar, i cili botohej nëpër Evropë dhe në fushata promovimesh ndodhte të anatemohej në atdhe, janë ruajtur në bibliotekën e shtëpisë së Gjergj Vlashit në Durrës, saktësisht në pjesën e ‘ndaluar’ të saj, ku, siç dëshmon Floriani, djali i dytë i regjisorit, bashkë me to, larg syve të kuriozëve ruhej edhe Bibla.
“Ishte kënaqësi e madhe, por në të njëjtën kohë edhe përgjegjësi, të kishe dorëshkrimet e një autori dhe miku si Kadare”, shprehet Gjergj Vlashi, një çerek shekulli pasi mori përsipër barrën të mbante në shtëpi dorëshkrimin e një romani, i cili u hoq nga qarkullimi gati 50 vjet më parë. Gjërat u komplikuan më shumë, kur pas largimit demostrativ antikomunist të familjes Kadare nga Shqipëria dikush në rrethin e largët të miqve më kujtoi se në shtëpi unë mbaja dorëshkrimet e autorit disident, kujton regjisori durrsak, duke shtuar: “Ishin kohë të tjera dhe rreziku ishte i pranishëm”.
Gjergj Vlashi ka vendosur ta sigurojë dorëshkrimin në një mënyrë tjetër, menjëherë pas fillimit të erës demokratike.
Djali i tij, Floriani, me profesion violinist, po shkonte në Spanjë për të punuar dhe jetuar në Korunja, në skajin më veriperëndimor të gadishullit Iberik. Atje dorëshkrimi i “Përbindëshit” do të ishte më i sigurtë.
“Kur erdha në Spanjë në vitin 1992, mora me vete shumë gjëra që i kisha për zemër; disa piktura, orën e vjetër të murit, radion gjermane, hapësen e verërave që kish përdorur gjyshi, disa libra të fëmijërisë, etj”, kujton instrumentisti, që në atë kohë mbushte 30 vjeç.
Ndër to ishte edhe një dosje e kuqerremtemë, doreshkrimi i “Përbindëshit” të Ismail Kadaresë, thotë Flori. “E dija se im atë, prej vitesh e kishte ruajtur me shumë kujdes dorëshkrimin e njërit prej librave më të kritikuar të censurës komuniste. Ishte në bibliotekën e shtëpisë, në pjesën e “librave të ndaluar”, ku ndër të tjera ishte edhe një botim i vjetër i Biblës”, tregon Floriani. Vlashi mendon se përzgjedhja e “librave të ndaluar” të bibliotekës për në Spanjë lidhej me influencën e madhe që ato kishin patur në formimin e tij.
Dorëshkrimi i “Përbindëshit” ndërroi banesë, duke u vendosur tashmë lirshëm në bibliotekën e njërit prej pinjollëve të Gjergj Vlashit, në Korunja të Spanjës, disa mijra km larg Tiranës dhe Durrësit, prej nga ku filloi edhe udhëtimi i tij.
“Ismaili më telefonoi në mars të vitit të kaluar”, tregon Flori, pjesën e fundit të sagës së dorëshkrimit. Biseduam për kthimin e dorëshkrimit.
“Megjithëse pranova menjëherë, brenda meje ndjeva dhimbje. Njeriu është i çuditshëm. Krijon disa lidhje aq të forta sentimentale, me sende, me vende, me tinguj apo aroma, gati si me njerëzit, pa e ditur kurrë arsyen e vërtetë”, thotë Vlashi i ri.
Më 2 prill të vitit 2011 bashkëshortët Florian dhe Rediana Vlashi, së bashku me “Përbindëshin” kanë fluturuar nga Korunja drejt Parisit. Në atë dosje me fletët e shkruara me laps ishte romani më i guximshëm e më modern shqiptar i shkruar në shekullin e 20-të.
Më pas Floriani kujton bisedën në shtëpinë e Kadaresë: “Ismaili, pasi na falenderoi mjaft ngrohtë, filloi të shfletonte me kujdes faqet e verdha të doreshkrimit. Dukej i qetë, megjithëse vura re që dora i dridhej pak. Ishte i emocionuar. Unë po ashtu, por për arsyen e kundërt”, kujton Florian Vlashi ditën e dorëzimit të dorëshkrimit te autori i tij, Ismail Kadare. “Përbindshi”, me lëvizjen Durrës - La Coruña - Paris - Tiranë, krijonte kështu një trekëndësh gjigant…si kodet misterioze në “librat e ndaluar”, e mbyll tregimin e tij Florian Vlashi, djali i regjisorit, shkrimtarit dhe përkthyesit të njohur Gjergj Vlashi, biri dhe babai që ruajtën për më shumë se 25 vjet dorëshkrimin e veprës “Përbindëshi” të Ismail Kadaresë.
Shkrimi u botua sot ne gazeten Shqiptarja.com
(sg/shqiptarja.com)