Në të gjitha stinët, veçanërisht në vjeshtë, kur në muzg nis të bjerë shi, dal dhe eci rrugëve të Tiranës. Sapo ndjej pikat e para të shiut në dritare, vishem, zbres me nxitim shkallët e katit të fundit të pallatit ku banoj, eci ngadalë në trotuarin e rrugës, nën rrepet e tashmë të rritur dhe pasi ndjej që më janë qullur flokët e supet , vetëm atëhere hap çadrën.
Kam dëshirë që ta ndjej mirë në trup shiun e Tiranës... Me pëlqen edhe kur bije i qetë, edhe i vrullshëm apo shoqëruar me erëra.Dimrit, kur nata vjen shpejt dhe bije shi, nxitoj të dal në bulevardin “Dëshmorët e Kombit”. Mrekullohem me shiun që bije nën kurorën e pishave dhe pasi kaloj urën e madhe të Lanës, eci pranë godinës së Kryeministrisë e më pas te hotel “Rogneri”, kapërcej rrugën e dal në trotuarin pranë Presidencës, te Akademia e Arteve, Garda e Republikës e pastaj qëndroj buzë liqenit, duke parë shiun që bije mbi të.
Kur vjen pranvera dhe shirat janë të shpeshta, kaloj në rrugën e Elbasanit dhe ngjitem rrugës që të çon te Gjeologjiku. Atje eci ngadalë, shumë ngadalë, pa çadër, ndërsa shiu bie i qetë mbi selvitë, që lëkunden lehtë-lehtë, duke lëshuar ca si ofshama qiellore...O Zot, them me vete.O Zot. Ç’janë këto ofshama apo zëra shpirtërash? Dhe më duket sikur nga hapësira mbi selvitë e qullura nga shirat e natës, po zbresin shpirtrat e të afërmve të mi apo miqve e shokëve që kanë ikur nga kjo botë...
Kam vite e vite miqësi me shirat e Tiranës, por ajo që më ndodhi mbrëmjen e vonë të fundvjeshtës së parë, nuk do ta harroj kurrë. Kishte më shumë se dy javë që nuk binte shi dhe e kisha ndjerë aq shumë mungesën e tij, saqë u gëzova si fëmijë, kur nga ballkoni pashë pikat e para të tij, që trokitën në xhama.
U vesha me nxitim dhe zbrita me shpejtësi poshtë dhe pas pak dola në rrugën e Dibrës...Do të dal në Sheshin Qendror dhe pasi të qëndroj në gungën e tij, do të kaloj në mesin e Rrugës së Kavajës, mendova.Do ta shijoj atje shiun e vonuar të vjeshtës së parë, thashë gati me zë, që bije nën kurorat e kumbullave të kuqe. Po lagesha mirë dhe në momentin që u bëra gati të hapja çadrën, vura re siluetën e një gruaje të gjatë, që ecte ngadalë në trotuar, para se Rruga e Dibrës të kryqëzohej me atë të Barrikadave ose më saktë rrugicën “Sokaku i të marrëve”. Paksa e kërrusur, me një çantë që e mbante nën sqetull, hapat e saj ishin aq të ngadalta, saqë dukej sikur i vinte keq për pllakat që shkelte. Ju afrova dhe e futa në çadër. I thashë se binte shumë shi e se moti ishte freskuar dhe mund të merrte ndonjë të ftomë. Vura re që nuk reagoi nga fjalët që i thashë dhe vazhdoi me të njëjtën ecje të lehtë e delikate. Edhe kur u ulëm përballë njeri-tjetrit në ca kolltukë të rëndë e të lartë, ajo qëndroi e heshtur, me një vështrim të përhumbur, sikur shihte në boshllëk. Vura re që kur u ul, m’u duk pa eshtra. Krejt pa eshtra. Fytyra e zbehtë, me një ngjyrë prej meiti, sytë e thellë e të trishtuar, krahët e gjatë dhe gishterinjtë gjithashtu të gjatë e të hollë, me ca thonj të tejzgjatur dhe gjithçka tjetër e saj, ishin pa eshtra.
Kamarjeri solli kafenë, që ajo e piu menjëherë, si e babzitur, sikur kishte kohë pa e vënë në gojë lëngun e zi...Pastaj hodhi vështrimin përreth, si të shihte në boshllëk dhe seç tha nën zë.
-Përse kaq dritë e dobët ?-tha me një zë të butë, që i doli nga kraharori pa eshtra.
-Është më romantike, – thashë unë –Lokali është për të rinj. Për të rinj që dashurohen.
-Errësira nuk ka asgjë romantike, – tha ajo. -Asgjë romantike.
-Varet, - thashë unë- Ka njerëz që u pëlqen errësira ose ndriçimi i këtushëm. Edhe shiu i natës – shtova.
Ajo heshti për pak çaste e pasi m’i nguli sytë mirë, recitoi në gjuhën frënge katër vargje të Rembosë për shiun e Parisit dhe vetminë.
-Përse më solle këtu? –pyeti duke më vështruar me sytë e përhumbur – Përse? Përse? Kam vite që edhe natën nuk e shuaj dritën. Më tmerron errësira. Sidomos pas asaj që më ndodhi. Edhe këto perde janë shumë të rënda. Shumë të rënda dhe e pengojnë dritën... Përse u ulëm këtu ?
-Jashtë bie shi, – thashë- Ju ishit qullur... Jeni në moshë dhe mund të ftoheni... Nuk kishit as çadër. Apo jo ?
-Më pëlqen shiu, – tha – Më pëlqen të dal kur bije shi. Sapo ndjej pikat e para në xhamat e dritares, dal. Kur studioja në Paris, më pëlqente shiu i natës atje. Eh. Shiu i Parisit...Atëhere isha e re...
Fjalët e fundit i tha disa herë, shoqëruar me ca psherëtima të lehta, që i dilnin nga kraharori pa eshtra.
-Ju jeni shumë xhentil. Shumë i sjellshëm dhe xhentil. Sapo më patë që po ecja nëpër shi, m’u afruat me çadër... Askush nuk ma ka bërë deri tani këtë. Kam vite që dal netëve me shi. Ai më qetëson. E dini? Asnjëherë nuk jam sëmurë edhe kur jam qullur e tëra... I mban mend shirat e majit dhe rrebeshet e befta në muzgjet e Tiranës? Në një nga këto muzgje, rrebeshi i shiut më zuri para hotel “Tiranës”... Njerëzit vraponin ca me çadra e të tjerë pa çadra, por askush nuk m’u afrua për të më mbrojtur nga rrebeshi i shiut...Askush...
Ndiqja me vëmendje të folurën e saj dhe lëvizjet delikate të duarve. Me siguri, në rini duhet të ketë qenë shumë e bukur, mendova duke parë sytë blu të hapur apo gojën e vogël dhe dhëmbët, që kur fliste, dukeshin jo të vënë. Flokët i kishte prerë si të modës të viteve ’60 dhe më kujtonin aktoret e filmave francezë, që i shihja atëhere në kinema “ Partizani”.
-Edhe juve ju pëlqen shiu që bije natën?
Dhe pa pritur përgjigjentime, befas u ngrit në këmbë, mori çantën që e kishte lënë në kolltukun ku ishte ulur dhe me duart që i dridheshin, e vuri mbi tavolinë. E hapi, nxori që andej syzet dhe me të njejtën dridhje të duarve i vuri ato, hapi një nga pjesët e brendshme të çantës. U ul dhe kërkoi me ankth, duke futur druart me gishtërinjtë e gjatë.
-Ah! Sa u tremba! Sa u tremba. Thashë mos më kishin humbur…- tha e lehtësuar, duke nxjerrë një tufë me zarfa, brenda të cilave ishin letra të shkruara.
Ato i vuri mbi tavolinë, ashtu siç i nxori, rrëmujshëm. E mbylli me shumë kujdes çantën, hoqi syzet dhe tha:
-Përse kjo dritë kaq e dobët?...Përse?...
Letrat e hedhura rrëmujshëm, pasi i pa një nga një, i vendosi njëra pas tjetrës, sipas një radhe që e dinte vetëm ajo. Ndoshta janë letrat e rinisë, mendoja duke parë kujdesin që tregonte në radhitjen e tyre. Ndiqja me vëmendje veprimet e saj, gishtërinjtë që mernin zarfat me letra, shoqëruar me ca fjalë që nuk i merja vesh kuptimin e tyre, herë në shqip e herë në frengjisht,që më tingëllonin si përkëdheli. Me siguri janë letrat e dashurisë së saj të hershme, mendova. Dhe kur po bëhesha gati ta pyesja, ajo pasi i mbuloi ato me pëllëmbët e duarve, afroi kokën pranë tyre dhe tha :
-Ah! Ja kështu. Kështu janë mirë. Çdo mbrëmje kur kthehem në shtëpi, pas shëtitjeve që bëj në shi, gjëja e parë që bëj nuk është heqja e rrobave të qullura, por nxjerrja e këtyre letrave nga çanta e vendosja sipas radhës mbi tavolinë.
-Janë letra...
-Janë plot 34 të tilla djalosh, - më ndërpreu ajo. - Të gjitha i lexoj sipas muajit e vitit. Të gjitha me radhë. I lexoj nga fillimi në fund me zë. Dhe pasi lexoj të fundit, qetësohem.Vetëm kështu më zë gjumi... – shtoi.
Unë i thashë se të gjithë kujtojmë vitet e rinisë tonë, dashurinë e parë apo letrën e parë që i kemi shkruar të dashurës, se edhe brezi im para viteve ’90, shkruante letra si në romanet që lexonim e se brezi Juaj zonjë, që keni studjuar edhe në Paris, padyshim i keni të shtrenjta kujtimet e rinisë...
Ajo m’u drejtua prap me fjalën “djalosh”, ndonëse jam thuajse i thinjur, por në moshë shumë më të re se ajo.
-Djalosh xhentil. Nuk janë letra dashurie. Edhe nga ato kam në shtëpi. Shumica shkruar kur studioja në Paris. Keni qenë në Paris djalosh ? Jo në Parisin e sotëm, por në Parisin e rinisë time e kam fjalën...
-Aha- thashë jo pa habi pas fjalëve të zonjës.
-Këto letra i kam shkruar dhe i shkruaj për të vdekurit e mi djalosh. Atyre u shkruaj unë. Kam vite që u shkruaj të vdekurve...
U drodha ngadalë dhe instiktivisht mora gotën me ujë dhe e piva menjëherë. Para meje, të vendosura pranë njera-tjetrës, si ca arkivolë të vegjël, ishin jo pak, por 34 letra. Drita e zbehtë që binte mbi to dhe gishterinjtë e gjatë të zonjës, që nisi t’i hapte më krijuan në fillim një si turbullim e më pas marramëndje. I thirra kamarjerit të më sillte një gotë tjetër ujë. Mendova të ikja nga ajo tavolinë mbuluar me letra për të vdekurit, por ndjeva dorën e majtë të zonjës mbi supin tim, ndërsa me dorën tjetër hapi zarfin e parë.
-Këtë letër e kam shkruar për nënën time të ndjerë...E keto tri të tjerat...I shikon këto zarfe të verdhë me pulla të çuditshme? Janë shkruar për babain tim, që ndërroi jetë dy vite pas nënës...
Heshti për pak çaste, rregulloi syzet që iu varën nën hundë dhe mori zarfin e rreshtit të dytë e pasi e hapi, nxori prej saj një letër nga ato të bukurshkrimit të shumë viteve më parë, e afroi pranë syzeve dhe me një zë ankues, tha :
-Sa dritë e dobët! Sa dritë e dobët.
O Zot, mendova duke parë orën.Ndoshta do të më mbajë këtu gjithë natën për të dëgjuar letrat, që ajo kishte shkruar për të vdekurit.
-Aha. Të gjeta! Të gjeta! Nuk ke ku të fshihesh. Të gjeta ! Këtë letër e kam shkruar për atë. Ja lexoje emrin e tij. E lexon djalosh xhentil? Epo si mund të lexosh në këtë dritë kaq të dobët. Afrohu të lutem që ta them në vesh!
U ngrita në këmbë dhe afrova kokën pranë saj.
-Afrohu më shumë…! Më shumë! Veprova siç më tha zonja dhe dëgjova emrin e një mashkulli, që nuk e di pse ajo donte të ma thonte jo me zë të lartë, për të mos e dëgjuar një çift i ri në tavolinën pranë, që ishin përqafuar pa e patur mëndjen tek ne.
-Është im shoq, që ka vite larguar nga kjo jetë.Ah sa dritë e dobët! Po të kishte më shumë dritë, do ta kisha lexuar këtë letër. E dini kur e kam shkruar ? Vetëm tri ditë pas vdekjes së tim shoqi...Eh more djalosh xhentil ç’na solle në këtë lokal pa drita si në burg...
U ula dhe piva edhe një gotë tjetër me ujë.
-Ku e kam çantën? Ku e kam çantën?- dëgjova zërin e saj të alarmuar. Ma vodhën çantën...
Djaloshi pranë tavolinës sonë, u ngrit menjëherë dhe e qetësoi zonjën duke i thënë :
-Ja zonjë...Në krahun tënd të djathtë e keni.
Ajo e mori çantën, e vuri mbi tavolinë dhe futi duart pa eshtra, duke kërkuar në ndarëset e shumta brenda saj. Dhe prap u ankua për ndriçimin e dobët të lokalit.
Pashë orën. Po afronte mesnata, ndërsa jashtë shiu binte më vrullshëm. Do ta shoqëroja për në shtëpinë e saj zonjën, që u shkruante letra të vdekurve të saj, ndërsa ndiqja fytyrën e zbehtë dhe duart që kërkonin ndonjë letër tjetër brenda çantës.-Djalosh xhentil. E gjeta edhe këtë letër. E kam shkruar para një jave. Është e dhjeta letër që shkruaj për të. Dhe e dini kur e kam shkruar këtë letër të fundit djalosh xhentil? Kur ai mbushi pesë vite që ka shkuar. E kam shkruar në një dhomë hoteli, nga ku shihet deti. E shkrova për djalin tim. Për djalin e vetëm që u mbyt në detin Jon, kur anija e vogël...Në det u mbyt. Në det...Letrat për të ia shkruaj detit...Më dëgjon? Detit ja shkruaj.
Ajo heshti. U përhumb në kolltukun ku qëndronte. Ndoshta po dremiste. Kishte hapur krahët e gjatë pa eshtra dhe vështronte si në boshllëk lart. Le të dremisë, mendova. Do të paguaj dhe më pas do të largohem. Le të qëndrojë në këtë lokal me ndriçim të dobët zonja e moshuar pa eshtra, me letrat e radhitura mbi tavolinë. Do t’i lutem kamarjerit që kur të zgjohet zonja ta përcjellte për në shtëpinë e saj. Ose do t’i lija lekët për taksi. Më mirë kështu, mendova. Le të shkonte me taksi zonja në shtëpinë e saj. Po ku e ka shtëpinë ajo? E takova në fund të rrugës së Dibrës, në trotuarin pranë rrugicës “Sokaku i të marrëve”, si në Gjirokastër...Ndoshta vinte nga Medreseja ose lagja e vjetër tiranase, ku akoma kishin mbetur në këmbë shtëpitë e vjetra me qerpiç. E ndërsa po bëhesha gati të ngrihesha, dëgjova zërin e zonjës pa eshtra : -M’i mblidh të lutem letrat djalosh xhentil!
I mblodha me kujdes letrat dhe i thashë të më jepte çantën, që e mbante pranë vetes. Zonja u ngrit në këmbë me një lehtësi të çuditshme dhe po me të njejtën lehtësi, mori çantën dhe ma zgjati atë me duart e holla dhe të gjata pa eshtra.
-Vendosi këtu, – tha me zërin e butë. Në këtë anë...
Hoqi syzet e vogla dhe me delikatesë i vuri në çantë. Unë i thashë se shiu kishte pushuar e se kishte kaluar mesnata dhe se do t’i telefonoja një taksie që ta çonte në shtëpi.
-Ah, - tha ajo- Kjo është e tepërt. Jeni shumë i sjellshëm dhe xhentil, djalosh. Ju falenderoj. Merci beaucop, shtoi. Merci beaucop.
I thashë se ishte vonë, se ndoshta shtëpinë e kishte larg e se mund t’ja niste prap shiu, se nuk kishte as çadër dhe se ...Të paktën mund të njoftoja një taksi.
-Jo, - tha ajo prerë kur dolëm jashtë – Jo.
Frynte erë dhe ndihej freskia e vjeshtës.
Dhe kur i thashë se mund të merrte çadrën time, ajo më shtrëngoi fort krahun, sikur donte të mbështetej apo të më lutej për diçka.
-Të lutem!- tha- Të lutem!Unë jetoj vetëm. Prej vitesh jetoj vetëm.Dhe pasi heshti për pak çaste, shtoi :
-Jo,Jo. Nuk jetoj vetëm. Jetoj me të vdekurit e mi. U shkruaj dhe u shkruaj atyre. Pastaj çdo natë lexoj letrat që u shkruaj atyre. Dhe qetësohem djalosh xhentil. Nuk jam vetëm – tha pasi hoqi dorën nga krahu im – Po mua kush do të më shkruaj letra kur të iki nga kjo jetë? Kush do të më shkruaj?
Shtanga nga pyetja e beftë e zonjës pa eshtra. Ajo e përsëriti disa herë pyetjen, ndërsa unë qëndroja i heshtur para saj, pa ditur se ç’përgjigje t’i jepja.
U përkula dhe i putha duart. Pastaj ajo më përqafoi dhe më falenderoi, por kërkoi edhe falje nëse më kishte mërzitur. Dhe pasi u ndamë dhe unë po ecja me hapa të shpejtë, qëndrova dhe vështrova siluetën e saj, që lëvizte ngadalë, shumë ngadalë... Shiu ja nisi prap, ndërsa unë ndiqja zonjën pa eshtra, që po qullej nga shiu i pasmesnatës i Tiranës. Qëndrova gjatë në shi, teksa nga larg, nga trotuari ku po ecte në vetminë e saj, m’u duk sikur dëgjova fjalët e zonjës pa eshtra: ”Po mua kush do të më shkruaj kur të largohem nga kjo jetë ? Kush do të më shkruaj? ...”
Tiranë, vjeshtë e parë 2018
