Meta fut në ngërç krijimin e Kushtetueses, refuzon të zgjedhë anëtarin e dytë (Sqarimi i plotë)

TIRANE-Presidenti i Shqipërisë Ilir Meta ka futur në ngërç krijimin e Gjykatës Kushtetuese, një nga kushtet e Berlinit për negociatat. E ndërsa zgjodhi anëtarin e parë, Besnik Muçi pak ditë më parë, kreu i shtetit nuk e ka ushtruar të drejtën për të zgjedhur anëtarin e dytë të Gjykatës Kushtetuese duke futur në ngërç procesin.

Në datë 5 Nëntor, në kufijtë e afatit që duhet të zgjidhte anëtarin e dytë, Meta i ka dërguar një shkresë Këshillit të Emërimeve në Drejtësi, institucioni që ka renditur kandidatët për anëtarë. Procedura është ndërlikuar për shkak se kandidatët janë të njëjtët për të gjitha vakancat, ndërkohë që për Presidencën të gjitha vështirësitë kanë ardhur për shkak të procedurës që ka ndjekur KED dhe Kuvendi, sipas saj në kundërshtim me ligjin.

qarimi i Presidentit Ilir Meta
Presidenti i Republikës thotë se bazuar në ligj nuk mund të emërojë dy gjyqtarë njëherazi të Kushtetueses, apo dy gjyqtarë njeri pas tjetrit, por vetëm anëtarin e parë, ndërkohë që anëtari i dytë i Gjykatës Kushtetues duhet të emërohet nga Kuvendi dhe i treti nga Gjykata e Lartë. Meta shprehet se KED-ja me përcjelljen e njëkohshme të listave të kandidatëve për plotësimin e të dy vakancave që i përkasin Presidentit të Republikës, e ka vendosur në vështirësi, duke u përpjekur të krijojë një gjendje fakti ku Presidenti sipas KED-së do të duhet të shprehet brenda afatit ligjor 30-ditor edhe për emërimin e gjyqtarit tjetër për plotësimin e vakancës tjetër, eventualisht përpara se Kuvendi të shprehet për emërimin e gjyqtarit të dytë kushtetues.

"Fakti që të njëjtët aplikantë gjenden edhe në listën e Kuvendit, komplikon kompetencën kushtetuese të zgjedhjes së anëtarëve të Gjykatës Kushtetuese. Kështu, një përzgjedhje e mundshme e Presidentit, pa ruajtur radhën kronologjike që Kushtetuta përcakton, mund të sillte/sjellë teorikisht, deri edhe në vendosjen e Kuvendit në kushtet e pamundësisë praktike për të pasur numrin e nevojshëm të kandidatëve për zgjedhur anëtarët që i takojnë". Kreu i shtetit shigjeton kryetarin e KED-së, kur shprehet se i ka zgjedhur ai listat me kandidatët dhe jo në mëyrë kolegjiale.

Për sa më sipër, vijon më tej kreu i shtetit, nuk mund të emërojë gjyqtarin tjetër të Gjykatës Kushtetuese, së paku pa u shprehur më parë Kuvendi i Shqipërisë, për zgjedhjen e gjyqtarit të dytë. "Pas këtij vendimi të Kuvendit, Presidenti i Republikës do të shprehet menjëherë për emërimin e anëtarit tjetër që do të plotësojë vakancën e krijuar nga përfundimi i mandatit të ish-gjyqtares, zonjës Altina Xhoxhaj". Vetëm pasi të shterohet dhe të zgjidhet kjo çështje paraprake, (pra, emërimi i anëtarit të dytë nga Kuvendi) e cila sipas afatit kushtetues, që sipas tij duhet të përfundojë brenda datës 13 nëntor 2019, Presidentit të Republikës i lind detyrimi dhe mund të ushtrojë të drejtën e tij kushtetuese për emërimin e anëtarit tjetër të Gjykatës Kushtetuese. Ndërkohë që në datë 5 nëntor, komisioni i Ligjeve i kaloi Kuvendit listat me kandidatët për anëtarë të Kushtetueses.

Letra e plote nga Ilir Meta mbi pezullimin e zgjedhjes së anëtarit të dytë të Gjykatës Kushtetuese
Tiranë, më 05.11.2019

Lënda:            Mbi zgjedhjen/emërimin e anëtarit të Gjykatës Kushtetuese sipas radhës që dikton Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë dhe ligji nr.8577/2000. 

Drejtuar:        Zotit Gramoz RUÇI

                           KRYETAR I KUVENDIT

                           Zonjës Erinda BALLANCA

                          AVOKAT I POPULLIT  

                         Zotit Ardian DVORANI

                         KRYETAR  I KËSHILLIT TË EMËRIMEVE NË DREJTËSI 

                   TIRANË

I nderuar zoti Kryetar i Kuvendit, 

E nderuar zonja Avokate e Popullit, 

 I nderuar zoti Dvorani, 

Këshilli i Emërimeve në Drejtësi, me shkresën nr. 552 prot., datë 08.10.2019, ka përcjellë pranë Institucionit të Presidentit të Republikës “Listën Përfundimtare të Renditjes së Kandidatëve të lejuar për kandidim dhe Raportin e Arsyetuar të Renditjes së tyre, për plotësimin e vendit vakant në Gjykatën Kushtetuese, vakancë e plotë, e shpallur për aplikim nga Presidenti i Republikës me dekretin nr. 10722, datë 07.02.2018”.

Kjo praktikë dokumentare është administruar nga Institucioni i Presidentit me nr. 3534, datë 08.10.2019. Dokumentacioni i mësipërm i referohet vendit vakant të krijuar për shkak të përfundimit të mandatit të ish-gjyqtarit Sokol Berberi. Mandati kushtetues i këtij të fundit ka përfunduar në datën 25.04.2016 dhe sipas parashikimeve kushtetuese dhe ligjore, i përket për plotësim Presidentit të Republikës. Presidenti i Republikës, pasi shqyrtoi praktikën e përcjellë nga Këshilli I Emërimeve në Drejtësi (KED), me dekretin nr. 11313, datë 15.10.2019, ka përzgjedhur dhe emëruar zotin Besnik Muçi, si gjyqtarin e parë të Gjykatës Kushtetuese. Në datë 18.10.2019, ora 18:00, gjyqtari Besnik Muçi u betua përpara Presidentit të Republikës, Sh.T.Z. Ilir Meta dhe, që prej atij çasti, gjyqtari i parë i Gjykatës Kushtetuese është në detyrë.

Ndërkohë, Këshilli i Emërimeve në Drejtësi, në po të njëjtën ditë, në datë 08.10.2019, nëpërmjet shkresës nr. 553 prot., datë 08.10.2019, ka përcjellë pranë Institucionit të Presidentit të Republikës edhe “Listën Përfundimtare të Renditjes së Kandidatëve të lejuar për kandidim dhe Raportin e Arsyetuar të Renditjes së tyre, për plotësimin e vendit vakant në Gjykatën Kushtetuese, vakancë e plotë, e shpallur nga Presidenti i Republikës me dekretin nr.11133, datë 04.03.2019”.

Kjo praktikë dokumentare është administruar nga Institucioni i Presidentit me nr. 3535, datë 08.10.2019. Dokumentacioni i mësipërm i referohet plotësimit të vendit vakant të krijuar për shkak të përfundimit të mandatit të ish-gjyqtares Altina Xhoxhaj. Mandati i rregullt kushtetues i ish-gjyqtares Xhoxhaj përfundonte në datën 25.05.2019 dhe, sipas parashikimeve kushtetuese e ligjore, i përket për plotësim Presidentit të Republikës. Krijimi i kësaj vakance i është njoftuar Presidentit të Republikës nga Gjykata Kushtetuese me shkresë nr.79 prot., datë 25.02.2019 dhe është shpallur nga Presidenti për aplikim me dekretin  nr. 11133, datë 04.03.2019.

Siç del qartë nga informacioni i përcjellë nga KED-ja, rezulton se Kryetari i KED-së, në të njëjtën datë 08.10.2019, ka realizuar procesin administrativ të dërgimit të listave pranë Presidentit të Republikës për plotësimin e 2 (dy) vakancave njëherazi. Nuk rezulton që KED-ja, në mënyrë kolegjiale, të ketë marrë ndonjë vendim për mënyrën dhe kohën e dërgimit të listave pranë organeve të emërtesës, por ky veprim administrativ është kryer nga Kryetari i Këshillit të Emërimeve në Drejtësi, i cili sipas nenit 226 pika 2/e, të ligjit nr.115/2016, ka si funksion vetëm të nënshkruajë aktet e verifikimit, vlerësimit dhe të renditjes dhe t’ia përcjellë ato organit të emërtesës.

Procedura administrative e ndjekur nga Kryetari i KED-së për dërgimin e listave, siç do të sqarohet edhe më hollësisht më poshtë, krijon kushtet e një vështirësie ligjore, për të mos thënë që në një vlerësim prima facie bën logjikisht të pamundur që brenda 30-ditëve, Presidenti i Republikës të respektojë parashikimet kushtetuese që diktojnë radhën dhe alternimin e përzgjedhjes për emërimin/zgjedhjen e gjyqtarëve të rinj kushtetues, respektivisht nga Presidenti i Republikës dhe Kuvendi, në cilësinë e organit të emërtesës.

Procesi i emërimit të gjyqtarëve të Gjykatës Kushtetuese, duhet të realizohet në respekt të plotë me procedurën dhe radhën që përcakton neni 179 pikat 2 dhe 12 të Kushtetutës dhe nenet 7 pika 2 dhe 86 pika 4, të ligjit nr. 8577, datë 10.02.2000 “Për organizimin dhe funksionimin e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë”, të ndryshuar.

Parashikimet kushtetuese dhe ligjore të mësipërme, saktësojnë në mënyrë shteruese, kompetencën, radhën kronologjike, alternancën dhe afatin kohor, brenda të cilit duhet të veprojë secili prej organeve të emërtesës, në rastet kur secilit prej tyre iu takon të emërojnë/zgjedhin më shumë se një anëtar të Gjykatës Kushtetuese, në të njëjtën kohë.

Neni 179 pika 2 e Kushtetutës, përcakton: “Anëtari i parë për t’u zëvendësuar në Gjykatën Kushtetuese emërohet nga Presidenti i Republikës, i dyti zgjidhet nga Kuvendi dhe i treti emërohet nga Gjykata e Lartë. Kjo radhë ndiqet për të gjitha emërimet që do të bëhen pas hyrjes në fuqi të këtij ligji.” 

Ndërkohë që, në po këtë nen, sa i takon kompetencës së Presidentit të Republikës përgjatë fazës tranzitore të zbatimit të ndryshimeve kushtetuese në pikën 12 saktësohet:

“12….. . Me krijimin e Këshillit të Lartë Gjyqësor, Presidenti emëron gjyqtarët e Gjykatës së Lartë, sipas nenit 136 të Kushtetutës. Presidenti plotëson vakancën e parë në Gjykatën Kushtetuese sipas paragrafit 2, të këtij neni, dhe nenit 125 të Kushtetutës.”.

I gjendur para kësaj situate, me qëllim respektimin e urdhërimeve kushtetuese dhe ligjore, pas administrimit të të dy listave njëherazi nga KED-ja që i përkasin plotësimit (emërimit) të anëtarëve të Gjykatës Kushtetuese për 2 (dy) vakanca të shpallura nga Presidentit të Republikës, me shkresën nr. 3571 prot., datë 10.10.2019, Institucioni i Presidentit të Republikës iu drejtua Këshillit të Emërimeve në Drejtësi, me një kërkesë për informacion mbi faktin nëse ky organ (KED)-ja i ka përcjellë ose jo Kuvendit të Shqipërisë “Listën Përfundimtare të Renditjes së Kandidatëve për Gjyqtar në Gjykatën Kushtetuese, për vendin vakant, të shpallur nga Kuvendi, në datën 12.02.2018”, si dhe “Listën Përfundimtare të Renditjes së Kandidatëve për Gjyqtar në Gjykatën Kushtetuese, për vendin vakant të shpallur nga Kuvendi në datën 04.03.2019”.

Presidenti i Republikës vlerësoi se ky informacion paraprak ishte i domosdoshëm me qëllim: 

Së pari, të fillonte sa më parë procesi i plotësimit të vendeve vakante në Gjykatën Kushtetuese;

së dyti, ripërtëritja e Gjykatës Kushtetues me gjyqtarët e rinj, të ndjekë radhën kronologjike të diktuar nga Kushtetuta dhe ligji, ku Presidenti i Republikës të emëronte gjyqtarin e parë kushtetues, vetëm pasi Kuvendi të kishte administruar nga KED-ja listën përfundimtare me numrin e nevojshëm të kandidaturave (jo më pak se tre); 

së treti, sepse respektimi i kësaj radhe kronologjike të plotësimit, do të shërbejë edhe si rregull bazë për përtëritjen e tyre në të ardhmen.

Përveç këtyre arsyeve, ka edhe një arsye tjetër, se përse ishte i domosdoshëm ky informacion.

Në të gjitha vakancat aktuale për të cilat KED-ja ka zhvilluar procedurën e verifikimit, vlerësimit dhe renditjes, ka aplikantë, të cilët gjenden njëkohësisht në cilësinë e kandidatit qoftë në vakancat që i përkasin për plotësim Presidentit e qoftë në vakancat që plotësohen nga Kuvendi. Emërimi eventual i njërit aplikant në listën e Presidentit, afekton domosdoshmërisht edhe numrin e aplikantëve që gjenden në listën/at e Kuvendit.

Duke qenë se Kushtetuta parashikon që Kuvendi duhet të ketë në dispozicion apo administruar 3 (tre) kandidatura për të bërë përzgjedhjen e vet, Presidenti duhej të vihej në kushtet, që emërimi që ai duhet të bëjë, të mos cenojë hapësirën vlerësuese të Kuvendit, në përzgjedhjen e tij.

Fakti që të njëjtët aplikantë gjenden edhe në listën e Kuvendit, komplikon kompetencën kushtetuese të zgjedhjes së anëtarëve të Gjykatës Kushtetuese. Kështu, një përzgjedhje e mundshme e Presidentit, pa ruajtur radhën kronologjike që Kushtetuta përcakton, mund të sillte/sjellë teorikisht, deri edhe në vendosjen e Kuvendit në kushtet e pamundësisë praktike për të pasur numrin e nevojshëm të kandidatëve për zgjedhur anëtarët që i takojnë.

Presidenti mban këtë qëndrim nisur nga parimi kushtetues i luajalitetit (bashkëpunimit) midis organeve shtetërore dhe nga gjetja e mundësive që Gjykata Kushtetuese të plotësohet sa më parë.

Në përgjigje të kërkesës për informacion, Këshilli i Emërimeve në Drejtësi me shkresën nr. 655 prot., datë 14.10.2019 informon Presidentin e Republikës se “Ditën e sotme me shkresën nr.653 prot., datë 14.10.2019 dhe me shkresën nr. 654 prot., datë 14.10.2019, ka përcjellë dhe ka dorëzuar pranë Kuvendit të Republikës së Shqipërisë:

1. Listën Përfundimtare të Renditjes së Kandidatëve të lejuar për kandidim dhe Raportin e Arsyetuar të Renditjes së tyre, për plotësimin e vendit vakant në Gjykatën Kushtetuese, vakancë e plotë, të shpallur nga Kuvendi i Republikës së Shqipërisë, në datën 12.02.2018; 

1. Listën Përfundimtare të Renditjes së Kandidatëve të lejuar për kandidim dhe Raportin e Arsyetuar të Renditjes së tyre, për plotësimin e vendit vakant në Gjykatën Kushtetuese, vakancë e plotë, të shpallur nga Kuvendi i Republikës së Shqipërisë, në datën 04.03.2019.”

Rezultoi kështu se, KED-ja në datën 14.10.2019, (pra pas 6 ditëve nga dërgimi i listave pranë Institucionit të Presidentit) ka realizuar procesin administrativ të dërgimin të listave në Kuvend, për plotësimin e të dy vakancave njëherazi, që i përkasin Kuvendit për zgjedhje.

Nga informacioni i siguruar, rezulton se KED-ja në mbledhjen e datës 21.09.2019 ka miratuar me vendim listat përfundimtare, renditjen e kandidatëve dhe raportet e vlerësimit për renditjen e tyre për kandidatët e lejuar që konkurrojnë në të 4 (katër vakancat) e shpallura dhe që u përkasin për emërim/zgjedhje si organ emërtese Presidentit të Republikës dhe Kuvendi i Shqipërisë që paraqiten si më poshtë:

1. Vendimi nr. 128, datë 21.09.2019 dhe vendimi nr. 129, datë 21.09.2019 për miratimin e Listës Përfundimtare të Renditjes së Kandidatëve dhe të Raportit të Arsyetuar për renditjen e Kandidatëve të Lejuar për plotësimin e vendit vakant Gjyqtar në Gjykatën Kushtetuese, vakancë e plotë, e shpallur për aplikim nga Presidenti i Republikës në datën 07.02.2018, me këtë renditje:

1.Arta Vorpsi 89.642

2.Elsa Toska 85.428

   3.Besnik Muçi 81.928

          4.Regleta Panajoti 80.285

1. Vendimi nr. 130, datë 21.09.2019 dhe vendimi nr. 131, datë 21.09.2019 për miratimin e Listës Përfundimtare të Renditjes së Kandidatëve dhe të Raportit të Arsyetuar për renditjen e Kandidatëve të Lejuar për plotësimin e vendit vakant Gjyqtar në Gjykatën Kushtetuese, vakancë e plotë, e shpallur për aplikim nga Kuvendi i Shqipërisë në datën 12.02.2018, me këtë renditje:

1.Arta Vorpsi 89.642

2.Elsa Toska 85.428

  3.Besnik Muçi 81.928

1. Vendimi nr. 132, datë 21.09.2019 dhe vendimi nr. 133, datë 21.09.2019 për miratimin e Listës Përfundimtare të Renditjes së Kandidatëve dhe të Raportit të Arsyetuar për renditjen e Kandidatëve të Lejuar për plotësimin e vendit vakant Gjyqtar në Gjykatën Kushtetuese, vakancë e plotë, e shpallur për aplikim nga Presidenti i Republikës në datën 04.03.2019, me këtë renditje:

1.Arta Vorpsi 89.642

          2.Fiona Papajorgji 88.785

3.Elsa Toska 85.428

                4.Marsida Xhaferllari 82.000

1. Vendimi nr. 134, datë 21.09.2019 dhe vendimi nr. 135, datë 21.09.2019 për miratimin e Listës Përfundimtare të Renditjes së Kandidatëve dhe të Raportit të Arsyetuar për renditjen e Kandidatëve të Lejuar për plotësimin e vendit vakant Gjyqtar në Gjykatën Kushtetuese, vakancë e plotë, e shpallur për aplikim nga Kuvendi i Shqipërisë në datën 04.03.2018, me këtë renditje:

1.Arta Vorpsi 89.642

          2.Fiona Papajorgji 88.785

3.Elsa Toska 85.428

Duke iu referuar edhe sistemit të numërtimit të vendimeve prej KED-së, si dhe renditjes së tyre në publikimin në faqen e Gjykatës së Lartë, rezulton se Këshilli i Emërimeve në Drejtësi ka shqyrtuar dhe ka marrë vendim për miratimin e listës përfundimtare të renditjes për çdo vakancë të shpallur nga organet e emërtesës, duke u përpjekur të respektojë radhën që duhet të ndiqet për emërimin/zgjedhjen e gjyqtarëve të rinj kushtetues, të parashikuar në nenin 179 pika 2 të Kushtetutës, neneve 7 pika 2, dhe 86 pika 4 të ligjit nr. 8577, datë 10.02.2000 “Për organizimin dhe funksionimin e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë”, të ndryshuar.

Nga gjithë informacioni i administruar, rezulton se KED-ja renditjen e kandidatëve dhe krijimin e 4 listave, për të dy institucionet – President i Republikës dhe Kuvend – i ka bërë në mënyrë të njëkohshme, brenda të njëjtës datë 21.09.2019 ku, madje, dhe numërtimi i vendimeve është i alternuar sipas radhës së shpalljes dhe plotësimit të vakancave që i përkasin për plotësim Presidentit dhe Kuvendit.

Ndërkohë, në aktet e dërguara pranë Institucionit të Presidentit të Republikës nuk paraqitet asnjë e dhënë që të shpjegojë arsyet e dërgimit të të dy listave njëherazi apo shkaqet e vonesës së dërgimit të dy listave njëherazi me një javë diferencë pranë Kuvendit.

Ky veprim administrativ i KED-së nuk respekton as kohën e përpilimit të listave (listat janë miratuar brenda të njëjtës ditë), as radhën e miratimit të tyre (lista e parë e miratuar është e Presidentit, lista e dytë është e Kuvendit, lista e tretë është e Presidentit, dhe lista e katërt është e Kuvendit) dhe as rendin kronologjik të detyrueshëm, që ka caktuar Kushtetuta dhe ligji, për plotësimin e vendeve vakante.

Respektimi i radhës së përzgjedhjes së përshkruar më sipër diktohet dhe është e lidhur edhe nga një çast tjetër shumë i rëndësishëm procedural. Organet e emërtesës (President, Kuvend) e kanë vënë në lëvizje Këshillin e Emërimeve në Drejtësi, për plotësimin e vakancave që u përkasin atyre për plotësim si organ emërtese, në momente kohore të ndryshme, sipas një radhe kronologjike, e cila duhej respektuar edhe nga KED-ja.

Kjo radhë kronologjike e investimit të KED-së, është e njëjta me radhën kronologjike që kërkon edhe ligji. Konkretisht:

1. Plotësimi i vakancës së krijuar nga përfundimi mandatit të ish-gjyqtarit Sokol Berberi (2016), shpallur nga Presidenti i Republikës me dekretin e datës 07.02.2018 dhe dërguar listat e kandidadëve pranë KED-së me shkresën nr.2668/2 prot, datë 28.02.2018.

1. Plotësimi i vakancës së krijuar nga përfundimi mandatit të ish-gjyqtarit Vladimir Kristo (2016), shpallur nga Kuvendi i Shqipërisë në datën 12.02.2018 dhe dërguar listat e kandidatëve pranë KED-së me shkresën nr.1031/2 prot, datë 25.04.2018.

1. Plotësimi i vakancës së krijuar nga përfundimi mandatit të ish-gjyqtares Altina Xhoxhaj (2019), shpallur nga Presidenti i Republikës me dekretin e datës 04.03.2019 dhe dërguar listat e kandidatëve pranë KED-së me shkresën nr.930 prot, datë 27.03.2019.

1. Plotësimi i vakancës së krijuar nga përfundimi mandatit të ish-gjyqtarit Bashkim Dedja (2019), shpallur nga Kuvendi i Shqipërisë në datën 04.03.2019 dhe dërguar listat e kandidatëve pranë KED-së me shkresë nr.1446 pro., datë 04.04.2019.

Në zbatim të nenit 179 pika 2 të Kushtetutës, neneve 7 pika 2, dhe 86 pika 4 të ligjit nr. 8577, datë 10.02.2000 “Për organizimin dhe funksionimin e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë”, të ndryshuar, Këshilli i Emërimeve në Drejtësi, domosdoshmërisht, në fazën përfundimtare të miratimit dhe dërgimit të listave përfundimtare, duhet të respektonte kërkesat e mësipërme të Kushtetutës dhe ligjit.

Duke i miratuar dhe përcjellë listat tek secili organ emërtese sipas kësaj radhe dhe të diferencuara në kohë KED-ja do të shmangte situatën paradoksale procedurale të krijuar.

KED-ja me përcjelljen e njëkohshme të listave të kandidatëve për plotësimin e të dy vakancave që i përkasin Presidentit të Republikës, e ka vendosur Institucionin e Presidentit të Republikës në vështirësi, duke u përpjekur të krijojë një gjendje fakti ku Presidenti sipas KED-së do të duhet të shprehet brenda afatit ligjor 30-ditor edhe për emërimin e gjyqtarit tjetër për plotësimin e vakancës tjetër, eventualisht përpara se Kuvendi të shprehet për emërimin e gjyqtarit të dytë kushtetues.

Nëse Presidenti i Republikës, do të ndjekë këtë logjikë siç ka vepruar administrativisht Kryetari i KED-së, kjo do të çonte domosdoshmërisht në shkelje të parashikimeve të dispozitave të Kushtetutës  dhe të ligjit nr.8577/2000, për sa i takon respektimit të radhës së emërimit apo zgjedhjes së gjyqtarëve të rinj kushtetues.

Duhet theksuar se këto parashikime kushtetuese dhe ligjore janë të rëndësishme, pasi lidhen me mekanizmin e përtëritjes së Gjykatës Kushtetuese, i cili u reformua në vitin 2016 me anë të ndryshimeve kushtetuese, për shkak të dështimit në zbatim që pati formulimi fillestar i këtij mekanizmi.

Ndryshimet kushtetuese të realizuara në kuadër të reformës në sistemin e drejtësisë në 21-22 korrik 2016, i kushtuan rëndësi të lartë mënyrës sesi do ripërtërihej përbërja e Gjykatës Kushtetuese. Në nenin 179 pika 2 të Kushtetutës, përcaktohet:

“Anëtari i parë për t’u zëvendësuar në Gjykatën Kushtetuese emërohet nga Presidenti i Republikës, i dyti zgjidhet nga Kuvendi dhe i treti emërohet nga Gjykata e Lartë. Kjo radhë ndiqet për të gjitha emërimet që do të bëhen pas hyrjes në fuqi të këtij ligji.” 

Pra, sipas kësaj dispozite të Kushtetutës, Presidenti i Republikës, nuk mund të emërojë dy gjyqtarë njëherazi, apo dy gjyqtarë njeri pas tjetrit, por vetëm anëtarin e parë, ndërkohë që anëtari i dytë i Gjykatës Kushtetues duhet të emërohet nga Kuvendi dhe i treti nga Gjykata e Lartë.

Ky rregullim ka qenë me shumë rëndësi për Kushtetutëbërësin, aq sa, në të njëjtën dispozitë të nenit 179, në pikën 12, paragrafi i fundit, e ka përsëritur sërish këtë rregull duke saktësuar:

“12. Presidenti i Republikës vazhdon të qëndrojë Kryetar i Këshillit të Lartë të Drejtësisë deri në krijimin e Këshillit të Lartë Gjyqësor brenda 8 muajve nga hyrja në fuqi e këtij ligji. Me krijimin e Këshillit të Lartë Gjyqësor, Presidenti emëron gjyqtarët e Gjykatës së Lartë, sipas nenit 136 të Kushtetutës. Presidenti plotëson vakancën e parë në Gjykatën Kushtetuese sipas paragrafit 2, të këtij neni, dhe nenit 125 të Kushtetutës.” 

Për sa më sipër, në kushtet aktuale të plotësimit të vakancave në përmbushje të përcaktimeve kushtetuese, Presidenti i Republikës, nuk mund të emërojë gjyqtarin tjetër të Gjykatës Kushtetuese, së paku pa u shprehur më parë Kuvendi i Shqipërisë, për zgjedhjen e gjyqtarit të dytë.

Këto rregullime kushtetuese, kanë gjetur zbërthim në ligjin nr. 8577, datë 10.02.2000 “Për organizimin dhe funksionimin e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë”, të ndryshuar, ku pasqyrohet me hollësi sesi këto detyrime duhen përmbushur.

Në nenin 7 pika 2, të ligjit nr. 8577, datë 10.02.2000 përcaktohet:

“Përbërja e Gjykatës Kushtetuese përtërihet çdo 3 vjet, me një të tretën e saj. Anëtarët e rinj caktohen sipas radhës, përkatësisht nga Presidenti i Republikës, nga Kuvendi dhe nga Gjykata e Lartë. Ky rregull ndiqet edhe në rastet e përfundimit para afatit të mandatit të anëtarit të Gjykatës Kushtetuese.”

Më me hollësi ende, edhe për trajtimin e rastit konkret që lidhet me plotësimin e 4 (katër) vakancave aktuale, ky rregull është përforcuar edhe në nenin 86 pika 4, të ligjit nr.8577/2000, në të cilin parashikohet:

“4. Përtëritja e gjyqtarëve të Gjykatës Kushtetuese deri në vitin 2022 do të bëhet sipas skemës së parashikuar më poshtë:

a) Gjyqtarët që do të zëvendësojnë gjyqtarët, të cilëve u mbaron mandati në vitin 2016, emërohen sipas radhës, përkatësisht nga Presidenti i Republikës dhe nga Kuvendi.  

b) Gjyqtari që do të zëvendësojë gjyqtarin, të cilit i mbaron mandati në vitin 2017, zgjidhet nga Gjykata e Lartë dhe qëndron në detyrë deri në vitin 2025.  

c) Gjyqtarët që do të zëvendësojnë gjyqtarët, të cilëve u mbaron mandati në vitin 2019, emërohen sipas radhës, përkatësisht nga Presidenti i Republikës dhe nga Kuvendi.  ç) Gjyqtari që do të zëvendësojë gjyqtarin, të cilit i mbaron mandati në vitin 2020, zgjidhet nga Gjykata e Lartë dhe qëndron në detyrë deri në vitin 2028.  

d) Gjyqtarët që do të zëvendësojnë gjyqtarët, të cilëve u mbaron mandati në vitin 2022, emërohen sipas radhës, përkatësisht nga Presidenti i Republikës, nga Kuvendi dhe nga Gjykata e Lartë.

Referuar gjendjes aktuale të vakancave për plotësim në zbatim të neneve 125, 179, pikave 2 dhe 12 të Kushtetutës dhe dispozitës së mësipërme të ligjit (neni 7 pika 2, 86 pika 4, germat “a” dhe “c”, për më shumë qartësi në tabelën e mëposhtme pasqyrohen qartë ish-gjyqtarët dhe koha e përfundimit të mandatit të tyre kushtetues, si dhe radha e shpalljes dhe emërimit të gjyqtarëve, përkatësisht nga Presidenti dhe Kuvendi i Shqipërisë.

Siç u evidentua edhe më sipër, në përmbushje të parashikimeve kushtetuese dhe dispozitave të mësipërme të ligjit nr.8577/2000, Presidenti i Republikës, pasi shqyrtoi praktikën dhe dokumentacionin e përcjellë në datën 08.10.2019 nga KED-ja, me dekretin nr. 11313, datë 15.10.2019, ka përzgjedhur dhe emëruar zotin Besnik Muçi,  gjyqtar në Gjykatën Kushtetuese.

Ky emërim dhe dekreti i Presidentit të Republikës iu njoftua zyrtarisht Kryetarit të Kuvendit, Gjykatës Kushtetuese, Avokatit të Popullit, Këshillit të Larë Gjyqësor, Këshillit të Lartë të Prokurorisë, Këshillit të Emërimeve në Drejtësi, Prokurorisë së Përgjithshme dhe Prokurorisë pranë Gjykatës së Shkallës së Parë për Krimet e Rënda.

Siç dhe jeni në dijeni, në Institucionin e Presidentit të Republikës, në datën 18.10.2019, ora 18:00 në prani të përfaqësuesve të institucioneve të pavarura dhe kushtetuese, ambasadorëve, si dhe përfaqësuese të vendeve të Bashkimit Evropian dhe të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, u zhvillua ceremonia e betimit para Presidentit të Republikë, Sh.T.Z. Ilir Meta, të anëtarit të parë të Gjykatës Kushtetuese, Gjyqtarit Besnik Muçi.

Në këtë mënyrë Presidenti i Republikës, ka përmbushur pa asnjë vonesë detyrimin kushtetues, për zgjedhjen e ANËTARIT TË PARË, zotit Besnik Muçi, i cili aktualisht ka filluar ushtrimin e detyrës së gjyqtarit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë.

Ndërkohë Presidenti, sipas parashikimeve kushtetuese dhe gjendjes së vakancave për plotësim, është në pritje të vendimmarrjes së Kuvendit të Shqipërisë për zgjedhjen minimalisht të anëtarit të dytë të Gjykatës Kushtetuese.

Pas këtij vendimi të Kuvendit, Presidenti i Republikës do të shprehet menjëherë për emërimin e anëtarit tjetër që do të plotësojë vakancën e krijuar nga përfundimi i mandatit të ish-gjyqtares, zonjës Altina Xhoxhaj.

Ushtrimi i kësaj të drejte kushtetuese të Presidentit të Republikës, është tentuar të cenohet hapur nga veprimtaria administrative e ndjekur nga Kryetari i Këshillit të Emërimeve në Drejtësi, i cili i ka dërguar listat për plotësimin e kësaj vakance në të njëjtën ditë, me vakancën e parë në datë 08.10.2019.

Duke e krahasuar me çastin se kur KED-ja ka dërguar të dy listat pranë Kuvendit (14.10.2019), ushtrimi i kësaj të drejte dhe kompetence nga Presidenti sipas radhës që dikton kushtetuta dhe ligji ndërlikohet, pasi Kuvendi ka në dispozicion 30 ditë kohë për t’u shprehur.

Kjo do të thotë që Kuvendi mund të zgjedhë të shprehet për zgjedhjen e anëtarit/ët e Gjykatës Kushtetuese brenda datës 13 nëntor 2019, çast ky që përkon me plotësimin e afatit 30-ditor që neni 125 pika 2 i Kushtetutës i përcakton si afat kushtetues, ndërkohë që kjo datë (13 nëntor 2019), del përtej datës 7 nëntor 2019, moment ky që Presidenti do të duhet të shprehej sipas propozimit të KED-së.

Referuar Kushtetutës ku është përcaktuar radha e plotësimit të vakancave në Gjykatën Kushtetuese dhe ligjit nr.8577/2000, e drejta e secilit institucion për emërimin/zgjedhjen e gjyqtarit kushtetues brenda një afati 30-ditor, fillon efektin, vetëm pasi procedura për plotësimin e vakancës pararendëse të ketë përfunduar ose, së paku, të ketë filluar më parë në kohë.  

Në dispozitat e mësipërme, jo vetëm që është përshkruar përkatësia institucionale për ndjekjen e procedurës së emërimit/zgjedhjes për secilën vakancë (President, Kuvend, Gjykatë e Lartë), por edhe në rastet kur, së paku, dy institucioneve iu rastis të procedojnë me plotësimin e vakancave përkatëse, të cilat përfundojnë në të njëjtin çast kohor (shih shkronjat “a”, “c” dhe “d” të pikës 4 të nenit 86) ligji ka saktësuar edhe radhën kronologjike përkatëse, sipas së cilës mund dhe duhet të veprojnë institucionet përkatëse. 

Pra, Kushtetuta dhe ligji, kanë vënë theksin në dy nocione thelbësore përgjatë procesit të plotësimit të vakancave në Gjykatën Kushtetuese:

Përkatësia e emërtesës, duke individualizuar jo vetëm që secili prej institucioneve ka të drejtë të plotësojë nga 3 vende vakante, por duke individualizuar edhe vakancën konkrete që duhet të plotësojë sipas gjendjes faktike;

dhe radhën e plotësimit të tyre, duke saktësuar, rendin kronologjik të operimit prej secilit institucion. Rendi kronologjik i përgjithshëm, i përcaktuar në nenin 179/2 i Kushtetutës dhe në nenin 7 të ligjit, përshkruhet sipas kësaj radhe: President – Kuvend – Gjykatë e Lartë.

Nga ana tjetër, rendi kronologjik sipas shkronjave “a”, “c” të pikës 4 të nenit 86, të ligjit nr.8577, është qartësisht i detajuar për secilin rast, sipas radhës: President-Kuvend.

Ky rregull, i parashikuar në Kushtetutë dhe i përforcuar disa herë në ligjin nr.8577/2000 të Gjykatës Kushtetuese është thelbësor për t’u respektuar jo vetëm nga ana e institucioneve përkatëse (President, Kuvend, Gjykatë e Lartë), por edhe nga Këshilli i Emërimeve në Drejtësi (KED).

Kjo për shkakun e thjeshtë ligjor, se e drejta e secilit prej institucioneve për emërimin/zgjedhjen, duhet të shterohet vërtet brenda një afati 30-ditor, por nga ana tjetër, kjo e drejtë e secilit institucion, fillon dhe bëhet efektive, vetëm pasi procedura për plotësimin e vakancës pararendëse ka filluar më parë në kohë.

Duke qenë se rrjedhja e afatit 30-ditor për Presidentin e Republikës përcaktohet vetëm në nenin 7/b, pika 4 e ligjit nr.8577/2000 merr rëndësi respektimi i dispozitës kushtetuese mbi radhën kronologjike të emërimit që ka përcaktuar Kushtetuta, por që ka qartësuar në mënyrë shteruese edhe vetë ligji. Ky detyrim kushtetues dhe ligjor duhet të zbatohet jo vetëm nga organet e emërtesës,  por dhe duhet të ndiqet në veprimet administrative të fundit të KED-së.

Për sa më sipër, me qëllim përtëritjen e rregullt dhe sipas parashikimeve kushtetuese, të përbërjes së Gjykatës Kushtetuese, nisur nga fakti që çdo organ emërtese në këtë rast (Presidenti, Kuvendi) ka në dispozicion 30 ditë kohë, për t`u shprehur në lidhje me emërimin/zgjedhjen e anëtarit të Gjykatës Kushtetuese, Presidenti i Republikës, ka analizuar shkresën nr.553 prot, datë 08.10.2019 të dërguar nga KED-ja, nën dritën e rregullimeve të Kodit të Procedurës Administrative (KPrA) dhe rregullave kushtetuese e ligjore të përshkruara më sipër.

Sipas nenit 3 pika 9 të KPrA-së, procesi që kryen Presidenti i Republikës pasi i është paraqitur shkresa përkatëse nga KED-ja, është një procedurë e mirëfilltë administrative. Kjo procedurë merr shkas nga çasti që formalisht paraqitet një praktikë dokumentare nga ana e Këshillit të Emërimeve në Dre