Ditari i Langer:Berisha dhe Pashko
intelektualët marrin PD-në

Kuvendi nuk mund të fillojë menjëherë, pasi ndërpritet energjia dhe mikrofonat nuk punojnë. Sabotim? Nuk dihet. Për një moment druhemi për një ndërhyrje policore. Por më pas mikrofonat nisin të punojnë sërish, pasi energjia mundësohet përmes një kablloje të gjatë që vjen nga një tjetër ndërtesë, kështu që fjalimet mund të fillojnë. Një student me emrin Azem Hajdari hap manifestimin dhe tani ne e kuptojmë se jemi përballë formimit të një partie të re politike. Ndoshta do të quhet thjesht "Partia Demokratike" si një model që merret nga "Lidhja Demokratike" e Kosovës (rajoni i Jugosllavisë i banuar nga rreth tre milionë shqiptarë).

Më pas fjalën e merr një kardiolog me emrin Sali Berisha, i njohur më parë si një ndër njerëzit kritikë të regjimit, i cili prek çështjet e të drejtave të njeriut dhe të pluralizmit si dhe deklaron se studentët
mund të mbështeten në përkrahjen e shtresave të gjëra të popullsisë. Pas tij i vjen radha aktorit Arben Imami të shpjegojë programin e përkohshëm të partisë së re, e cila bën thirrje për njohjen e menjëhershme ligjore nga ana e Ministrisë së sapoformuar të Drejtësisë.

Pretendimet kryesore lidhen me të drejtat e njeriut, demokracinë, pluralizmin politik, përfshirjen e Shqipërisë në Evropë, pjesë e së cilës ajo konsiderohet, reformës ekonomike (nis të flitet për ekonomi tregu, por ende flitet mjaft pak), reduktimin e kohës së punës (punohet mesatarisht 48 orë në javë, me vetëm dy javë pushime në vit), informacion publik të saktë dhe të vërtetë si dhe solidaritet për shqiptarët e Kosovës. Turma përgëzon pasazhe të spikatura të fjalimeve dhe bërtet parulla të tilla si "Rroftë demokracia!" dhe " Shqipëria si gjithë Evropa."

 Më pas shkoj në Ambasadën Italiane dhe përpiqem të tërheq vëmendjen e RAI-t për ngjarjet shqiptare, duke u përpjekur të mobilizoj të gjithë të njohurit e mi që mund të bëjnë diçka në lidhje me të, më në fund, pavarësisht vështirësive, arrij ti kontaktoj në telefon. Nuk ka pothuajse asnjë gazetar të huaj të pranishëm kundrejt këtyre fakteve dhe kjo lëvizje mund të ketë sukses vetëm nëse Evropa merr vetëdijen dhe e mbështet atë.

13/12/1990
E Enjte-Ndodh diçka që në raste të tjera do të kishte qenë e papritur: dy punëtorë, me të cilët kisha patur kontakt jo të drejtpërdrejtë para se të nisesha për në Tiranë, guxuan tësfidonin ndalimin për të hyrë dhe u futën në hollin e hotelit tonë për të pyetur portierin në lidhje me mua. Vendosëm të takohemi përsëri pasdite dhe si një vend takimi propozuamnjë pikë mes dy monumenteve të Leninit dhe të Stalinit. Njëri prej tyre qesh dhe thotë: "Nëse do të jetë ende, sonte ..." Pastaj sigurisht gjërat nuk zhvillohen në mënyrë të rrëmbyer dhe monumentet nuk janë në rrezik të menjëhershëm (por dihet që më 21 dhjetor statuja e Stalinit u hoq zyrtarisht në prag të një demonstrimi të studentëve të rinj. Ndërkohë, ne do të shkonim në takimin me Muhamet Kapllanin, zëvendës-ministrin e Punëve të Jashtme (Ministri është jashtë zyrës dhe është vendosur në Kubë; Ndërkohë dikush bën shaka rreth kësaj dhe thotë se duhej të rezervohej një mërgim për të gjithë nomenklaturën e gjuhës shqipe). Fjalët e Kapllanit janë shumë të forta dhe të qarta: asgjë kundër studentëve, që në të gjithë botën janë gjithmonë pak të kritikuar, por për një ndryshim të menjëhershëm të regjimit as që bëhej fjalë.Demokratizimi mund të ndodhë deri në pikën që qeveria do të pranojë. Ajo pretendon një qëndrim ndryshe më të fortë dhe pozitiv të Evropës në lidhje me Shqipërinë. Përgjigja do të ishte në varësi të përgjigjes së qeverisë do t'i jepte lëvizjes së re për pjesën tjetër të demokratizimit dhe ndoshta rinia shqiptare në këto pak ditë kishte bërë kartën më të mirë të biznesit, që vendi mund të paraqiste në Evropë. Ne kemi ardhur së bashku me dy limuzinat tona për të parë një "Kombinat" gjigant industrial në Elbasan (rreth 50 km në jug të Tiranës): një monument i vërtetë i ndotjes së arkeologjisë industriale, me rreth 12.000 punëtorë. Në qytet kemi mundësinë për të folur pak me njerëzit; Vëmë re se atai dinë gjërat themelore në lidhje mengjarjet e ditëve të fundit dhe se mendimet e tyre janë të ndara: Të gjithë janë të lumtur që diçka do të ndryshojë, por disa do të donin menjëherë demokracinë, pa kufizime, të tjerët thonë se "ata që nuk dinë t'i japin apo nuk mund të ulen pas timonit të një makine e cila ecën me shpejtësi."Gjatë pasdites zhvillohet në ambasadën italiane, takimi me katër ambasadorët e "Komunitetit" (Italia, Franca, Gjermania dhe Greqia). Në këto tre ditë munda të shoh gjëra si dhe të përjetoj situata të cilat diplomacia mund t'i perceptojë vetëm në forma të holluara dhe mjaft të zbutura. Ndër ambasadorët që tregojnë një paragjykim të caktuar ndaj Shqipërisë dhe shqiptarëve, dhe që duhet të jenë më të hapur. Të gjithë jemi dakort se situata nuk është përcaktuar përfundimisht në favor të reformave, por Ramiz Alia nuk duhet të tregojë represionin, edhe në qoftë se pala nuk e ka të lehtë të heqë dorë, kjo është padyshim pjesë e pushtetit, dhe se BE-ja tani duhet të vendosë peshën e saj për të inkurajuar proçesin demokratik. Me këtë në mendje, do të vendosemi në kontakt, menjëherë pas takimit me Presidentin e Parlamentit Evropian dhe Ministrisë së Jashtme Italiane (në presidencën e radhës së KE). Ne do të donim të ishim pjesë e diskutimeve të 12-shes të Parlamentit Evropian që do të fillojnë ditën e nesërme në Romë ("Këshillin e Evropës") dhe të vihet në rendin e ditës çështja shqiptare. Më vonë do të marrim vesh me kënaqësi se Presidenti i PE, socialisti spanjoll Enrique Baron Crespo, do jetë në gjendje për të tërhequr vëmendjen e Kryetarëve të Shteteve dheQeverive për këtë çështje dhe disa rreshta do të përfshihen në komunikatën përfundimtare të samitit të Romës në Shqipëri dhe do të ngjallin një interes të madh, sepse vihet re që më në fund Evropa fillon të interesohet për këtë vend. Ne do të shkojmë në një takim zyrtar me partinë e re, e cila e ka selinë e saj përkohësisht në një "sallë studentesh". Në zyrën që mblidhemi shohim ende në mur fotografinë e detyrueshme të Enver Hoxhës, si dhe në rafte shumë vëllime të veprave të tij. Përshtypja jonë është se udhëheqja e lëvizjes ka kaluar shumë shpejt nga duart e nxënësve në ato të intelektualëve. Kardiologu Sali Berisha dhe ekonomisti Gramoz Pashko u morën me këtë fazë, studenti Azem Hajdarifoli shumë pak, nxënësit e tjerë vetëm dëgjonin. Regjistrimi ligjor i partisë së re është i gjithi ende në dyshim. Kjo është një bindje e qartë dhe e fortë. Në të vërtetë i jep shumë peshë çështjes së Kosovës dhe ju mund të imagjinoni (si mund të ndodhte në shumë biseda të tjera ,zyrtare ose jo), se demokratizimi i Shqipërisë, gjithashtu do të shkaktojë një përfshirje më të drejtpërdrejtë të shqiptarëve për Kosovën. Në rrugën e kthimit prapa hotelit ne ndaluam dhe pyetëm shumë njerëz më pas shkuam në një rostiçeri, në një tavernë shumë të varfër,ishte shumë nxehtë për shkak se ajo ishte e mbushur me tym dhe njerëz. Ne nuk dimë si t'i falënderojmë dhe lamë në fund një kartolinë me pamjen e Strasburgut nga Selia e Parlamentit Evropian, prej të cilit pritet shumë këtu. Jemi të rrethuar në çdo hap që bëjmë nga njerëz që duan të na tregojnë se si jetojnë dhe për çfarë shpresojnë si dhe të tregojnë sa dinë për gjuhët. Shumë të rinj do donin të emigronin, në vend që të presin të gjithë kohën e nevojshme që gjërat të ndryshojnë rrënjësisht në Shqipëri. Natën vonë takohemi përsëri dhomën e hotelit, shkëmbejmë përshtypjet tona, jemi mjaft të shqetësuar, nuk duhet të përjashtojmë rrezikun e konfrontimitpara represionit dhe opozita e re duket ende larg nga të qenit e barabartë me detyrat që dukej se i kishte caktuar historia.

14/12/1990
E Premte - Në mëngjes menjëherë kërkojmë të informohemi rreth ngjarjeve dhe "çrregullime" që kemi dëgjuar një natë më parë. Dëgjojmë për dyqane të plaçkitura dhe të shkatërruara. Bashkëbiseduesit tanë flasin për vandalizëm, i cili u atribuohet kryesisht "kriminelëve dhe ish-të dënuarve" ose "Njerëzve që zbrisnin nga malet,me thikë ",por gjatë ditës dëgjohen zëra të tjerë dhe kjo duket mjaft e çuditshme me këtë shpërthim të "kriminalitetit" dhe barbarizmi në të njëjtën kohë në qytete të ndryshme të vendit. Personalisht, unë prirem të mendoj duke hedhur në ndonjë bisedë me bashkëbisedues të tjerë zyrtarë,se nxitja e tensionve do të ndihmojë kundërshtarët e reformës të aludojnë për provokimet që mund të vijnë nga radhët e aparatit policor, (nëse do të ishim në Itali, do të mendoja kështu ...). Bashkëbiseduesit zyrtarë, nga ana tjetër, përsëritën të njëjtën gjë: "Duhet vetëm të pyesim veten se pse policia nuk ka ndërhyrë në mënyrë më të fuqishme .... Kështu ndodh kur pluralizmi degjeneron në anarki ... " Një drekë pune me drejtorin e Institutit për Marrëdhëniet me Jashtë, na jep mundësi të mjaftueshme për të ditur idetë dhe reagimet e atyre që duhet të reformonin Shqipërinë. Prof.Sofokli Lazri një burrë i vjetër, shumë i gjallë dhe i kulturuar,njihet si këshilltari i besuar i presidentit Ramiz Alia. Nga fjalët e tij, ne kuptojmë se demokratizimitani konsiderohet i pakthyeshëm, por duhet të ruhet kontrolli mbi kohën e këtij proçesi, dhe se çështjaështë si të fillohet për të zbutur dhe shpërndarë ngadalë të gjithë aparatin e shtetit dhe partisë. Ndoshta do të ishit më të lumtur nëse do të ishte jo kaq e degraduar. Dhe ndoshta presidenti kuptohet duke e lexuar mes rreshtave se është duke kërkuar një mënyrë për të qeverisur pa partinë e tij. Kjo është e natyrshme për të qenë paralel me Gorbaçovin. Edhe në bisedën e gjatë me Lazrin kthehet me insistim motivi i Shqipërisë. Evropa duhet të dijë që Shqipëria ka nevojë për të dhe se ne jetojmë të poshtëruar dhe të lënë pas dore. "Pse Perëndimi nuk ka treguar vlerësim për daljen e Shqipërisë nga Pakti i Varshavës dhe dëbimin e marinës sovjetike nga Deti Adriatik (baza e Vlorës)? na vjen kjo pyetje. Në vend të kësaj, ajo tenton të zbehi në harresë kontributin e skemës së vetë-izolimit të vendit.

15/12/1990
E Shtunë - Duke vizituar qendrën e qytetit të Durrësit nuk do të ishte e këshillueshme, thotë kreu i protokollit dhe e drejton ekskursionin tonë në zonën e plazhit të qytetit. Ju mund ta imagjinoni se pas tensioneve të ditës parakalimi i automjeteve mund të shkaktojë reagime negative. Më vonë, në Tiranë, një punëtor na informon me atë që do të ndodhë: një ngarkesë e emëruar "gozhda dhe vida"e destinuar për Bashkimin Sov-jetik, do të jetë prishur gjatë ngarkimit në portin e Durrësit, si dhe përmbajtja doli se ishte më tepër se një sasi e bollshme djathi, për të cilën publiku ka një nevojë të madhe, kjo është ajo që i kishte shkaktuar protestat dhe ndoshta për këtë arsye nuk është çudi ardhja në skenë e "huliganëve". Megjithatë, ky është një kor i vërtetë që ngrihet kundër "huliganëve" apo "vandalëve". Bashkëbiseduesit tanë,zyrtarët nuk u lodhën asnjëherë duke theksuar senuk ka asnjë vend në botë ku është e lejueshme thyerja e xhamave dhe përdorimi i dhunës gjatë një demonstrate politike, ju nuk mund ta kuptoni se pse policia nuk u përgjigj siç duhet. Ne do t'ju informojmë për çdo viktimë të represionit, por nuk kemi arritur të dimë shumë dhe thashethemet duken mjaft të pakontrollueshme: U fol, për shembull, për vdekjen e një studenti dhe plagosjen e 34 studentëve të tjerë, por udhëheqësit e partisë së re dhe studentët i mohojmë të dyja këto lajme. Ne mësojmë nga dy punëtorët, anëtarë të sindikatave, që ndërkohë, beteja politike ka investuar edhe "organizatat masive" të regjimit: Janë mbledhur sekretarët e bashkimit dhe udhëheqës të tjerë të organizatave të ngjashme në planin e luftës kundër dezertimit nga partia dhe kundër tundimit për t'u bashkuar me Partinë e re Demokratike. "Çfarë ndodh nëse ne i përmbahemi partisë së re? "Ju do të përjashtoheni nga unioni," ishtepërgjigja; kërcënimi u sfidua haptazi nga e gjithë mbledhja dhe nga punëtorë të tjerë, ata pranuan pluralizmin. Në pasdite kemi një takim joproduktiv dhe ndonjëherë irritues me tre gazetarë të regjimit të cilët prezantohen me ironi thonë "ne nuk jemi burokratë!" Ke ndjesinë se këta njerëz fillojnë të shqetësohen për të ardhmen e punës së tyre dhe të pushtetit, duken të vendosur që të mos dorëzohen ndaj ndryshimeve. Më vonë, në mbrëmje, kemi një takim të dytë zyrtar me"Partinë Demokratike": flasim për mundësinë që nga vende të tjera evropiane ose që nga Parlamenti evropian të dërgohen vëzhgues me rastin e zgjedhjeve të parashikuara në 10 shkurt 1991, për mundësinë e shtyrjes së datës (që për opozitën do të jetë shumë afër, pa pasur mundësinë për tu njohur dhe për tu organizuar)si dhe diskutojmë për (tani për tani shumë pak) mundësinë e tyre për të përhapur frymën e tyre dhe për ti siguruar informacione popullit, sidomos ato të fushatës.

Gazetari Genc Tirana flet për deputetin Langer dhe punën e tij në Shqipëri

Në një prononcim për Shqiptarja.com gazetari Genc Tirana ka shprehur mendimin e tij për europarlamentarin e ndjerë. “Alexander Langer besoj se ishte një ndër të parët personalitete që kam takuar fill pas shpalljes së pluralizmit në Shqipëri për të mos thënë i pari. Ditët e para të ndryshimeve patën ardhur disa gazetarë të huaj në Tiranë, por asnjeri nuk krahasohej me formimin e Langer si gazetar e politikan dhe si figurë e njohur në Parlamentin Evropian.

Në atë kohë unë i perceptoja politikanët Europiano Perëndimorë si njerëz të rëndë, nga të cilët dukej sikur do të druhesha, përshtypje të cilën e rrëzoi menjëherë sjellja shumë e çiltër dhe e njerëzishme e Alexander Langer. Ai vinte i qeshur, i hapur dhe tepër miqësor me të gjithë që takohej për herë të parë, thua se me to njihej prej kohësh. Aftësia e tij komunikuese ishte e përsosur. Së pari kjo dukej tek aftësia e tij për të komunikuar në gjuhët e huaja. Kjo e bënte fleksibël të bisedonte me këdo nga ne duke iu përshtatur secilit sipas rastit.

Duke qenë se ne kishim qenë të mbyllur me botën Perëndimore gjuhët të cilat i kishim mësuar në shkollë ose në mënyrë autodidakte nuk ishin të mjaftueshme për të komunikuar si duhet por Langer i
kapërcente këto vështirësi me tonin e tij të çiltër gjë që e lehtësonte bisedën. Mbaj mend që Alexander Langer ishte në radhë të parë i interesuar që të dinte si po shkonte procesi i lirisë së shtypit, ngaqë ishin javët e para legalizimit të një gazete opozitare”.

(Vijon nga botimi i numrit të kaluar në gazetën “Shqiptarja.com”)

(xh.k/shqiptarja.com)