Gjashtë mijë fjalë dhe asnjë nuk vdes?!...

Ai më shkroi më në fund. Ka më shumë se një vit që i dërgoj artikujt e mi. Për të, unë kam marrë tifon dhe një plumb në gju. Sot, kryeredaktori im ka parë lajmet dhe ka menduar se bëja pjesë në gazetarët italianë të kapur peng. Më dërgoi një email: “Sikur të gjeje një lidhje interneti për të "tweet"-uar pengmarrjen tënde?”

Po atë ditë, në mbrëmje, gjeta kampin rebel ku jetoja, në mes të ferrit të quajtur Alep, dhe në pluhur uri dhe frikë, kam shpresuar të gjej një mik, një fjalë të mirë, një gjest të dhembshur. Në vend të gjithë kësaj, gjeta vetëm një email nga Klara, që po kalon pushimet në shtëpinë time në Itali. Ajo më kishte dërguar 8 mesazhe “Ugjent”! Sot kërkon kartën time të abonimit në spa, për të përfituar masazhe falas. Mesazhet e tjera në postën time ishin pak a shumë kështu: “I shkëlqyer artikulli yt sot; po aq i shkëlqyer sa libri për Irakun”. Fatkeqësisht, libri im nuk fliste për Irakun, por për Kosovën.

Nga reporteri freelance, njerëzit ruajnë imazhin romantik të një gazetari që ka preferuar lirinë për të trajtuar temat që i pëlqejnë dhe jo komoditetin e një page të rregullt. Por ne nuk jemi të lirë, përkundrazi. Të qëndroj në Siri, atje ku askush nuk do të qëndrojë, është mundësia ime e vetme për të patur punë. Nuk po flas për Alepin, për të qenë e saktë. Po flas për linjën e frontit. Sepse shefat e redaksive në Itali duan vetëm gjak dhe “bang bang” të armëve të sulmit. Unë shkruaj për grupet islamiste dhe për shërbimet sociale që ata vendosin në dispozicion të popullsive, rrënjët e pushtetit të tyre – një investigim shumë më kompleks se artikulli tradicional direkt nga fronti. Bëj gjithçka për të shpjeguar dhe jo vetëm për të mallëngjyer dhe përgjigjia që marr është: “çfarë është kjo? Gjashtë mijë fjalë dhe asnjë nuk vdes?”

Për hir të së vërtetës, këtë duhet ta kisha kuptuar kur shefi im më kërkoi një artikull për Gazën, sepse Gaza, si zakonisht, ishte bombarduar. Mora një email: “Ti e njeh Gazën për mendësh” shkruante ai. “ç’rëndësi ka qe je në Alep?”. Pikërisht. E vërteta është se përfundova në Siri sepse kisha parë tek “Time”, fotot e Alessio Romenzi që hyri në Homs nga kanalizimet, kur askush nuk e dinte çfarë ishte Homs. I kam parë fotot duke dëgjuar Radiohead – ata sy që më vështronin, sytë e njerëzve që po masakroheshin nga ushtria e Assad, një nga një, dhe askush nuk kishte dëgjuar as të flitej për një vend të quajtur Homs. Me ndërgjegjen të dërrmuar si me darë, nuk kisha zgjidhje tjetër, përveç të nisesha në Siri.

Por shefat e redaksive nuk e bëjnë dallimin nëse shkruani nga Alepi, Gaza apo Roma. Njëlloj ju paguajnë: 70 dollarë për artikull. Edhe në vende si Siria ku spekulacioni marramendës i ka trefishuar çmimet. Kështu për shembull, të flesh në një bazë rebele, nën predhat, mbi një dyshek të shtrirë për tokë, me atë ujin e verdhë që ma shkaktoi tifon, kushton 50 dollarë nata; një veturë kushton 250 dollarë në ditë.

Kështu që në vend që t’i minimizoni rreziqet, ju i maksimizoni. Jo vetëm nuk keni mundësi të paguani siguracion- pothuaj 1000 dollarë në muaj kushton- por nuk keni mundësi të paguani një shoqërues ose një përkthyes.  Gjendeni vetëm në një tokë të panjohur. Shefat janë të vetëdijshëm se pagesa 70 dollarë për një artikull ju shtyn të kurseni në gjithçka. Ata e dinë gjithashtu se nëse je seriozisht e plagosur, një pjesë e juaja dëshiron të mos mbijetojë sepse financat tuaja nuk ju lejojnë të plagoseni. Por ata e blejnë artikullin, edhe kur do të refuzonin të blinin një top futbolli Nike të prodhuar nga fëmijë pakistanezë.

Teknologjitë e reja na bëjnë të mendojmë se shpejtësia është një element informacioni. Por ky arsyetim mbështetet mbi një logjikë vetëshkatërruese: përmbajtja, tashmë, është standardizuar dhe gazeta apo revista juaj nuk ka asgjë të veçantë, pra nuk ka asnjë arsye për të paguar një reporter. Për lajmet, ka internet – falas. Kriza që po kalon media është një krizë e vetë medias, jo e lexuesit. Lexuesit janë gjithmonë atje, ndryshe nga ç’besojnë shefat e redaksive, janë njerëz inteligjentë që kërkojnë thjeshtësi pa thjeshtësim. Ata duan të kuptojnë, jo vetëm të jenë në dijeni. Sa herë që botoj një dëshmi nga lufta, marr me dhjetëra emaile nga njerëz që më thonë : “Ok, shkrim i bukur, tablo e përshkruar mirë, por do të doja të kuptoja çfarë po ndodh në Siri”. Dhe do të doja shumë t’u përgjigjesha që nuk mund të shkruaj artikuj analize sepse shefat do ta hedhin në kosh duke më thënë : “Kush kujton se je ti, vogëlushe?” – pavarësisht tre diplomave të mia, dy librave dhe dhjetë viteve si reportere lufte, në fillim si investiguese humanitare pastaj si gazetare. Rinia ime, me që ra fjala, fluturoi kur më spërkatën copa truri. Isha në Bosnjë. Isha 23 vjeç.

Gazetarët freelance janë gazetarë të dorë së dytë – edhe pse këtu në Siri vetëm freelance ka, sepse është një luftë e pisët, një luftë e shekullit të kaluar; është një luftë llogoresh ndërmjet rebelevë dhe forcave proqeveritare që janë vendosur aq afër sa që shahen mirë e mirë me njëri – tjetrin pastaj fillojnë qëllojnë. Kur shikoni linjën e frontit, nuk e mblidhni më mendjen, me bajoneat që i keni parë vetëm në librat e historisë. Luftërat moderne janë me bombardime, por këtu luftohet metër më metër, rrugë më rrugë,

E megjithatë, shefat e redaksive në Itali ju trajtojnë si fëmijë; ju bëni një foto të pabesueshme, ata ju thonë se keni patur fat, në vendin e duhur në momentin e duhur. Ju kapni një ekskluzivitet, si artikulli që shkrova shtatorin e kaluar për pjesën e vjetër të Alepit, të klasifikuar trashëgimi e UNESKO, të bërë pluhur e hi ndërsa luftohej për të marrë kontrollin. Isha reporterja e parë e huaj që u futa atje  dhe shefat e redaksive ju thonë: “Si ta justifikoj unë që gazetari im nuk arriti të hynte kurse ti ke hyrë? Mora një email nga shefi i rubrikës në lidhje me këtë artikull: “Po e pranoj, por do ta botoj me emrin e gazetarit tim”

Dhe pastaj, sigurisht, unë jam grua. Një mbrëmje, jo shumë kohë më parë, kishte goditje artilerie kudo dhe unë isha ulur në një cep, me të vetmen shprehje që mund të ketë një fytyrë kur vdekja mund të të marrë nga një sekondë në tjetrën, dhe vjen një reporter tjetër, më shikon nga koka te këmbët dhe më thotë: “Ky nuk është vend për gra”. Çfarë mund t’i thuash një tipi si ai? Idiot, ky nuk është vend për asnjeri.

Nëse jam e tmerruar, kjo ndodh sepse jam e kthjellët. Sepse Alepi është vetëm barut dhe testosterone dhe të gjithë janë të traumatizuar: Henri flet vetëm për luftën; Ryan është i bërë dru me amfetamina. E megjithatë, sa herë që shohim një fëmijë të bërë copa, ata kthehen nga unë “gruaja e brishtë”, për të parë si ndihem. Dhe unë tundohem t’u përgjigjem: ndihem si ju. Dhe mbrëmjet kur dukem e lënduar, janë mbrëmjet kur unë mbrohem, kur largoj çdo emocion dhe ndjenjë; janë mbrëmjet kur kursej veten.

Sepse Siria nuk është më Siria. Është një azil të çmendurish. Është ky italiani që ishte pa punë dhe u fut në radhët e al-Qaeda, tani e ema e kërkon nëpër Alep për t’i dhënjë një dru të mirë; është turisti japonez që bredh në linjën e frontit sepse ka nevojë për dy javë “ndjesi të forta”; suedezi i diplomuar për drejtësi që ka ardhur të mbledhë prova krimesh lufte; muzikantë amerikanë me mjekra si Ben Laden, pretendojnë se kjo i ndihmon të bëhen njësh me dekorin, ndërsa janë bjondë 1m90; (Kanë sjellë ilaçe kundër malarias, edhe pse nuk ka raste malarie këtu, dhe duan t’i shpërndajnë duke i rënë violinës). Ka anëtarë të shumë organizatave të Kombeve të Bashkuara dhe kur iu thoni se njihni një fëmijë që vuan nga leishmanizoa ( një sëmundje që transmetohet nga insektet) dhe ju i pyesni nëse mund të ndihmojnë prindërit për ta çuar në Turqi, ju përgjigjen se nuk munden sepse është një rast individual, dhe ata merren me “fëmijët” në përgjithësi.

Por ne jemi reporterë lufte, në fund të fundit, apo jo? Një tufë vëllezërish (dhe motrash). Ne rrezikojmë jetën tonë për t’u dhënë zë atyre që nuk kanë. Ne kemi parë gjëra që shumica e njerëzve nuk kanë për t’i parë kurrë. Ne jemi shumë të mirë për të gjallëruar darkat mondane. Klientët e mirë që të gjithë duan t’i ftojnë.

Por sekreti i poshtër është që në vend që të jemi të bashkuar, ne jemi armiqtë më të këqinj të njëri-tjetrit; dhe arsyeja pse një shkrim paguhet 70 dollarë, nuk është mungesa e parave, sepse ka gjithmonë para për të paguar një shkrim për të dashurat e Berluskonit. Arsyeja e vëretetë është se kur ju kërkoni 100 dollarë, dikush tjetër është i gatshëm ta bëjë për 70 dollarë. Është konkurrencë e pamëshirshme. Si Beatrizi, që sot më tregoi një drejtim të gabuar, që ajo të ishte e vetmja që do të raportonte një manisfetim, përfundova në mes të snajpërve, vetëm për të mbuluar një manisfetim, si qindra të tjerë.

Megjithatë, ne pretendojmë se jemi këtu që askush të mos thotë: “Por ne nuk dinim ç’ndodhte në Siri”. Por në të vertetë jemi për të fituar një çmim, për të fituar vizibiliet. Ne jemi këtu për t’i futur njëri-tjetrit shkopinj në rrota, a thua para këmbëve tona është një çmim Pulitzer, ndërsa nuk bëhet fjalë për asgjë të tillë. Ne jemi mbërthyer mes një qeverie që ju jep vizë vetëm nëse jeni kundër rebelëve dhe rebelëve që, nëse jeni me ta, ju lejojnë të shikoni vetëm atë që duan t’ju tregojnë ata.

E vërteta është që ne jemi të dështuar. Ka dy vjet që ka filluar lufta dhe lexuesit tanë mezi e gjejnë ku bie Damasku, gjithë bota e cilëson atë që ndodh në Siri si “rrëmujë” sepse askush nuk kupton gjë nga Siria – me përjashtim të gjakut, përsëri gjaku, gjithmonë gjaku. Dhe për këtë arsye sirianët nuk na durojnë më tani. Sepse ne i tregojmë gjithë botës foto si ajo e fëmijës shtatë vjeçar me cigare dhe kallashnikov. Është e qartë që ajo foto ishte një sajesë, por u botua në gazetat dhe faqet internet të të gjithë botës në mars dhe gjithë bota thiri ; “Këta sirianët, këta arabët, ç’barbarë!” Kur erdha këtu herën e parë, sirianët më thoshin: “Faleminderit që po i tregoni botës krimet e qeverisë”. Sot, një burrë erdhi drejt meje dhe më tha : “Turp të kini!”

Sikur të kisha kuptuar vërtet diçka nga lufta, nuk do të isha përpjekur të shkuaja për rebelët dhe besnikët, për sunitët dhe shiitët. Sepse historia e vetme që ja vlen të tregohet në kohë lufte është si të jetosh pa frikën. Gjithçka mund të shembet në një fraksion sekonde. Po ta kisha ditur këtë, atëherë nuk do të kisha patur kaq frikë të dashuroja, të guxoja, në jetën time; në vend që të rri këtu tani, e mbledhur kruspull në errësirë dhe duhmë, duke ndjerë dëshpërimisht keqardhje për gjithçka që nuk kam bërë, gjithçka që nuk kam thënë. Ju, që nesër do të jeni ende gjallë, çfarë prisni? Përse ngurroni të dashuroni? Ju, që keni gjithçka, përse keni kaq frikë?


*Shkrimi i mësipërm është botuar para disa ditësh në Columbia Journalism Review.
Marrë nga Res Publica

*Rreth autores Francesca Borri
Francesca Borri, gazetare e pavarur italiane. Ajo është autore e një libri për Kosovën dhe e një tjetri për marrëdhëniet Izrael – Palestinë, të titulluar “Dikë me të cilin të flasësh”. 


Redaksia online
(sg/shqiptarja.com)