Rama në promovimin e librit “Heshtje
e dyfishtë” të gazetarit Carlo Bollino

Kryeministri Rama në promovimin e librit “Heshtje e dyfishtë” të gazetarit Carlo Bollino.
 
Kryeministri Rama: “Ka një film shumë të bukur të Akira Kurosavës ku katër personazhe rrëfejnë të njëjtën ngjarje ku kanë qenë pjesëmarrës, secili nga këndvështrimi i vet. Filmi ka katër ngjarje. Subjekti është ekzaktësisht i njëjti. Të katër e kanë parë ngjarjen, por kur e tregojnë asnjëri nuk gënjen dhe ngjarjet janë 4.

Kështu që jam i bindur që nuk gënjejnë palët në përshkrimin e kësaj ngjarje, por prapë ngjarja nuk është  e njëjta. Kur kalon një ngjarje të tillë si protagonist me hir apo me pahir, besoj se është e natyrshme që kur rasti e sjell, t'i kthehesh ngjarjes. Edhe mua ma ka sjellë rasti t'i kthehem ngjarjes dhe të paktën deri sot, unë mendoj që nëse do të rifilloja nga  e para, do të bëja të njëjtën gjë. Do të bëja të njëjtën gjë sepse nuk kishte një mundësi tjetër, ose të paktën unë nuk shikoja një mundësi tjetër.

Dhe ne te katër që jemi këtu, përveç teje që na ke mbledhur,  kemi komunikuar me njeri-tjetrin në atë periudhë, për arsye jo të lidhura me dëshirën ose mosdëshirën, por me konteksin. E kemi patur të pamundur të komunikojmë me të tjerët, për një arsye shumë të thjeshtë; sepse ne nuk kemi patur një vendim.  S’kemi patur një vendim për t'i pranuar armët kimike këtu dhe për të marrë pjesë në operacion; s’kemi patur një vendim për t'i refuzuar dhe për të mos marrë pjesë në operacion. Kemi qenë në një proces të nisur nga zanafilla më e natyrshme dhe më e padiskutueshme, në këndvështrimin tim, për çdo qeveri shqiptare, për çdo kryeministër të Shqipërisë. Në rast se SHBA i kërkojnë Shqipërisë një kontribut, Shqipëria nuk mund të thotë asnjëherë jo, unë nuk e konsideroj. Shqipëria mund të thotë vetëm Po, unë  e konsideroj. Pastaj kur vjen fjala, siç erdhi tek operacioni, rrjedha  e ngjarjeve  e solli që Shqipëria të mos përfshihej në operacion. Por ndërkohë edhe të tjera vende, kishin thënë, Po e konsideroj, dhe njëra pas tjetrës, iu larguan operacionit. Nuk është absolutisht asgjë unikale, në rastin tonë, në kontekstin e një aleance strategjike dhe të një pozicionimi që Shqipëria të paktën me fjalë, përmes kryeministrave dhe qeverive të veta, e ka pasur koherent dhe asnjëherë të lëvizshëm. Ne jemi partnerët e SHBA-ve. E konsiderojmë SHBA-të partnerin tonë strategjik. E konsiderojmë pjesëmarrjen në Aleancën Euroatlantike si rreshtim në anën e drejtë të historisë dhe kur duhet të themi “jemi prezentë apo mungojmë”, ne nuk mund të themi mungojmë. Pastaj të tjerat janë pjesë e dinamikës së ngjarjes apo të ngjarjeve dhe heshtja e dyfishtë, nëse mund ta marrim si të tillë, ka qenë  e imponuar nga fakti që nuk ka pasur një vendim. Në qoftë se do të kishte  një vendim, që nuk do të ishte vendimi final- pasi siç e tha dhe kryetari, vendimi i qeverisë siç do vendim qeverie, do të komunikohej me publikun, do t’i prezantohej Kuvendit, do të diskutohej në Kuvend. E pastaj do të kthehej në një vendim sovran të popullit shqiptar, përmes parlamentit. Për sa kohë qeveria nuk e ka një vendim, çfarë do të thotë? Për sa kohë vetë ne ishim njerëzit që diskutonim intensivisht, nuk e kishim një vendim, çfarë do të vijonte.

Çështja ishte kaq e mprehtë, kaq komplekse, kaq delikate dhe kaq e ndjeshme sa që çdo përpjekje e jona për  të komunikuar, në kushtet kur ne vetë nuk kishim marrë një vendim, do ta kompromentonte plotësisht çdo mundësi për të marrë një vendim, në të kundërt me atë që ishte një kërkesë që erdhi nga sheshi apo nga bulevardi dhe që u kthye pastaj në një kërkesë të shumicës dërrmuese të popullsisë.

Carlo Bollino: Pse nuk është arritur asnjëherë një marrëveshje  e shkruar?
Kryeministri Rama: Është shumë më komplekse se kaq. Por një nga gjërat që unë mendoj dhe them unë është se ishim shumë të vegjël për të qenë vetëm në mes të dy fuqive të mëdha, ndërkohë që të terët nuk ishin rreth e rrotull. E ajo shprehja sa popullore, aq edhe metaforike që përdori kryetari se “Shqipëria do të mbajë aq sa ka shpatullat”, ishte besoj ajo  që ne të gjithë, jo në këtë formë literale, por e ndjenim gjatë gjithë periudhës kur diskutonim. Shpatullat tona nuk na e mbanin dot një mbipeshë që për 1001 arsye, s'i takonte Shqipërisë ta përballonte  e vetme. Ndërkohë që pastaj, këtu u bë një situatë krejt e pamundur për të patur më shumë kohë dhe faktikisht në atë limit të parë kohor, që jo ne po amerikanët dhe rusët  i kishin vënë vetes, ne nuk mund të bënim asgjë më të arsyeshme dhe më të drejtë për Shqipërinë sesa të deklaronim mospërfshirjen në operacion.

Carlo Bollino: Ju nuk keni diskutuar asnjëherë me palën ruse për këtë? Vetëm me palën amerikane?
Kryeministri Rama: Me shumë palë, po jo me palën ruse.

Carlo Bollino: Cila ka qenë atmosfera pas bisedës me John Kerry, kur ju i keni komunikuar një Jo pas vendimit të marrë?
Kryeministri Rama: Unë nga njëra anë duhet të dëgjoja ata që përpiqeshin të shpjegonin dhe pastaj të mbronin me brohoritje argumentin që nuk duhet dhe nga ana tjetër duhet të përfaqësoja dhe ata, kur flisja me Sekretarin  e Shtetit, për t'i thënë që nuk mundemi.

Carlo Bollino: Keni folur më me zotin Kerry?
Kryeministri Rama: Ajo ka qenë biseda  e disatë brenda atyre ditëve që t'u them të drejtën më kanë dhënë një përmasë tjetër të kuptimit të partneritetit tonë me SHBA-të, që s’ka asnjë lidhje me atë perceptim dhe me atë opinion që është një marrëdhënie diktati, imponimi apo moskomunikimi si të barabartë. Ju siguroj që unë kam mbetur shumë i mbresuar pikërisht nga niveli shumë i lartë i dialogut dhe nga respekti reciprok që pala tjetër, Sekretari i Shtetit dhe të gjithë të tjerët me radhë na kanë rezervuar gjatë gjithë bisedave, pa patur asnjë moment ndjesinë që këtu bëhet fjalë për "xhandarin  e botës që ka kapur për fyti një pulë të rastit dhe i thotë -Ose bëj vezën që dua unë, ose s'do të lë pupël në trup”. Ky është një perceptim që lidhet shumë me revistën “Hosteni” dhe gjithë propagandën 50 vjeçare, që nuk ka lidhje fare me realitetin  e marrëdhënieve tona me SHBA-të.

Carlo Bollino: Në të gjithë këto ditë negociatash, protestash, bisedimesh , çfarë ju ka zhgënjyer më shumë dhe për çfarë keni qenë më shumë krenar?
Kryeministri Rama: Për shaka do të thoja se më ka zhgënjyer më shumë Sazani. Por kjo për shaka. Ndërkohë, jo për të kundërshtuar Sazanin se nuk ma lejon detyra, por për të bërë një nënvizim që më duket i rëndësishëm. Nuk është se vendimi përfundimtar që unë pastaj  e bëra publik, ishte rezultat i presionit të Sazanit dhe i të gjithë atyre që ishin në bulevard që kishin një të drejtë shumë të madhe (ata, jo Sazani). Është e kundërta. Është ajo që unë e kam thënë që atë ditë dhe kur më është dhënë mundësia të flas; Nuk ishin kushtet, pra jo se ishte protesta, por se protesta kishte më shumë gravitet sesa ç’kishte gravitet projekti. Ajo që unë e konsideroja problemin më të vogël për t'u trajtuar me publikun, ishte ajo që Sazani dhe grupi i vogël që e nisi këtë punë, e konsideroi problemin më të madh. Nuk ishte ai problemi më i madh. S’rrinte as në qiell dhe as në tokë që SHBA-të dhe jo vetëm ato, por dhe të tjerë sepse pavarësisht se u tërhoqën për sa i takon ofrimit të territorit, nuk u tërhoqën për sa i takon pjesëmarrjes në operacion, me ekspertizë, infrastrukturë, etj, etj, - të angazhonin një operacion të tillë për të hedhur në erë popullin shqiptar. Pra t’ja hiqnin nga duart Asadit dhe t'i sillnin këtu për të shkatërruar Shqipërinë. Ky ishte një absurditet, që fitoi terren në një hapësirë ku paranoja e kombinuar me 50 vjet konspiracione botërore kundër Shqipërisë, funksionoi. Ajo që ishte problem serioz dhe që ne  e kemi diskutuar brenda nesh, ishte se vetmia dëmtonte  imazhin tonë, si një vend që, fatkeqësisht, për shkak të  një historie aspak bujare, që ja kemi bërë vetes, nuk na e kanë bërë të tjerët, - është imazhi i një vendi të varfër, i një vendi të ndotur që u gjet si i varfër dhe si i ndotur për të hedhur edhe këto plehrat e fundit, plehrat më të  freskëta  të planetit. E, mbi këtë imazh ishte shumë e vështirë të dilje. Theksi që u vu nga gjithfarë burimesh të informacionit lart e poshtë nëpër botë, secila për arsyet e veta, disa për injorancë, disa për konjukturë, disa për arsye të tjera që janë shumë komplekse, çfarë bënte? Bënte që ne të mbingarkonim vetveten në sytë  e të gjithëve, ndërkohë që objektivi ynë është që të ndërtojmë një vend turistik, një vend ekologjikisht sa më të pastër, një vend me një zhvillim bujqësor sa më të pastër, nga pikëpamja e përmbajtjes së vet, mundësisht të kemi sa më shumë prodhime bio, etj, etj.

Në rast se ne do të ishim jo të vetmit, atëherë pjesa tjetër do të ishte shumë më  e thjeshtë, sepse nuk mungonin argumentet. Kishte një skuadër të tërë që merrej me ato që ngrinte Sazani me të tjerët dhe siç i merrnim nga Sazani dhe nga të tjerët, ne menjëherë ua vinim përpara ekspertëve me të mëdhenj të botës dhe i thonim; Po kjo? Po kjo?....nëpërmjet grupit të ngritur në Ministrinë  e Mbrojtjes. Dhe ekspertiza më  e mirë në botë na jepte përgjigje për të gjitha pikëpyetjet tona. Dhe të gjitha ato (dyshimet) ranë komplet. E vetmja gjë që ne nuk arritëm ta kapërcejmë ishte vetmia e Shqipërisë. Vetmia e Shqipërisë ishte ajo që nxori pjesën më të madhe të njerëzve në rrugë. Vetmia e Shqipërisë ishte ajo që bënte të funksiononte pyetja “Po pse vetëm Shqipëria?”. Kjo pyetje ka një përgjigje shumë komplekse. Nuk është dhe e vetmja përgjigje që s’mund të jetë, -është që e gjetën Shqipërinë për viktimë. Vetëm kjo s’mund të ekzistojë. SHBA-të ia vunë syrin Shqipërisë dhe thanë; “këta janë të dobët, këta të ndotur janë  hajde po ja çojmë dhe këto, t'i hedhim në erë dhe këta po shpëtojnë nga vetja dhe ne po shpëtojmë nga këta”. Kjo nuk ekziston. Ky është një absurditet dhe një “nonsense”. Ka shumë arsye që mund të shtrohen; vende të ndryshme kanë arsye të ndryshme. Të mos harrojmë që edhe konfiguracioni që u krijua, nuk ishte i zakonshëm. Nuk ishte një operacion i mirëfilli i NATO-s. Ishte një operacion i marrë përsipër nga SHBA-të dhe Rusia. Shtete të tjera kishin qasje të ndryshme. Pra, nuk mund ne t'i mbijetonim një konfiguracioni shumë kompleks dhe një procesi që nga pikëpamja organizative, linte shumë për të dëshiruar. Aq sa në një moment të caktuar, na dukej sikur ne ishim pjesa më e organizuar në këtë histori. Sepse realisht ishim shumë të fokusuar, nga njëra anë për të patur garancinë 100 % që nga pikëpamja e shëndetit, nga pikëpamja e mjedisit, të mos prekej asnjë fije floku e askujt sot dhe asnjë potencial i të ardhmes së këtij vendi. E nga ana tjetër ishim shumë të fokusuar që të garantonim që politikisht për Shqipërinë, kjo të ishte një fitore  e dyfishtë. Një fitore e dyfishtë, nga njëra anë, si një vend i vogël, por i aftë për të marrë një rol prej qytetari global, -se këto janë momente që të jep historia për të dalë nga bataku po i historisë, - dhe nga ana tjetër si një vend që pavarësisht kësaj nuk do të cenohej në strategjinë  e vet vend për t'u zhvilluar, si vend turistik etj, etj. Kjo bënte që edhe unë, edhe kryetari, edhe të dy ministrat e përfshirë, të rezononim me publikun. Sa ishin njerëzit që diskutonin për këtë gjë dhe sa ishin njerëzit që komunikonim për këtë gjë, (flas për ne të ekzekutivit, se kryetarin e informoja në mënyrë sistematike, por ne i bënim diskutimet) aq ishte dhe vetë publiku. Pra, nuk ishim “ne me ata, kundër publikut” apo “ne me publikun, kundër atyre”. Ne ishim ata që e përfaqësonin Shqipërinë. Ne ishim ata që përfaqësonin interesat strategjike afatgjata të vendit. Duhet t'i qëndronim të gjithë atyre që i themi në kohë paqeje dhe i qëndruam. Pra, që “ne jemi gati në çdo kohë , kudo që të na kërkojë lufta kundër së keqes, etj, etj”. Dhe në momentin e parë kur e keqja u shfaq si një forcë përballë nesh, ne nuk mund të bënim bisht. Sepse në fund të fundit , në rast se të tjerët që janë të rreshtuar në këtë Aleancë, mund të flasin për reciprocitet me SHBA-të , në kuptimin se çfarë kanë dhënë dhe çfarë kanë marrë, ne nuk mendoj se mund të flasin për reciprocitet, kur vjen puna për borxhin që i kemi si komb, si shqiptar SHBA-ve dhe nga ana tjetër borxhin që i kemi vetvetes dhe atyre më të rinjve që fjalët e mëdha për rreshtimin në anën e duhur të historisë dhe për betejat e përbashkëta të mos i ndajmë në vepra. 

Carlo Bollino: Pranoni që nëse do kishte më shumë komunikim do kishte ndihmuar?  
Kryeministri Rama: Gjëja që përsëri unë nuk e kuptoj, po ndoshta nuk jam në gjendje ta shpjegoj si duhet mbase, është përsëritja e kësaj. Çfarë do komunikonim? Në komunikuam vetëm të vërtetën dhe se kemi gënjyer për asnjë sekondë popullin shqiptar. I pyetur a jeni kontakuar, mua ministri i Jashtëm më ka marrë në telefon përpara se të hynte në konferencë shtypi, më tha kam gjetur një situatë shumë të ndezur nga pikëpamja e interesit, e parashikoj që mund të bëhet një pyetje lidhur me këtë, çfarë duhet të përgjigjem. Unë i thashë; duhet t'u themi të vërtetën; Po jemi kontaktuar, por nuk kemi marrë asnjë vendim. Kemi bërë mbledhje me grupin parlamentar, dhe unë i kam thënë të njëjtën gjë. Në të njëjtën kohë të gjithë dëgjonim Sazanin me grupin e vogël atje, që jemi kontaktuar, nuk ka asnjë vendim. Të jeni të sigurt se në rast se ne do të kemi të gjithë informacionin e nevojshëm për të komunikuar me ju, me grupin dhe për të arsyetuar me ju çfarë vendimi duhet marrë, do ta bëjmë. Këtë gjë kemi folur dhe me qeverinë, sepse ndiheshim dhe ne jo mirë, kur shikonim pjesën tjetër të skuadrës, - ne punojmë shumë si skuadër në qeveri, mblidhemi çdo ditë në mënyrë sistematike, në 8 të mëngjesit me grupet  e ministrave - dhe ishim vetëm ne të tre që dinim dhe të tjerët i shikonim.  Ua kemi thënë në mënyrë eksplicite; Jemi kontaktuar, është një proces i ndërlikuar, shumë aktorë në linjë dhe ne sapo të kemi një kuadër të përgjithshëm të gjësë, do t'ua bëjmë me dije. E në ato kushte, nga njëra anë, kur çfarë nuk thuhej dhe kur ishte krijuar një front, ne nuk mund të dilnim përballë dhe të flisnim, ndërkohë që do të pyeteshim shumë thjeshtë; Çfarë do të bëni ju? E ne nuk mund të përgjigjeshim; “nuk e dimë akoma, e të tjera diskutime”.          

Pra ajo ishte një situatë që duhej zgjidhur qartësisht dhe pastaj të dilje para popullit dhe të thoje; “Ne kemi këtë kuadër e për këto çështje dhe aspekte kemi këto përgjigje, dhe ne mendojmë se duhet të marrim  pjesë në këtë operacion”. Në atë moment do të merrnim vendimin dhe siç e tha kryetari do të shkonim në Parlament e aty do të diskutohej. Duke mos e patur të gjithë kuadrin të plotë ne do të dukeshim ashtu siç nuk ishim, në fakt. Sikur po fshihnim ndonjë gjë, sikur po thonim gjysma të vërtetash, sikur po përfshiheshim në një histori që nuk e dinim as vetë se ku do të na çonte. Faktikisht, nga pikëpamja e strategjisë së komunikimit do të ishte një “vetëvrasje”. E nga ana tjetër kemi parasysh që dhe pala tjetër kryesore ishte dhe ajo në kontakte të vazhdueshme. Nuk punonim të izoluar. Kishte shumë të tjerë që ishin të përfshirë, kishte pozicione që po ndryshonin përditë. Ne kemi marrë pozicione të reja ditën kur ne e kishim vendosur. Ne kemi marrë pozicione të reja nga palë të tjera, shumë më pranë asaj që ne kishim kërkuar më përpara, por ishte tepër vonë. Qëllimi ynë ishte që Shqipëria nga ky operacion të dilte më  e fortë dhe më e pastër. Ne e realizuam pothuajse njërën pjesë se ndërkohë mos mendoni që gjëja zhvillohej në një terren, që ishte i qartë për të gjithë. Të gjithë kishin paqartësitë e tyre. Ne mbronim interesin e Shqipërisë dhe kërkonim pjesën tonë, në kuptimin e mirë të fjalës, të investimit dhe të kthimit të këtij investimi. Ne bënim  një investim të madh për njerëzimin. Nga ana tjetër për kushtet tona, ne meritonim të kishim pjesën tonë të mbështetjes. Ne arritëm pak nga pak, ta çojmë çështjen aty ku donim. Nuk arritëm dot të thyejmë vetminë. Nuk kishim fuqi ta bënim. Dhe në atë moment vetmia ishte e papërballueshme, për atë që u thashë, pra në qoftë se ne do të fitonin stretegjikisht, politikisht dhe do të bënim një investim shumë të rëndësishëm në këtë partneritet ushtarak dhe politik, ne do të humbim përsëri politikisht, por në strategjinë tonë të zhvillimit të një vendi, që asetin e vet më të bukur ka bukurinë dhe që fatkeqësisht trashëgon një imazh shumë të rënduar si një vend problematik, i pistë, i varfër, i shëmtuar etj, etj.

Kastriot Frashëri: Ne bëmë një detyrë qytetare si specialist. Bëmë mbrojtjen tonë. u bëmë avokat të një çështje qytetare, patëm dhe atë rezultat dhe unë nuk e vë fare në dyshim fjalën tuaj zoti Kryeministër, në momentin që ju i thatë JO pamundësisë së vendit për tu bërë pjesë. Po ashtu edhe qëndrimin e zotit kryetar të parlamentit dhe ministrave.
Kryeministri Rama: Të bëj një sqarim se është i rëndësishëm. Për asnjë moment as nuk e thashë por as nuk e kam menduar ndonjëherë që ju ambientalistët kishit ndonjë interes anti amerikan, ose ndonjë qëndrim anti amerikan. Të tjerë në atë zallahi kishte që e kishin dhe këtë, por ajo ishte një komplomerat i madh. Unë kam menduar dhe mendoj që ju si ambientalistë dhe si ekspertë arritët  të impononi mendimin tuaj se ishit vetëm. Nuk patët përballë ekspertët e vërtetë të kësaj fushe, që nuk dolën sepse nuk ju erdhi momenti për të dalë. Kjo është ajo që mendoj unë, nga njohja ime për shkak të detyrës, se unë nuk jam ekspert, por nga njohja ime për shkak të detyrës dhe po jua përsëris, çfarë thoshit ju kishte një skuadër që për të mirën e Shqipërisë, në respekt të protestës, në respektin tuaj, që i shënonte të gjitha, komplet. Të gjitha ato që ju i tregonit si shkencore ne i përballonim me shkencëtarë, po me shkencëtarë real. Për të gjitha ato ne merrnim përgjigje. Kështu që shkencërisht nuk ka asnjë bazë frika nga ky operacion, është shkencërisht e pabazuar. Ajo që ka bazë dhe që përsëri mbetet pjesa më spektakolare e asaj historie, është protesta qytetare. Kishte shumë gjëra aty brenda, po të paktën në këndveshtirmin tim, unë kështu e fillova bisedën dhe thashë që katër njerëz në të njëjtën ngjarje, tregojnë katër ngjarje të ndryshme secili. Kjo është ngjarja ime. Pjesa e shqetësimit që u kthye pastaj në një manifestim të refuzimit nga vetmia. Unë jam i bindur që sikur pyetja, që u bë si çekiç, “ Pse vetëm ne?”, mos të ekzistonte, ngjarjet do kishin rrjedhur tërësisht ndryshe. Por kjo nuk mund të provohet, është një hipotezë. Ajo që të paktën besoj nuk është një ngushëllim i vogël, është që e gjithë kjo ndarje emocionesh, mendimesh, qëndrimesh në këtë bashkësi u zhvillua si asnjëherë tjetër me qytetari, me vullnet të pazakontë të pushtetit, po themi në këtë rast, kam parsysh këtu qoftë qeverinë, qoftë Kuvendin përmes kryetarit, për të pasur vazhdimisht në vëmendje opinionin publik, për të pasur vazhdimin në vëmendje shqetësimet e njerëzve, për të pasur vazhdimisht në vëmendje jo politikisht, po si pjesë e të njëjtës bashkësi, gjithë ndjeshmëritë në mënyrë që të merrej vendimi më i duhur.

Dua ta mbyll duke thënë, ne nuk u tërhoqëm, që të jetë shumë e qartë. Ne nuk u tërhoqëm sepse ne nuk kishim marrë një vendim. Ne morëm vendimin e duhur edhe falë jush. Kur them jush, them gjithë atyre që ishin protagonistë në këtë histori, morën vendimin e duhur. Kjo është gjëja e mrekullueshme e asaj historie unikale. Nuk kishte një qeveri që kishte dalë dhe kishte thënë “ne do bëjmë këtë”, pastaj doli populli dhe qeveria tha jo ne nuk e bëjmë këtë. Që edhe mund të ndodhi dhe prapë është në nderin e qeverisë që nuk vret njerëz në bulevard, por që mund të tërhiqet nga një vendim i gabuar. Por ne nuk kishim marrë vendim, ne nuk kishim vendosur përball popullin. Përkundrazi ne ishim mes jush që na thoshit gjithë çfarë donit të përcillnit dhe aleatëve tanë të cilëve ju thoshim gjitha çfarë ne donim të përcillnim, edhe për ju. Dhe kjo është pjesa e bukur e historisë.

Unë nuk kam ndërmend të shkruaj një libër për këtë, po besoj që nga të gjithë ne njeriu i duhur e ka bërë, Carlo dhe atij as Sazani s’ka çi bën.

Redaksia Online

TAG:
• carlo bollino