Ruli: Reforma do reformatorë
jemi 'Ok' për qeveri ekspertësh

Deputeti i Partisë Demokratike Genc Ruli ngre dyshime për cilësinë e reformës në drejtësi.

I ftuar në "5 pyetje nga Babaramo", Ruli thotë se për këtë reformë duhej të ishin njerëz reformatorë.

"Kjo qeveri nuk mund të vlejë si fytyra reformatore në imazhin e popullit. Mund të shikohet si njeriu që me servilizëm u thotë po çdo gjëje që kërkojnë ndërkombëtarët pa menduar se sa i saktë është teksti që po shkruhet dhe a i përshtatet Shqipërisë. Reforma do reformatorë, po ne nuk i kemi. Unë besoj vetëm tek ndërkombëtarët dhe vendosmëria e tyre për të reformuar Shqipërinë", u shpreh Ruli. 

Gjithashtu Ruli akuzon partitë politike se nuk kanë informuar deputetët se çfarë përmban drafti. "Procesi është zhvilluar në mënyrë shumë hermetike. 99% e deputetëve në parlament nuk e dinë as sot se çfarë është shkruar në atë reformë", tha ai. 

Në lidhje me krijimin e një qeverie ekspertësh, ish-ministri i Buqësisë e mbështet atë, por thekson se po bëhet “merkato” për blerjen e votave.

Mendoni se procesi për reformën në drejtësi ka ndjekur rrugën e duhur apo ka qenë i deformuar që në fillim?
Po e bëjmë reformën në ditën më të vështirë pasi sot dhe nesër përcaktohet fati i reformës, ndaj nuk mund të flasim me siguri për vendimet që do merren në këto ditë. Dua të them që nisja e reformës ka një shkak dhe nuk është Rama që e kërkoi reformën në drejtësi si pjesë të programit të tij dhe nuk ishte as Basha që e kishte këtë si një kundër propozim si pjesë të programit të opozitës. Shteti shqiptar në këto 25 vite demokraci ka dështuar me shtetin ligjor dhe indirekt me sistemin e drejtësisë dhe shkaku kryesor i kësaj është vetë politika.
 
Pjesa më problematike e shoqërisë shqiptare është drejtësia?
Po, sepse është më e ekspozuara. Drejtësia e ka marrë infeksionin nga gjithë mentaliteti i shoqërisë shqiptare, nga kultura që ka shoqëria shqiptare me ligjin dhe të drejtën, por ndikimin më të madh në këtë deformim e ka dhënë politika. Është politika që ka ndikuar nëpërmjet procesit të përzgjedhjes së gjyqtarëve dhe është po ajo që nuk ka lejuar të krijohet një identitet i fortë i prokurorëve. Nuk ka një prokuror në Shqipëri që nuk është atakuar deri me shkarkim nga detyra nga politika shqiptare. Nisma për të reformuar drejtësinë është baza për garantimin e një shteti ligjor që do të jetë i denjë për partnershipin me ndërkombëtarët. Mesazhi i parë politik për nisjen e reformës ka ardhur nga sekretari i shtetit amerikan Kerry para një viti e gjysmë në një konferencë për në Gjermani, ku theksoi se në të gjitha vendet e Ballkanit ka një problem madhor të mosfunksionimit të shtetit, te kapjes së shtetit nga një oligarki që është e përbërë nga politika, bosët e mediave, bosët e pushtetit të parasë dhe nga krimi i organizuar. Nuk besoj se ka politikan që nuk mund të pranojë nevojën e një reforme të thellë në drejtësinë shqiptare. Por a mund të reformohet drejtësia në vetvete si një fenomen i shkëputur pa u reformuar i tërë sistemi i drejtësisë? Unë jam i mendimit që që të kemi një drejtësi të reformuar dhe që të vazhdojë të funksionojë më një mentalitet të ri duhet patjetër ta shoqërohet me një reformë po aq të thellë politike, një kushtetutë e bërë nga e para dhe pse jo një republikë e re, një sistem të ridemensionuar.
 
Çfarë duhet ndryshuar tjetër në Kushtetutë, përveç pjesës që i përket drejtësisë?
Gjëja e parë që të funksionojë drejtësia duhet që të mos ketë ndikim të interesave politike apo interesa të tjera, pra duhet ndarje e tre pushteteve. Duhet të garantohet një proces profesional i përzgjedhjes, gjë që politika deri më tani nuk e ka zbatuar. Është e çuditshme se tre nga ish-presidentët bënë thirrje për reformën në drejtësi, pa bërë asnjë mea culpa, duke qenë vetë ata disa nga shkaktarët e devijancave sepse në fund të fundit presidentët janë ata që kanë propozuar emërimet në Gjykatën e Lartë, kryeprokurorët, etj. Duhet të ndryshojë raporti midis kryeministrit dhe presidentit që është dëmtuar rëndë në vitin 2008. Sot kemi një president pa kompetenca fare. Edhe një sistem drejtësie me pavarësi totale nga politika nuk mund të ekzistojë sepse ishin themeluesit e Amerikës që futën edhe konceptin e ‘’kontrollo-balanco’’, që secili nga tre pushtetet janë të pavarur po kontrollohen dhe reciprokisht midis tyre. Model i ri e ka shumë më të zbehur këtë balancë. Sistemi zgjedhor duhet riparë sepse ky sistem lë shtegun për të sjellë elementë problematikë në parlament.
 
A është ky parlamenti i duhur për të bërë këtë reformë, kur ka edhe deputetë të cilët janë dënuar apo që pritet të dënohen?
Nuk ka dinjitet në këtë parlament për ta bërë këtë reformë. Ka mjaft raste të këtyre dy ditëve të fundit që tregojnë se pushteti është kapur nga një oligarki në të cilën është përfshirë edhe krimi i organizuar. Kemi raste të deputetëve të inkriminuar në krimin e organizuar. Ndërkombëtarët kanë emergjencën që vendi të ndryshojë prandaj kanë bërë kompromisin që të jetë ky parlamenti. Ndërkombëtarët nuk kanë ndonjë preferencë duke e parë Ramën si kryereformatorin ata janë pragmatikë dhe utilitaristë, ata duan realizimin e reformës. Rama përfaqëson kryeministrin por mbrapa kësaj nuk kam asnjë dyshim që ata e kanë të zbardhur performancën e Ramës.
 
Publiku ka një perceptim që Rama është pro reformës dhe PD kundërshton, si shpjegohet kjo?
Biseda jonë ka qëllimin që të dalë jashtë perceptimeve. Me listën e skandaleve që ka kjo qeveri, me një qeveri që mbylli një Lazarat por bëri Lazarat një të tretën e Shqipërisë, me skandale të zyrtarëve të lartë me veprimtari gati kriminale, me një qeveri që ka dalë më arbitrarja për t'iu kundërvënë formalisht sistemit të drejtësisë dhe pushteteve zyrtare. Sfidat ndaj presidentit dhe KLD, arroganca në sulmin personal ndaj gjykatësve për vendimet dhe heshtja kur vendimet e gjykatës kanë qenë në favor të tyre. Kjo qeveri nuk mund të vlejë si fytyra reformatore në imazhin e popullit. Mund të shikohet si njeriu që me servilizëm u thotë po çdo gjëje që kërkojnë ndërkombëtarët pa menduar se sa i saktë është teksti që po shkruhet dhe a i përshtatet Shqipërisë. Reforma do reformatorë, po ne nuk i kemi. Unë besoj vetëm tek ndërkombëtarët dhe vendosmëria e tyre për të reformuar Shqipërinë.
 
Në aspektin praktik a e kanë menaxhuar si duhet procesin reformues ndërkombëtarët?
Në këtë reformë ka një problem. Shumica e shqiptarëve e kërkojnë me ngulm reformën në drejtësi sepse janë atë të cilët e vuajnë shkeljen që ligji bën mbi jetën e tyre. Procesi është zhvilluar në mënyrë shumë hermetike. 99% e deputetëve në parlament nuk e dinë as sot se çfarë është shkruar në atë reformë. Në çdo deklarim bëhet fjalë vetëm për Venecia, ekspertë ndërkombëtarë, etj. Po shqiptarët ku janë? Ne kemi trupa akademike dhe juristë me përvojë. Duheshin debate dhe një njohje e madhe mbi reformën për të kuptuar se çfarë po ndodh. Diçka e dytë që ka çaluar në këtë proces është ajo që ua kam thënë edhe vetë dy ambasadorëve edhe roli që duhet të kishin ata. Ata janë ndërmjetës e misionarë që përcjellin politikën e shtetit të tyre. Ata duhet të jenë negociues dhe nuk duhet të jenë predikues e protagonistë. Ata e tejkaluan rolin e tyre nga zelli i mirë për të arritur. Ata duhet të kishin rol të fortë dhe jo të kontestoheshin, ata duhet të vendosnin ultimatum për partitë në Shqipëri. Të treja partitë pas diskutimeve duhet ët dilnin me një draft të vetëm. Me këtë rol protagonist ata nuk patën rolin e duhur. Në shtator doli një draft unilateral i shkruar vetëm nga PS, PD çoi draftin e tij që nuk u mor aspak në konsideratë. Komisioni i Venecias e rrëzoi këtë draft për disa elementë, ky duhet të ishte moment i presionit të dytë të ndërkombëtarëve për një draft të përbashkët. Politika shqiptare përgjatë këtij viti dëshmoi paaftësinë për të bërë kompromise madhore për një çështje madhore. O nuk ka qenë fuqia imponuese ose ajo negociuese e ndërkombëtarëve. PD dërgoi draftin e dytë në Venezia dhe sërish nuk u arrit bashkëpunimi. PD duhet të ishte më e qartë në sqarimin publik të qëndrimit të saj dhe të argumenteve të saj. Rama nuk i ka marrë fare në konsideratë propozimet e PD, ishte një komision i përbashkët por vendimet ishin të njëanshme. Kjo reformë që të jetë legjitime duhet të marrë votat e të gjithë parlamentit.
 
Pse e kanë bllokuar Basha dhe Berisha këtë proces, ndihen të intimiduar?
Këtë pyetje duhet tua bëje atyre, por nuk besoj se është kjo arsyeja. Nëse ka artikulime që kanë vajtur deri në propozime konkrete në letër për një rol shumë më thelbësor të ndërkombëtarëve se sa këto që ka në propozimin e fundit hibrid i ke nga PD. Komisioni i Venecias instrumentin e vetingut nuk e sugjeron si shumë të fortë sepse mund të sjellë edhe vendime të padrejta. Vetingu është shqyrtimi i të gjithë aspekteve të figurës së një personi para se ta emërosh gjyqtar, por diçka të tillë e garanton edhe ligji i sotëm. Por tani bëhet fjalë për praninë e detyrueshme të ekspertëve ndërkombëtarë. PD ka propozuar që kandidatët për institucionet bazë si KLD, Gjykata Kushtetuese dhe Këshilli i Lartë të Prokurorisë t’i kalonte në veting komisioni i ekspertëve ndërkombëtarë. Nuk mund të bëjmë drejtësi me paragjykimin që 100% e gjykatësve tanë janë të korruptuar. Nuk mund të ndërtohet drejtësi me një proces që nuk është garantuar se është i drejtë.

Hapësira ligjore ekziston edhe me kushtetutën aktuale edhe  me legjislacionin aktual  që të bëhet vettingu. Por, nuk është bërë se institucionet shqiptare nuk funksionojnë. Atëherë pse keni dalë kundër përfshirjes në vetting të ndërkombëtarëve?
Njëherë fjala kundër dhe pro ka disa kualifikime kush janë  partitë dhe politikanët  e reformës dhe kush janë ata kundër reformës dhe kush janë ata pro reformës. Për mua është bërë me një lloj lehtësie ky klasifikim  dhe nga ai lloj perceptimi ose është bërë për të ndikuar lojën për të bërë presion tek njëra palë apo tek tjetra. Unë do thoja që ka njerëz që janë kundër kësaj reforme, njerëz që s’duan të humbasin kontrollin mbi drejtësinë shqiptare  që padyshim janë politikanë të lartë  sepse kanë frikën së kjo reformë do i ndëshkojë  dhe ka njerëz që kanë vërejtje për këtë draft reforme  për modelin e përshtatshëm  që do ta ringjalli dhe politikën shqiptare apo edhe këtu ka risqe për ato që do shfaqen nesër. Veten e fus tek ky grup.  Unë kam disa rezerva.
 
Përse cilat janë këto rezerva?
Rezervat e mia  pa u future shumë thellë se është vështirë për ta kuptuar sepse janë një mori institucionesh  të cilat në momentin e parë përzgjidhen në syrin e paanshëm të ndërkombëtarëve po mbrapa vetë kontrollohen  dhe vetë emërohen ndërmjet tyre.  Kjo ka risk që të krijojë një nga prishjet e parimeve bazë  të demokracisë.
 
Si mund të ruhet ky ekuilibër?
Duhet të kishe instrumente më të kujdesshëm me parlamentin apo me presidentin dhe pastaj vijmë te pika roli i presidentit  në pozitën e supozuar  mbi palët dhe mbi partitë mund të ishte më i fortë.
 
Mund të zgjidhet Presidenti nga populli?
Presidenti nga populli ka kuptim kur i kemi dhënë kompetenca jo siç është sot.  Presidenti është vetë  pjesë e politikës  dhe në këtë rast sigurohet një balancë mes tre pushteteve. Roli i ndërkombëtarëve është  i domosdoshëm sepse kjo klasë politike pavarësisht së perceptohet sa është në gjendje të shtiret kjo klasë politike  i është nënshtruar  dhe e ka pranuar këtë reformë për një element  ndihet mëkatare  dhe ndihet mirë që kjo klasë politike përfshirë dhe unë brenda  mbi besimin se kjo reformë drejtësie të sjelli diçka të mirë. Besimi i ndërkombëtarëve se kjo klasë politike  do miratojë  një reformë drejtësie të mirë  është i ulët. Është në minimumin e tij . madje edhe sjellja e ndërkombëtarëve tregon haptazi mosbesimin që ka kjo klasë politike ndonëse e ka bërë aktor  se formalisht vetëm kjo mund ta votojë dh eta ligjërojë reformën. Fakti që futet vettingu ësht5ë që juve vetë  nuk keni dhënë në 25 vjet element besueshmërie  që ju jeni në gjendje për zgjedhjen e gjyqtarëve dhe prokurorëve  ta bëni mbi parime  të moralit të prestigjit të aftësive  profesionale ndaj ligjit po keni parë besnikërinë ndaj partisë.
 
Por mendoni se është shumë i ekzagjeruar ky vettingu  nga ndërkombëtarët sepse vettingu nuk bën për administratën gjermane në ’45 as Stalini, Truman edhe Churchill?
Prandaj përmenda që komisioni i Venecias e thotë 3 herë kujdes nga aplikimi i vettingut. Neve nuk e rekomandojmë si instrument të përdorshëm gjerësisht por ra dakord që ju jeni në një situatë të jashtëzakonshme dhe prandaj do përdorim një instrument që përdoret rrallë. Së dyti rekomandon që ekspertët ndërkombëtarë janë të nevojshëm në proces për arsye se paanësia jonë  në përzgjedhjen e këtyre gjyqtarëve do garantohet vetëm nga prezenca e këtyre ekspertëve. Modeli i fundit që propozoi PD është një frikë e madhe  që në këtë përzgjedhje e trupës gjyqësore. Prania e ndërkombëtarëve  do sillte të mos ishte një Pazar po do ishte një konsensus .
 
Ju po artikuloni një qëndrim zyrtar të Partisë Demokratike ndërkohë keni ndryshuar mendim që shtypi ka informuar që ju keni pasur debate me Bashën dhe me Berishën  në mbledhjen e fundit...
Debati i disahershëm ka qenë që në duhet të kishim artikuluar disa herë me përparësi të madhe qëndrimet tona në të gjitha hapat. Qëndrimet dhe argumentet që janë dhënë nga PD në atë tavolinë qëndrojnë politikisht por mënyra si janë hedhur s’janë si duhet. Ka dhe një element besueshmërie që së pari do reformator. Ka problem të perceptimit dhe për një rimodelim serioz dhe dinjiztoz të rolit të shqiptarëve dhe të rolit të të huajve duke e cilësuar pa praninë e të huajve nuk ka garanci që procesi i përzgjedhjes së trupës së re të bëhet në mënyrë të paanshme dhe objektive.
 
PD ishte për “Jo” për projektin e servirur nga ekspertët, z.Lu ndërmori një tur takimesh me deputetë të opozitës. Ju e takuat?
Jo, nuk jam takuar. Është jo vetëm realizimi i një politike madhore që e ka BE dhe SHBA, të artikuluar që në deklaratën e z.Kerry, që këto vende kanë  nevojë të bëjnë një shtet funksional, në të kundërt partneriteti i tyre me Europën është  i dyshimtë. Ai është munduar të krijojë sa më shumë partizanë të kësaj reforme. Por mendoj se edhe ai është bërë partizan i kësaj reforme.  Për mendimin tim ata që kanë frikë nga reforma janë ata që duan ta mbajnë peng drejtësinë. Ata elementë mund t’i gjesh njëlloj tek të treja partitë. Por të mos nisemi nga perceptimi se ky kryetar apo kjo parti është kundër reformës. Duhet parë nëse ka interesa ndaj reformës, apo ka kundërshti ndaj reformës.
 
Propozimin e z.Meta si e shikoni?
S’kishte një propozim konkret të reformës. Një reformë që s’ka konsensus politik nuk është e legjitimuar. Duhet patjetër që kjo reformë, më shumë se çdo reformë tjetër do konsensus. S’duhet bërë me vota të trafikuara, por duhet të ketë një votim në unison.
 
Kush po përpiqet t’i trafikojë votat?
Ajo s’i ka votat. Dhe nuk është se s’ka bërë përpjekje. Aleati i është vënë dyshim, apo ata që mund t’i marrë në tregun politik. Problemi është tek zgjidhja që do t’i jepet. Unë mund të kem vërejtje ende mbi elementë të kësaj godine që është ngritur dhe bëra paralajmërimin tim që ka disa risqe që do të shfaqen nesër. Por ama, sidoqoftë reforma duhet të votohet. Elementët që e mbajnë pa votuar, është një element vetëm që nuk mohon rolin e ndërkombëtarëve. PD mund të ofrojë edhe një rol më shumë të ndërkombëtarëve në proces, brenda asaj që thonë ata se ne s’duam pushtet. Fakti që futet në kushtetutë një aneks, si normë, që njeh rolin e ONM-së, në reformën e drejtësisë, për mua nuk është dinjitoze. Unë mendoj se prapë dinjitetin duhet ta shohim, është shumë emocionale klithma “o sa me mirë me qenë shqiptarë”, nuk është keq të jesh as italian, as skocez, as argjentinas. Por ne s’duhet të turpërohemi. Është mënyra sesi ne performojmë shtetin. Një kushtetutë e tillë, me një nen të tillë, e kanë vetëm dy shtete, Sierra Leone dhe Liberia, dy shtete që kanë pasur probleme me luftërat (s’po e diskutoj Kosovën që ka qenë protektorat i OKB-së). Shqipëria e ka qenësi prej 100 e ca vjetësh si shtet, nga ana tjetër, ky rol i ndërkombëtarëve jo detyrimisht lidhet me atë që jemi në botë globale dhe sovraniteti delegohet. Kushtetuta jonë e ka shprehur qartë nenin, për marrëveshjet ndërkombëtare, kanë prevalencë mbi ligjet kombëtare. Kjo e bën një Kushtetutë shumë fleksibël, delegove sigurinë kombëtar. Për mua ky, në imazhin tonë, me paaftësinë që ka treguar politika, e njeh dhe e legalizon me marrëveshje mes palësh shqiptare dhe ndërkombëtarëve, rolin shumë të rëndësishëm të tyre. Roli ndërkombëtar, që ata të veprojnë brenda trupës së përbashkët, komisionit 6+6, po aty janë edhe këta, një aktivitet i përbashkët, vendimmarrje e përbashkët. Dhe ata kanë dy avantazhe, përfaqësojnë aleatët tanë dhe që ekspertiza e tyre do të asistojë reformën. Dhe kjo e bën më të besueshme.
 
Në 21 Korrik do të votohet reforma, ju do të votoni pro, nëse grupi është kundër?
Kam pasur vërejtje për qëndrimet e mëparshme. Ndërkombëtarët duhet të kenë një rol të rëndësishëm në proces, sepse pa ata nuk arrihet objektiviteti dhe ndershmëria e këtij proces, por një rol të inkluduar bashkë me shqiptarët dhe jo thjesht një filtër paraprak. Unë për këtë qëndrim jam. Dhe ky është qëndrimi i artikuluar. Unë jam shprehur kundër martesave gay në reformë. Nuk e pranoj këtë. Jemi ende konservatorë.
 
Jeni pro një qeverie teknike?
Ka një ndjesi të madhe brenda PD. Nuk di të them nëse është dominuese apo jo në PD, por nuk janë për një koalicion qeverisës me LSI-në. Dhe unë s’jam për këtë. Për të rrëzuar këtë lloj qeverisje, por duke parë performancën e kësaj qeverisje, unë e votoj me dy duar rrëzimin e saj. Qeveri teknike apo jo, ky është deklarimi i Metës...Mund të kishte dhënë disa alternativa, për më tepër që është në një kontratë martese politike me Ramën, s’kemi ende një aplikim për divorc. Ai foli për hipoteza dhe jo për vendimin e formës së prerë. Qëndrimi që ka mbajtur PD, besoj një muaj, është që ne jemi për zgjedhje të parakohshme dhe që ne me këtë qeveri në zgjedhje nuk hyjmë. Rama dhe Saimir Tahiri në krye të kësaj qeverie, edhe më trimoshit nuk i japin pikën e besimit se do japin një proces zgjedhor të painfluencuar. Nuk shkohet në garë në këto kushte. Qëndrimi i PD ka lënë të kuptohet se duam një qeveri pa Ramën e Tahirin, pa problematikën që krijon pushteti i Ramës, deri në zgjedhjet e parakohshme dhe një kusht i dytë, pa u garantuar një proces votimi e numërimi elektronik i cili minimizon së tepërmi.
 
Ka kohë deri në zgjedhjet e parakohshme?
S’do të thotë se do të bëhen nesër, por bëhen me një rrethanë tjetër politike, jo duke pasur këtë qeveri që nuk garanton. Madje kërcënon çdo proces të mundshëm. Kjo qeveri nuk qeveris dot. Qeverisja e vendit deri në zgjedhje të garantojë futjen e sistemit të votimit dhe numërimit elektronik, si garanci për qytetarin që vota e tij shkon për atë që ka votuar. Dhe një qeveri që garanton interferimin e zgjedhjeve dhe paanësinë e procesit të zgjedhjeve. Sesi do të jetë loja e numrave dhe votave në parlament, ne s’jemi partia që kemi votën e mjaftueshme për të rrëzuar Ramën.
 
 
Redaksia Online
al.n-m.ç/Shqiptarja.com

TAG:
• lazarat
• OSBE