Ditët e Martin Gurrës ishin të qeta, monotone me pak gërvishtje të moshës si kapsllëku dhe tensioni i ulët i gjakut, pagjumësia sidomos pas orës 3 të mëngjesit. Edhe kujtimet po e linin nga dita në ditë. Kujtonte më shpesh vetëm të ëmën. Madje ishte liruar edhe nga pendimi që ishte kthyer nga Sorbona në vendlindjen e varfër, kur ishte në kulmin e tij të suksesit si flautist. I kishte harruar me kohë aspiratat që e kishin kthyer në atdhe. Më vonë kthimin e quante fatalitet.
Kjo jetë ose më saktësisht përditshmëria e hirtë ndryshoi në një farë mënyre atë ditë të mallkuar ose të lumtur (varet ta gjykosh nga gjendja e tij psikike në rrethanat ku u ndodh), kur Vala Bardhi hyri në derën e vjetër të apartamentit të tij në katin e katërt në pallatin 44/4 të rrugës “Karl Gega”. Nuk e dinte as ai me siguri në ishte 80, 81 apo 82 vjeç, se dokumentet familjare ishin djegur gjatë Luftës së Dytë Botërore, ku po zhvendoseshin nga qyteza, ku jetonte familja si tregtar të vegjël, drejt kryeqytetit të ri, kur ende ishte i pushtuar nga ushtritë e huaja ndërluftuese.
Hana u takua me Valën rastësisht në një koncert te Teatri i Operas. Kishin qenë shoqe gjimnazi. Hana kishte vazhduar fakultetin ekonomik dhe punonte si financiere, po ishte e dashuruar me muzikën klasike.
- Kemi kohë pa u parë, Vala, por unë i lexoj shkrimet e tua te rubrika e kulturës së gazetës “Lajmi i parë”.
- Po dhe ti ama, nuk heq dorë nga muzika, - i tha me të qeshur Vala. – Me siguri ato shifra i përkthen në nota muzikore!
- Dëgjo, kam dashur të të them, pse nuk bën një intervistë me një flautist të hershëm. Vite më parë ka bërë emër. Nuk besoj ta kesh dëgjuar. Tash e kanë harruar... banon i vetmuar në një pallat timin. Është tip interesant.
- Po moj, pse jo, vlerat për mua janë vlera. Po harruam të kaluarën, do të na qeshë e ardhmja.
Kur arritën para derës së flautistit, Hana i tha: - Kujdes, se është tekanjoz, po mos ia vër re. Është njeri i mirë.
- “Sa e bukur! Lum ai që e shijon!” – tha me vete plaku sa pa te dera gazetaren dhe Hanën dhe u mrrol në fytyrë.
- Mirëdita, profesor! – e përshëndeti Vala me një zë të ëmbël mëndafshor e buzëqeshje gazndjellëse. Në qafën e saj të bardhë dallohej një nishan i vogël.
- Nuk jam profesor, - ia preu edhe më i ftohtë ai pa ia hedhur sytë. – Unë jam thjesht një artist e mësues flauti.
- Ua, - ndërhyri Hana, - ti je më tepër se një profesor me titull. – Eja ulemi, - i tha Valës. Tryeza e mbuluar me një mushama të vjetër ngjyrë okre ishte e pastër. Mbi të ishte vetëm një kanë dhe një gotë. Kjo ishte si dhomë pritjeje dhe ngjante me plakun e pastër, me mustaqe të holla e kostumin të hekurosur. Vetëm në tëmtha dhe pas kokës i kishin mbetur flokë të thinjur.
Vala vuri në tryezë magnetofonin e vogël. Me zërin përkëdhelës e lajkatues i tha:
- Mund ta fillojmë intervistën i nderuar profesor?
Ashtu i ngrysur ai tregoi se si kishte studiuar në Sorbonë, se si kishte dhënë atje shfaqje në disa qytete të Francës, të Belgjikës e Italisë, se si vendosi të kthehej në atdhe. Kishte punuar në orkestrën e Teatrit të Operës, kishte dhënë mësim në Institutin e Arteve... - Por ai nuk po tregonte se si përdorte të gjitha veglat frymore, se si kur mungonte ndonjë orkestrant ai e zëvendësonte dhe njëkohësisht luante edhe pjesët e flautit, se si i çonin prindërit fëmijët që i përgatitte për të hyrë në lice për flaut dhe nuk u merrte lekë, se si për një koncert vetjak në një gazetë e quajtën “flauti magjik”... Ra zilja e celularit në çantën e Hanës. – Më falni, - tha ajo dhe vuri celularin në vesh... - Po, po, tash po vij, - tha e shqetësuar.
- Është vajza e vogël, - i tha Valës. ... - Mua më falni, punë të mbarë! – dhe doli nga dhoma.
- Pse jetoni vetëm?
- Nuk jam martuar. Kam vetëm fëmijët e vëllait jashtë shtetit. Për krishtlindje më dërgojnë një kartolinë urimi në gjuhë të huaj.
Vala e mbylli magnetofonin.
- Profesor, - i tha me buzëqeshjen dehëse, - a mund të na luash diçka në flaut, ama diçka që e ke për zemër?
Ai vetëm lëvizi kokën si një “jo” të zgjatur.
- Pse, nuk mundeni?
- Jo, do desha, por nuk mund të luaj si më parë. Buzët e mia janë fishkur, gishtat janë mpirë. Veshët nuk e durojnë dot dështimin e artit tim.
Vala hodhi vështrimin te rafti prej druri. Mes çikërrimave e librave, i zuri syri dhe kutinë e flautit.
- Çfarë do të bëni me flautin tuaj besnik? – e pyeti ajo.
- Do ta lë amanet ta vendosin bashkë me mua në arkivol... – dhe u ngërdhesh. – Por dyshoj nëse ata që do të më kallin në varr do ta bëjnë këtë. – Heshti pak. – E kush do të çajë kokën të zbatojë tekat e një plaku të humbur në vetminë e tij, pa njeri...
Vala i vuri dorën mbi dorën e tij të rreshkur.
- Le ta lëmë vdekjen në punën e saj, profesor. Flasim më mirë për jetën.
- Unë e pres vdekjen i qetë, - vazhdoi ai më shpërfillje, - se në jetë kam dashuruar, - dhe sytë i shkëlqyen kalimthi, - pavarësisht se kam pasur e kam kapërcyer edhe tallaze si gjithë njerëzit.
- Më vjen keq profesor, po ne gazetarët duhet të lëvizim për të nxjerrë bukën e gojës. Vala u ngrit nga karrigia. – Nesër në këtë orë do të jem këtu, për ta përfunduar intervistën. Shumë faleminderit, - dhe nuk i dha dorën, po e përqafoi plakun. Ky u hutua. Kishte vite që nuk e kishte përqafuar dikush me kaq ngrohtësi.
Atë natë Martin Gurra, si asnjë herë më parë pa në ëndërr Klarën, ish të dshurën e tij të parë kur ishte student. U përqafua me të dhe puthi nishanin e saj në gushë...pastaj Klara u zhduk në mjegullën e ëndrrës.
Kur Vala i solli një të diel pasdite gazetën “Lajmi i parë”, ku ishte botuar intervista me Martin Gurrën dhe foton e tij, kur ishte duke luajtur dikur me flaut, ai i tha: “Falemnderit!” po nuk e preku gazetën.
- Hidhi një sy, - i afroi gazetën ajo te faqja ku ishte botuar intervista.
- S’më intereson, e di se ç’kam thënë, - tha me shpërfillje. Kur e pa që vajzës nuk i erdhi mirë, tundi kokën. – Unë gëzohem që më erdhe ti.
Ajo la gazetën, e përqafoi dhe e puthi në faqen e butë e të lëmuar si të një femre. – Nesër do të vijë prapë. Çfarë të të sjellë?
- Valën, - tha ai i vrejtur. Ajo u kthye dhe e puthi në faqen tjetër.
Plaku ngrihej nga shtrati në 7 të mëngjesit. Rruhej me kujdes, priste me gërshërën e vogël mustaqet e bardha e të holla, që të mos i dilte tepër asnjë qime dhe lyente faqet me kolonjën “Rosa”.
Çdo ditë luante nja gjysmë ore me flaut. Meloditë i kujtonin ose ndonjë ngjarje, ose ndonjë njeri, ose ndonjë peizazh. Qetësia e tij i ngjante borës së lehtë, të paqme mbi fusha, mbi drurë, mbi çatitë me tjegulla... Nuk mbante televizor, veç një radio të vogël “Lura”, ku dëgjonte vetëm muzikë klasike. Dukej sikur i kishte mbyllur llogaritë me këtë botë. Po ta pyesje se “kush është tashti kryeministër ose president i vendit” ndoshta nuk e dinte.
Vala i shkonte disa herë në javë, sa herë gjente hapësirë e kohë nga puna, shpesh herë dhe jashtë qytetit, ose me detyra të tjera të redaksisë, se shefat nuk të falnin.
Para se të shkonte te flautisti plak, Vala shikohej në pasqyrë e grimohej. U jepte buzëve një të kuq të lehtë e të ndritshëm, nxinte qerpikët, çrregullonte disi flokët mbi ballë dhe i jepte vetes një nënqeshje joshëse, po të përmbajtur.
Ç’kishte ndodhur? Kishte rënë ai në dashuri me vajzën apo vajza me plakun? Ai e kuptonte që ajo luante një rol me të, po prapë i pëlqente kjo lojë. Ashtu si në shfaqjet teatrore ose filmat i përjetojmë si të vërtetë edhe pse e dimë që aktorët luajnë rolet e tyre. As ajo vetë nuk e dinte pse shkonte tek ai dhe i thoshte ato fjalë të ëmbla. Për mëshirë? Ai ishte aq dinjitoz. Për mirësjellje? Ai ishte cinik. Për englendisje? Ajo kishte mjaft shoqë e shokë. Për të përkëdhelur sedrën se dikush e do, kur kishte mbi një vit që Gurani e kishte braktisur se ishte emëruar kryeredaktor i gazetës së re liberale “Horizonti i hapur” dhe kishte zënë dashnore një gazetare të re e të suksesshme? Ishte një nga ato ditë kur qumështi të duket i zi dhe mjalti të hidhëron dhe gjithçka që ke dhe ke bërë të duken të kota. Ideja e kotësisë ta ka përfshirë mendjen e zemrën si një anakondë dhe ti nuk bën asnjë përpjekje për t’u liruar.
Ajo kishte tri ditë që nuk i kishte shkuar, nuk e kishte nxjerrë kokën te dera si një nuselalë dhe me sytë e zeza me bishta dinakë i thoshte si e habitur:
- Ende nuk ke vdekur?!
- Ku të lë shtriga e bukur të vdesësh i qetë, - i përgjigjej ai si i zemëruar.
Ajo e shtrëngonte fort në gjoks dhe e puthte me dhembshuri në të dy faqet. Një ngrohtësi e ëmbël i përhapej atij në gjoks. Kur ajo shkëputej prej tij, ai i thoshte vetes me cinizëm: “Plakë i rrjedhur, i marrë, gënjehesh si një fëmijë!”.
- Pse më do ti mua? – e pyeti ajo një ditë me zërin e saj ledhatues, duke zgjatur zanoret. Ai bëri sikur u mendua pak çaste, pastaj, sikur të fliste për diçka të rëndomtë, i tha pa e parë në sy:
- Po ja, ti shkruan mirë, je një gazetare me penë të mprehtë... më pëlqen, më pëlqen stili yt...
Dhe u ngrit nga kolltuku.
- Do të të bëj një kafe ose kakao?
- Jo, jo, po e bëj vetë një kafe. – Ajo u ngrit dhe si të ishte zonjë e shtëpisë shkoi në kuzhinë ose aneksin që ndahej pas një perdeje të trashë e të vjetër ngjyrë mjalti të mbushur me lule të verdha.
“Ajo do të dijë atë që as unë vetë nuk e di” – qeshi plaku me vete. Kafet i pinë në heshtje. Ai në kolltuk, ajo përballë ulur në karrige.
Nga dritarja e mbyllur dielli po lëshonte si i lodhur rrezet e tij të fundvjeshtës.
- Më luaj pjesën nga “Fyelli magjik” i Moxartit, - rrufiti ajo gllënjkën e fundit të kafes.
- Jo, më lër të kënaqem duke të parë – psherëtiu plaku.
Vala kishte gati një javë me shërbim, për të shkruar një reportazh në festivalin “Gurra” të këngës popullore në verilindje të vendit. Pasi mbaroi punë edhe me faqosjen e reportazhit, mendja i shkoi te plaku. “Kush e di ç’mendon për mua! Me siguri thotë me vete “Më harroi shtriga!”.
Duke ngjitur shkallët për në katin e katërt, po mendonte si t’ia mbushte mendjen plakut për të dalë një shëtitje. “Profesor, sot mbrëmja është e bukur, a dalim? Marrim një taksi dhe shkojmë e pimë një kafe te liqeni?” Befas ndjeu një shqetësim duke shkelur shkallinat e vjetra me çimento në atë gjysmerrësirë. Iu duk sikur nuk do t’i ngjiste më kurrë. Mori frymë thellë sa arriti para derës së flautistit. Për një grimë sytë i mbetën te pllakëza prej bronzi: “Martin Gurra-artist”.
I ra ziles tri herë, siç e kishte zakon. Priti... mendoi se plaku është duke u veshur, ose është në banjë, ose është duke fjetur. Priti... Nga brenda apartamentit kurrfarë zhurme. Pas një pesë minutash i ra sërish ziles. Priti... Asgjë. “Mos ka qenë sëmurë dhe e kanë çuar në spital”, - tha me vete.
Zbriti ashtu e turbulluar shkallinat dhe në katin e parë i ra me druajtje ziles së apartamentit të Hanës...
Pas një jave pllakëza prej bronzi ishte hequr. Në derë dukeshin dy vrima të vogla dhe pjesa e palyer ku ishte vendosur pllakëza prej brozi.
Një vit pas vdekjes së flautistit plak, një grup orkestrantësh, ish-nxënës e studentë të tij organizuan një mbrëmje përkujtimore në sallën e provave të Konservatorit të Muzikës. Pas fjalës së rektorit, pa pyetur njeri, u ngrit Vala nga cepi i rreshtit të parë.
-Më falni, unë kam qenë nga mikeshat e fundit të profesorit. Ai ishte një njeri me ndjeshmëri të pakrahasueshme... Modestia atij i buronte nga mençuria... Vetmia e gjatë paska qenë fatkeqësia e tij e madhe...
Salla nuk pipëtinte. Dy pika loti i dolën papritur Valës. Hapi krahët si e hutuar, uli kokën dhe shkoi u ul te karrigia e saj.
Profesori iu shfaq si nëpër mjegull me mjekër e mustaqe të bardha e të gjata. “Ti më ke dashur, më ke dashur... Ti ke qenë një tingull i ëmbël në fundjetën time,” - i pëshpëriti ai me buzët çuditërisht të freskëta prej flautisti.
Komente
