Pikërisht këtë mëngjes në Liezh të Belgjikës, autoritetet pikasën një tjetër mjet fluturues që detyroi pezullimin e përkohshëm të të gjitha fluturimeve. Pse nuk ndalen dronët që mbushin aeroportet evropiane? Gjenerali Frédéric Vansina, shefi i Shtabit të Mbrojtjes belg dhe pilot luftarak, e përmbledh përgjigjen: “Veprojnë kryesisht natën, janë të vegjël dhe shumë manovrues.” Pikërisht këtë mëngjes në Liège një vëzhgim i ri detyroi pezullimin përkohësisht të të gjitha fluturimeve.

Problemi i parë është t’i vëresh. Më të përhapurit janë dy lloje: kvadrokopterët dhe aeroplanët e vegjël. Të parët janë të imët: gjithmonë nën një metër, shpesh vetëm pesëdhjetë centimetra. Edhe kategoria e dytë ka përmasa shumë më të vogla se ato të avionëve normalë. Shahed-i iranian, i riprodhuar tani në shumë vende duke filluar nga Rusia, ka gjatësi 3.5 metra dhe hapje krahu 2.5 metra. Për një krahasim, xhetet Lockheed Martin F-16 janë 15 metra të gjatë dhe kanë një hapje krahësh rreth 10 metrash.

Kërcënim i padukshëm
Radarët ekzistues për mbikëqyrjen e kufijve ose menaxhimin e trafikut ajror janë projektuar për të zbuluar aeroplanët e mëdhenj, të ndërtuar prej metali. Dronët janë përkundrazi të bërë nga fibra xhami, fibra karboni ose plastikë: impulsat e radarit u rrëshqasin mbi sipërfaqe dhe nuk i zbulojnë. Edhe radarët më të ndjeshëm, p.sh. ata të baterive kundërajrore për mbrojtje afër, nuk arrijnë të dallojnë gjurmët e kvadrokopterëve dhe Shahed-eve sepse janë të ngjashme me ato të shpendëve si gavazët ose stërkoci. Shpejtësia e hyrësve është minimale: zakonisht nën njëqind kilometra në orë dhe kështu nuk ndryshon shumë nga ajo e zogjve. Përdorimi i sensorëve në infra të kuqe është po ashtu i pafrytshëm: kvadrokopterët kanë propulsorë elektrikë që gjenerojnë pak nxehtësi; ndërsa Shahed-et tërheqin nga motora me piston me fuqi të ulët dhe emetime të reduktuara. Sot ekzistojnë sisteme zbulimi të projektuar për kërcënimin e ri, që dallojnë edhe kvadrokopterët më të vegjël. Omega 360 i Fincantieri jo vetëm që i zbulon, por është në gjendje të njohë edhe modelin e saktë. Deri tani, megjithatë, janë prodhuar shumë pak njësi. Rezultate të mira, veçanërisht për lokalizimin e Shahed-eve, jepen nga radarët e fluturueshëm si Gulfstream CAEW i Forcave Ajrore ose Saab 340 AEW&C: aparatura që kushtojnë mbi 350 milionë euro dhe janë blerë në numra të kufizuar.

Dritat provokuese
Alarmet në aeroport zakonisht ndezin kur dronët vendosin të bëhen të dukshëm. Ndisin një ose më shumë drita, duke zbuluar kështu praninë e tyre. Ekziston një video e publikuar nga televizionet belge që kap “objektin e paidentifikuar” në aeroportin e Brukselit të hënën e kaluar. Ka një dritë të kuqe fikse në majë dhe të tjera që ndryshojnë ngjyrën: duken të përputhshme me një mjet me formë trekëndësh — siç është Shahed — dhe edhe karakteristikat e fluturimit duken më të ngjashme me ato të një aeroplani sesa të një kvadrokopteri.

Gjithashtu nga Belgjika — ku në ditët e fundit alarmi u aktivizua në pesë aeroporte ushtarake dhe civile — vjen një tjetër të dhënë shumë interesante. Ministri i Mbrojtjes Theo Francken deklaroi për kanalin publik RTBF se jammer-at nuk patën efekt ndaj hyrësve. Jammer-at janë pajisjet më të përhapura për bllokimin e dronëve: disa duken si pushkë të mëdha dhe të ngjasojnë me armët marsiane të filmave të vjetër fantazmë; të tjerët janë antena më të mëdha që ngjajnë me radarë. Ata emetojnë impulse valësh në gjatësi vale të ndryshme për të shqetësuar frekuencat me të cilat këto mjete telekomanduese pilotohen nga distanca. Thyejnë kontrollin radio të mjetit, i cili fillon të fluturojë në mënyrë të çrregullt dhe pas pak përplaset në tokë.

Dronët kanë “imunitet” ndaj penguesve

Në Belgjikë mendohet se jammer-at u aktivizuan të dielën e kaluar gjatë alarmit në bazën Kleine-Brogel, ku ndodhet një kontigjent i F-16-ve dhe më së shumti një bunker që ruan bombat bërthamore amerikane B61: është struktura më e mbrojtur e vendit. Pse nuk arritën t’i bllokojnë dronët? Ministri Francken tha se “veprimi ngjan me një aktivitet spiunazhi. Jammer-at nuk funksionuan sepse hyrësit testuan frekuencat tona radio dhe ndryshuan frekuencën. Një amator nuk di si ta bëjë këtë.” Sipas Francken-it ka pasur fillimisht një rekognicion elektronik, kryer me kvadrokopterë të vegjël, për të analizuar mbi cilat gjatësi vale operonin sistemet mbrojtëse. Pastaj hynë në lojë dronë më të mëdhenj të udhëhequr duke përdorur frekuenca të tjera, që ishin imunë ndaj ndërhyrjeve. Në realitet, Shahed-Geran, dronët rusë të përdorur në Ukrainë, por edhe dronët e prodhuar nga Kievi, përdorin paisje udhëheqëse që ndryshojnë vazhdimisht frekuencën, në mënyrë që të anashkalojnë përpjekjet e ndërhyrjes. Shumë modele kanë një sistem autonom, që nuk ka nevojë të kontrollohet nga një njeri dhe prandaj nuk mund të ndërpritet: “truri elektronik” i drejton ato mbi koordinata të caktuara GPS ose mbi pozicionin e identifikuar duke “kyçur” ripërhapësit e telefonisë mobile. Pasi të arrihet zona e synuar, dronët e rekognicionit dhe ata të destinuar për të shpenzuar municione të kundërajores — të quajtur decoy — bëjnë kthesa dhe manovra të tjera për një periudhë kohore. Më pas kthehen në pikën e nisjes ose synojnë një destinacion tjetër. Kvadrokopterët kryejnë këto operacione nga distanca e afërt: dhjetë-njëzet kilometra, maksimalisht dyzet. Shahed-Geranët, nga ana tjetër, kanë një rreze veprimi mbi dy mijë kilometra.

E rrezikshme po t’i rrëzosh

Pse nuk rrëzohen? Nuk është e lehtë. Janë shumë manovrues dhe të qëlluarit me armë shpesh është i kotë. Alternativa më efektive ndaj penguesve është përdorimi i topave të vegjël me predha shpërthyese speciale: ato gjenerojnë një mur nga fragmentet që shkatërrojnë dronët. Më i kërkuari është Skynex i Rheinmetall, i prodhuar në Itali për ukrainasit dhe i porositur nga disa vende evropiane por ende nuk është dorëzuar. Mund të përdoren edhe mitraloza të zakonshme me zë të lartë, të lidhura me stacione zbulimi të gjeneratës së re, të ndërtuara nga italianet Leonardo dhe Elettronica. Si shpjegoi gjenerali Vansina, megjithatë, nuk mund të kapen hyrësit jashtë perimetrit të zonave ushtarake: “Kemi dhënë urdhër për t’i rrëzuar, por mund ta bëjmë vetëm nëse kemi sigurinë se nuk do të shkaktojmë dëme kolaterale.” Imagjinoni çfarë do të ndodhte nëse mbetjet dhe karburanti i veglave të shkatërruara bien mbi terminalin e një aeroporti…