Më 11 mars 2020, Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) deklaroi se COVID-19 ishte një pandemi. Që atëherë, më shumë se gjashtë milionë jetë në mbarë botën janë humbur nga sëmundja dhe jeta e përditshme është përmbysur në mënyra të panumërta. Disa vende tani po rifitojnë një shkallë normaliteti, megjithëse kërcënimi i një vale tjetër sëmundjesh të shkaktuar nga varianti mbetet. Dy vjet më vonë, ja një reflektim mbi dhjetë gjëra që bota ka mësuar gjatë rrjedhës së pandemisë.
1. Sëmundjet infektive janë një problem i të gjithë shoqërisë. Një në çdo 1,300 njerëz të gjallë në vitin 2019 ka vdekur nga infeksioni me SARS-CoV-2, por kur shikojmë prapa tek COVID-19, ndikimi i drejtpërdrejtë shëndetësor mund të mos jetë ai që mbajmë mend më shumë. Efektet indirekte në shëndet, si rezultat i vonesës së kujdesit rutinë dhe parandalues, sistemeve të mbingarkuara të kujdesit shëndetësor dhe rritjes së barrës së shëndetit mendor, mund të jenë më të rëndësishme. Fëmijët – veçanërisht ata nga familjet me të ardhura të ulëta – pësuan dëme të konsiderueshme gjatë mbylljes së zgjatur të shkollave. Dhe dëmi ekonomik e tronditja që shkaktoi pandemia kanë ulur cilësinë e jetës për njerëzit në mbarë botën.
2. Paradigma e zhvillimit të vaksinave është transformuar për emergjencat dhe, potencialisht, për më shumë. Dy vjet më vonë, është e lehtë të harrohet se sa i jashtëzakonshëm ishte zhvillimi i vaksinave për COVID-19. Kalimi në vetëm 326 ditë nga një sekuencë gjenomike në autorizimin e një vaksine COVID-19 nga një autoritet i rreptë rregullator, theu të gjitha rekordet e mëparshme. Përveç kësaj, shkenca biomjekësore shpërndau vaksina të shumta me efikasitet të lartë kundër COVID-19 dhe një profil të fortë të përgjithshëm sigurie. Steka është rritur dhe tani ka diskutime serioze se çfarë do të duhet për të shkurtuar kohën nga sekuenca në autorizim në vetëm 100 ditë, për kërcënimin e ardhshëm.
3. Anasjelltas, dobësitë në prodhimin e vaksinave dhe shpërndarjen e barabartë do të kërkojnë ndryshime sistemike. Pavarësisht sukseseve të prodhimit të vaksinës, ka pasur pabarazi të vazhdueshme në aksesin ndaj saj. Shpërndarja është një pyetje e rëndësishme. Po ashtu është edhe prodhimi. Rritja e ndjeshme e kapacitetit global të prodhimit të vaksinave për raste urgjente do të ndihmonte në sigurimin e aksesit të shpejtë në vaksinat e ardhshme, për numrin më të madh të njerëzve. Vendndodhja e kapacitetit gjithashtu ka rëndësi. Rajonet me të ardhura të ulëta po planifikojnë të zhvillojnë kapacitetet e tyre lokale në mënyrë që të varen më pak nga marrëveshjet globale dhe zinxhirët e gjatë të furnizimit, gjatë krizës së ardhshme të sëmundjeve infektive.
4. Besimi është një nga kërkesat më delikate, por kritike për një reagim efektiv ndaj pandemisë. Përpara pandemisë, mund të supozohej se vaksinat e sigurta që ofrojnë nivele të larta mbrojtjeje kundër një sëmundjeje shpesh fatale dhe që ndryshon shoqërinë, do të ishin shumë të kërkuara. Në disa vende, ato kanë qenë, por në të tjera skepticizmi ndaj vaksinave ka kufizuar kërkesën. Në këtë pandemi, si shumë të tjera, suksesi në shëndetin publik është varur si nga besimi i publikut tek qeveria, ashtu edhe nga një kontratë e përbashkët sociale mes qytetarëve. Të njëjtat parime vlejnë për kompanitë që vendosin për politikat e tyre për kthimin në punë të personelit. Besimi është i vështirë për t’u prodhuar gjatë një krize. Ndërtimi i besimit në fusha specifike – duke përfshirë shkencën biomjekësore – mund të jetë veçanërisht i rëndësishëm.
5. Zhdërvjelltësia dhe shpejtësia do të jenë baza e re e diferencimit. Pandemia ka sfiduar vazhdimisht pritshmëritë. Përgjigja jonë ndaj saj ka evoluar përmes kapitujve të shumtë pasi informacionet dhe mjetet e reja u bënë të disponueshme. Dëshmitë e shfaqura – mbi tema të tilla si përfitimet e maskës, mundësia e përsëritjes së infeksionit, rreziku i varianteve të reja, vështirësia e arritjes së imunitetit të tufës dhe përfitimet e dozave përforcuese – kanë kërkuar ndryshime politikash dhe sjelljeje. Vendeve, bizneseve dhe palëve të tjera të interesuara u është dashur të balancojnë përfitimet e përfshirjes së provave të reja në planet e tyre të reagimit, përkundër konfuzionit dhe zhgënjimit që mund të shkaktojnë ndryshimet e shpeshta. Zhdërvjelltësia dhe komunikimi i fortë i kanë lejuar disa shoqëri të përgjigjen në mënyrë më efektive ndaj krizës se të tjerat.
6. Politika e qeverisë ka rëndësi – por sjellja individuale ndonjëherë ka më shumë rëndësi. Kjo dinamikë u zhvillua në disa mënyra, duke filluar me bllokimet dhe detyrimet e vënies së maskave në fillim të vitit 2020. Këto ishin kryesisht efektive, por efektiviteti i tyre ndryshonte, varësisht se sa seriozisht i merrnin njerëzit rregullat dhe mënyrat në të cilat njerëzit angazhoheshin. Më vonë atë vit, kur disa prodhues njoftuan vaksinat brenda një periudhe prej disa javësh, u rritën shpresat se vendet mund të arrinin shpejt imunitetin e tufës. Ajo ëndërr nuk përputhej me realitetet e hezitimit ndaj vaksinave. Në mbarë botën, një pjesë e konsiderueshme e popullsisë nuk pranoi të merrte vaksinën. Kjo mund të ketë ndihmuar SARS-CoV-2 të ndryshojë dhe të përhapet.
7. Shkollat janë baza e vërtetë e funksionimit të shoqërisë. Ne gjithmonë e dinim këtë në një mënyrë abstrakte. Por pandemia na e solli në shtëpi. Ndërsa mbylljet e shkollave ishin qartësisht të nevojshme, ato kanë vënë në rrezik “një brez fëmijësh”, kanë shkatërruar shëndetin mendor të shumë njerëzve dhe kanë shkatërruar familjet në mbarë botën. Mësimi online u dëshmua të ishte “një zëvendësues i dobët” për klasat; fëmijët ende nuk e kanë kapur mësimin e humbur. Studentët me të ardhura të ulëta janë më prapa se të tjerët. Stresi jo vetëm që ka qenë tepër i vështirë për fëmijët, prindërit dhe mësuesit e tyre, por gjithashtu u shndërrua në aktivizëm politik në shumë vende, duke përcaktuar zgjedhjet në disa prej tyre.
8. Puna nuk do të jetë kurrë më njësoj. Viti i parë i pandemisë vërtetoi tre gjëra: përkufizimi ynë i vjetër i punëtorëve thelbësorë ishte i vjetëruar; numri dhe llojet e punëtorëve që na duhen janë thellësisht të ndryshme tani; dhe shumica e punëtorëve me njohuri mund ta bëjnë punën nga shtëpia. Në vitin e dytë të pandemisë, njerëzit në të gjithë spektrin e të ardhurave i përvetësuan ato mësime. Miliona e lanë punën – veçanërisht femrat – dhe njerëzit që e mbajtën punën e tyre po vënë në dyshim supozimet e vjetra. Punonjësit dhe punëdhënësit e shohin botën ndryshe. Kjo shkëputje ka shumë efekte. Para së gjithash, është duke bërë më akute mungesën e fuqisë punëtore që po krijohej ngadalë. Gjithashtu po bën që pronarët dhe shfrytëzuesit e pasurive të paluajtshme të rimendojnë rolin e zyrës.
9. Stimuli ekonomik funksionon, por vetëm në bashkëpunim me masa të forta për shëndetin publik. Në fillim të vitit 2020, pati një debat publik mbi ekuilibrin midis mbrojtjes së njerëzve nga virusi dhe mbrojtjes së ekonomisë. Në atë kohë, ne sugjeruam që kjo kornizë ishte pa lidhje – nuk ka asnjë kompromis. Dy vjet më vonë, faktet janë të qarta: asnjë vend nuk e mbajti ekonominë e tij në lëvizje, pa kontrolluar gjithashtu përhapjen e virusit. E kundërta është gjithashtu e vërtetë: vendet që luftuan për të kontrolluar virusin pësuan rezultate më të këqija ekonomike. Madhësia e paketës stimuluese fiskale nuk kishte shumë rëndësi. Aftësia për të zgjidhur në të njëjtën kohë të dy problemet, virusin dhe ekonominë, ishte jetike.
10. Nëse do t’i përjetojmë sërish këto probleme, do të varet nga investimet dhe institucionet që do të krijojmë tani. Përveç jetëve të humbura, pandemia aktuale i ka kushtuar ekonomisë globale rreth 16 trilionë dollarë. Investimet e reja prej 5 dollarësh për person në vit globalisht, për mbikëqyrjen e sëmundjeve, sistemet e reagimit “gjithmonë aktiv”, parandalimin e sëmundjeve, përgatitjen e spitaleve dhe Kërkimin dhe Zhvillimin mund të ndihmojnë komunitetin global t’i përgjigjet në mënyrë më efektive kërcënimit tjetër të madh nga sëmundjet infektive. Komuniteti global, duke përfshirë G7 dhe G20, tani ka filluar të përshkruajë arkitekturën e mundshme të një sistemi të ardhshëm. Vendet po i kushtojnë burime të reja kësaj teme. Gjetja e mënyrave për të gjurmuar gatishmërinë dhe për të siguruar që fondet e reja të shpenzohen mirë do të jetë kritike. Është e qartë se bota e kupton se duhet të jetë më e përgatitur për krizën e ardhshme. / Bota.al
Lajme të tjera
-
Më shumë të ardhura sesa shpenzime! Suficiti për 11-mujorin arrin në 72 miliardë lekë
21 Dhjetor, 17:26 -
I nxehtë përvëlues ‘pushton’ Australinë, temperatura arrijnë deri në 47 gradë celsius
16 Dhjetor, 16:10 -
Cikloni apokaliptik Chido në Mayotte, viktimat mund të jenë me mijëra, 1,7 mln njerëz në rrezik
16 Dhjetor, 10:38 -
OBSH: Shqiptarët 59.7% të shpenzimeve nga xhepi në shëndetësi! Koçiu: 130 milionë euro për rimbursimin e ilaçeve me buxhetin e 2025
12 Dhjetor, 16:34 -
Në vitin 2025 do të shpenzohen mbi 8 mln euro për mbetjet! Bashkia Durrës do marrë 2.5 mln euro për trajtimin e tyre
9 Dhjetor, 18:39
-
Borxhi publik i Shqipërisë më 2025 do arrijë në 14,5 miliardë euro! Në fillim të vitit pritet emetimi i Eurobondit prej 650 mln euro
9 Dhjetor, 17:56
-
Organizata Botërore e Shëndetësisë në alert! Sëmundja misterioze në Kongo shkakton dhjetëra vdekje, prek kryesisht të rinjtë! Simptoma të ngjashme me Covid-19
6 Dhjetor, 16:37 -
Mosdeklarimi i pagave, Tatimet do nisin kontrollin në 7000 bizneset me risk: Bëjini tani deklarimet, që të përjashtoheni nga kontrolli tatimor!
3 Dhjetor, 21:03 -
Informaliteti, 7.4 mld lekë më shumë jashtë bankave më 2024! Qeveria plan për kufizimin e pagesave cash për qytetarët
1 Dhjetor, 16:45
-
Ekonomia gjermane në prag të recesionit
27 Nëntor, 08:54 -
The Economist: Ekonomia amerikane ka lënë në hije shtetet e tjera të pasura
10 Nëntor, 20:50 -
Ndotja rekord e të gjitha kohërave, në Pakistan niveli shkon 80 herë më i lartë sesa kufizimi i OBSH
2 Nëntor, 17:15
