Aleksandër Meksi: 20 shkurti
ku ishte Berisha në vitin 1991

TIRANE- Aleksandër Meksi, ish-kryeministri i Shqipërisë më 1992-1997 dhe njëri ndër organizatorët e anëtar kryesie i PD që në themelim, në një intervistë për gazetën “Shqiptarja.com” flet për 20 shkurtin ‘91. Për hërë të parë thotë se rruga deri te busti i diktatorit Enver Hoxha ishte e hapur ndërsa thotë se PD s’ishte organizatore për rrëzimin e tij, pasi ishte e zënë me fushatën e 31 marsit.
 
Pas dy ditësh është përvjetori i rrëzimit të bustit të diktatorit Enver Hoxha. Çfarë përfaqëson për ju kjo datë?
Data e 20 shkurtit ’91, është një datë që ka një simbolikë të vetën, atë të rrëzimit të diktatorit, që personifikonte dhe diktaturën. Ishte një veprim që mbartte në vetvete urrejtjen ndaj diktaturës, por dhe ndaj personit që simbolizonte diktaturën, ishte ideues i mesazhit dhe i veprimeve diktatoriale.

Dhe ky është një mësim për të gjithë ata që mundohen ta indentifikojnë veten me pushtetin, në kuptimin më të saktë me regjimin, sepse mbartin mbi vete dhe urrejtjen për regjimin e jo vetëm urrejtjen ndaj personit të tyre. Është tepër normale, përderisa ti pranon të bësh gjithshka dhe mburresh për veprimet e tua, ke përgjegjësi për gjithçka. Dhe komunizmi ishte një periudhë e turpshme për historinë e Shqipërisë, pikërisht për dhunën, diktaturën që ushtroi. Dhe si e tillë rrëzimi, ka një simbolikë të qartë.

Nëqoftëse njerëzit kanë qenë pjesëmarrës të drejtëpërdrejtë në atë ngjarje apo jetonin në Tiranë, nuk kanë se si të harrojnë imazhet e asaj dite historike. Gjithashtu më kujtohet se po atë ditë bëhej aktivi i PD Korçë, sepse ishim në fushatën elektorale të zgjedhjeve të 31 marsit të vitit 1991, dhe kur u dha lajmi se në Tiranë shtatorja e Enver Hoxhës “u rëzua”, të mbledhurit dhe anëtarësia e PD bashkë me gjithë qytetarët që e kishim marrë vesh lajmin, dolën dhe rrëzuan një bust të Enver Hoxhës. Në Fier që është një qytet më tepër i majtë se sa Korça pati dhe të plagosur pasi atje pati dhe nga ata që donin ta mbronin atë ditë apo në ditët që vijuan bustin e Enver Hoxhës dhe shtinë mbi njerëzit, mbi turmën që po e rrëzonte.
 
Ju thoni karakter simbolik por i rëndësishëm...?
Karakteri simbolik i kësaj dite është i rëndësishëm e pavarësisht se rrëzimi i regjimit komunist kishte marrë atë rrugë që në dhjetor të ’90, greva e studentëve e 20 shkurti shënuan një pikë të rëndësishme, sepse u treguan dhe mbartësve të ideve të komunizmit, dhe atyre që mendonin se do të manipulonin e se do të mund të mbijetonin, asaj mendësie, asaj mënyrë qeverisjeje,  ideve të komunizmit dhe forcave lëvizëse të saj që ishin lufta e klasave, diktatura e proletariatit, se i kishin ditët të numëruara në një Shqipëri demokratike që do ndërtohej.

Sigurisht që të rrëzosh një mendësi nuk është gjë e lehtë, sepse dhe sot pas 23 vitesh me riardhjen e së majtës në pushtet( më saktë të fëmijve të të djeshmëve) shohim shumë frazeologji të asaj kohe, si aksione me goditje të përqëndruar, aksione të ditës së shtunë për pastrimin e rrugëve, thirrje për punë “vullnetare” e tjera. Pra kuptohet që paska qënë më e vështirë se sa e imagjinonim ne në vitin ’90 dhe pas vitit ’90. Mjafton termi “aksion me goditje të përqëndruar” që të marrësh vesh se si kërkohet të veprohet në një shtet të së drejtës dhe të ekonomisë së tregut të lirë.
 
Por dhe dy ditë dhe është përkujtimi...?
Sidoqoftë 20 shkurti është një ditë që duhet përkujtuar. Unë e kuptoj se ka dhe prej tyre që e përkujtojnë me hidhërim, është çështje personale dhe nuk kam asgjë kundër tyre, ashtu sikurse mund ta kujtojnë me hidhërim dhe të gjithë ata të cilët më 21 shkurt bënë rebelimin e Shkollës së Bashkuar për të vendosur në Tiranë permendoren e diktatorit. Ashtu sikurse dhe “Vullnetarët e Enverit” që u aktivizuan menjëherë në disa rrethe të Shqipërisë të cilët tentonin duke kërcënuar se do të sulmonin Tiranën, siç do të tentonin po në të njëjtat rrethe më ‘97-tën.
 
Të “Vullnetarët e Enverit” ka pasur dhe njerëz që sot janë në kupolën e PD…?
Eshtë diskutim tjetër ky që nuk bëhet me thash e theme…!
 
Ku ishit ju kur u rrëzua busti i Enver Hoxhës …?
Në momentin që morëm vesh se turma e grumbulluar në “Qytetin Studenti” po po nisej për këndej, pra drejt sheshit, unë, Arben Imami dhe Agron Çika morëm detyrën që të shkonim dhe të mbanim të paktën një pjesë të njerëzve tek studentët, në mënyrë që të mos e linim bosh për ndonjë reagim ndaj tyre nga forcat e sigurimit apo qeveria e asaj kohe. Pasi flitej se do ndërhynin me forcë. Jemi takuar me njerëzit që shkonin drejt sheshit pikërisht aty ku është sot godina e ish-të përndjekurve politikë, dhe ngaqë na njihnin na thirrën mua dhe Arben Imamit: “Hajdeni me ne”.

Ne u ndamë, unë shkova tek studentët dhe qëndrova aty derisa sa erdhi i copëtuar monumenti i diktatorit Enver Hoxha. Pra kam qëndruar atje me ta gjithë kohën me studentët dhe dërgonim  korrierë në Tiranë që të merrnim vesh se çfarë po ndodhte saktësisht. Dhe në momentin që erdhi shtatorja e diktatorit u dëgjua parulla e famshme: “e hodhëm, e hodhëm, e hodhëm qelbësirën”, parullë që buçiti në tërë Qytetin Studenti, parullë që u dëgjuaa së pari, qysh kur një korrier me motor erdhi dhe na informoi se ishte rrëzuar busti i diktatorit në shesh. Eshtë një fjalë që nuk duhet harruar nga qeveritarët.
 
Siç tregon dhe fotoja, ju keni hyrë në ambientet e grevës së urisë së studentëve, mund të na thoni diçka ?
Po. Unë kam hyrë disa herë në ambientet e grevës dhe kam ndenjur e biseduar me studentet, me të cilët kisha pasur gjatë atyre muajve kontakte e miqësi. Në mjediset e grevës ata rinin shtrirë për tokë e mbuluar me batanije. Hyhej nga porta kryesore, por kur ajo mbyllej që të mos hynin të tjerë, studentët më treguan një vend nga prapa godinës nga hyhej me lehtësi. Kam qënë dhe disa herë si pjesëtar i delegacionit të PD në bisedimet e Komisionit të Grevës me të dërguarit e Qeverisë. Mbaj mend se ishin Skënder Gjinushi si ministër i Arsimit dhe Ismail Ahmeti.
 
Ishte diskutuar më parë një skemë apo plan për rrëzimin e bustit të diktatorit Enver Hoxha nga ana e drejtuesve të PD apo kjo ndodhi spontanisht kur turma doli në shesh…?
Nuk duhet vënë në dyshim që ishte një muhabet që bëhej gjithnjë domethënë që “atë monument do ta heqim”. Dihej. Përderisa dolën teori për mbrojtjen e monumenteve kuptohet që këta njerëz nuk mund të rrinin më në piedestale. Derisa u rrëzua sistemi i tyre, si një gjë e dëmshme për vendin, si një strukturë kriminale. Sigurisht që mekanizmi, organizimi i asaj pune nuk është fort i qartë për të gjithë. Disa mund ta kenë të qartë, por ka të tjerë që nuk e kanë të qartë se si ndodhi, si shkuan pa pengesa drejt bustit në sheshin qëndror të kryeqytetit. Sepse ata që qenë aktivë në të dy krahët për këtë çështje s’para e kanë zakon që të flasin.

Por unë jam i sigurtë që me kohë do kujtohen apo më saktë do lënë kujtimet se çfarë ndodhi, si ndodhi e ku ndodhi. E qartë është kjo që dihej që kishte kërkesa për ta hequr dhe meqënëse ishte në fushatë PD, kishte thënë që “s’merremi tani me këtë punë pasi jemi në fushatën zgjedhore e do ti vijë radha më me nge”.  Pati dhe nga ata që s’duronin, për një arësye apo për një tjetër dhe ishte normale për t’u rrëzuar, e tërë kjo energji u kanalizua me pjesmarrjen e të gjithë banorëve të Tiranës, jo vetëm të atyre që zbritën nga lart nga Qyteti Studenti.

Mbaj mend se rrugët që lidhnim rrugën e Elbasanit me bulevardin ishin të bllokuara nga forca të shumta policore dhe besoj e nga garda dhe për rrjedhojë  shkohej në shesh ku ishte monumenti i diktatorit, kështu që u realizua ai rrëzim i bustit të diktatorit që ishte një fitore e atyre që bënë rrëzimin e komunizmit…
 
Ju po thoni që dhe Ramiz Alia ishte dakord për rrëzimin e bustit të Enver Hoxhës përderisa kishte krijuar këtë koridor që njerëzit i çonte vetëm te sheshi…?
Une nuk fola ndonjë gjë të tillë, por thonë se vajtën ta takonin dhe nuk e takuan. Dihet gjithashtu se të nesërmen dihet u bë një tentative në Shkollën e Bashkuar. Unë kam qënë atje në mëngjes e në darkë, sapo kishin filluar problemet dhe pata shkuar në ato shtëpitë ku ishte qëlluar. Në mëngjes kam qënë me Azem Hajdarin, sapo kishin filluar momentet e para të ngritjes së barrikadave. S’kam qënë me ekipin që ka vajtur aty brenda.

Kanë folur Baleta, Ceka e të tjerë. Një gjë është e qartë, që normalisht duhet të flasin ata që kanë qënë dëshmitarë okularë, s’mund të flasë njeri se si e pritëm ne ardhjen e shtatores së gjymtuar të diktatorit Enver Hoxha tek studentët, por ata që kanë qënë atje, ashtu sikurse s’mund të them unë se si e lidhën e ku e lidhën statujën e diktatorit, kur unë nuk kam qënë në shesh.
 
Asnjë nga politikanët s’ka qënë te sheshi, ndoshta ndonjëri në një makinë të bardhë diku, siç ishte rasti i zotit Berisha…?
Kanë qënë tek sheshi sëpakut Ben Imami dhe Gon Çika, të cilët u integruan në krye të turmës e sigurisht dhe të tjerë. Këtë e them pasi ishim bashkë të tre, na thirrën turmat, ndërkohë që unë ika sipër te studentët dhe ata vijuan me turmën.
 
Edhe Berisha ka qënë te studentët sipër…?
Jo. Tek studentët kam qënë vetëm unë atë ditë.
 
Si e shikoni 20 shkurtin në kontekstin e sotëm politik, duke parë dhe retorikën e ashpër që përdor lidershipi i PD që bën fjalë për “hedhje etërish dhe bijsh..”. Ka ndonjë kontekst 20 shkurti…?
Nëqoftëse ka njerëz që dëshirojnë ta rikthejnë qoftë dhe me llafe bëjnë shumë gabim. Mos sot, nesër për fat të keq në Shqipëri llafet materializohen. Domthomethënë kur flet fjalë të tilla të barazitizmit.., sigurisht këto sjellin rezultate negative në ekonomi dhe si të tilla s’janë të dobishme. Sot jetojmë në kohën dhe me synimin që duhet të shkojmë në Evropë. Nuk ka nevojë që të marrim modele të tjera, ti shpikim kur kemi modelin e Evropës për ta kopjuar.

Sigurisht është një gabim që bëhet rëndom këtu, sepse s’mund të kopjosh Evropën e 2014-tës, kur nuk ke shkuar akoma te 2014-ta evropiane. Sepse dhe ata, ku kanë qënë si ne kanë pasur mënyra të tjera të ristrukturimit dhe të rioganizimit për të arritur atje ku janë sot. Sigurisht që shpeshherë kanë kryer veprime dhe struktura që kanë shpurë në dështim, që nuk kanë nevojë as të kopjohen dhe as të përsëriten nga ne, e jemi me shans se mund t’i evitojmë. Ne kemi favorin që dimë ku jemi, dimë se si duhet të zgjidhen në këtë nivel problemet, por dimë ama se dhe ku do shkojmë. Prandaj mund të themi se në ekonomi dhe kudo kemi shansin se mund të mësojmë si ta bëjmë këtë rrugë, mund ta bëjmë më shpejt e më shkurtë se sa ata që e kanë bërë me zigzage.
 
A mund të rivitalizohet opozita përmes përvjetorit të hedhjes së bustit të diktatorit, ndërsa dihet se kush janë protagonistët..?
Sigurisht që opozitës i shërbejnë data të tilla për të kujtuar thelbin e të qenit të tyre, historinë e tyre. Nëse kjo kujtohet siç është për t’u kujtuar, me idealet e kohës, me veprimet e kohës, me protagonistët e kohës, është gjë pozitive. Nëqoftëse kujtohet thjeshtë se është një datë për tu përdorur, rezultatet mund të mos jenë pozitive.
 
Cila ishte rruga që u ndoq pas 20 shkurtit…?
Kur fola për përvojat thashë se zhvillimet bëhen me zigzage, fatkeqësisht për shumë dhe shumë arësye, megjithëse ishte i qartë synimi por dhe mjetet e mënyra e punës, pasi ishte një përvojë e gatshme dhe e shkruar me këshilltarë po të kishte nevojën të pyesje, fatkeqësisht mënyra jonë e sherrit të vazhdueshëm që në vend që të zvogëlohej pas fillimeve të viteve ’90, vjen përherë duke u përshkallëzuar me shpërthime, me rrëmuja, me sherre, llafe të pista etj etj. Kështu që rruga është me zigzage, kur duhej të ishte e drejtë pasi ishte e përpjetë.

Pra mjaft gjëra bëhen, kthehen mbrapsht, ndërrohen emrat e ministrive, njëri thotë program tjetri thotë matricë, njëri thotë drejtori tjetri thotë departament. Pra përherë gjatë këtyre viteve kemi pasur mënyra të tilla veprimi, kthim në vitin zero, veprime me goditje të përqëndruar, me sa duket  për të treguar në të gjitha rastet që ne jemi, ja u kthyem prap. Prandaj të dalësh sot dhe të thuash se nuk dështoi komunizmi është vërtetë një absurditet. Mendoj se qeveritë, partitë dhe individët duhet të gjykohen nga rezultatet konkrete të punës së tyre e mbajtjen e premtimeve, nga veprimet, nga doktrinat që shkruajnë e flasin.

E thënë shkurt, janë rezultatet ato për të cilat qeveria gjykohet, e cila ndër ne mungon. Rruga e kaluar shërben për të mos përsëritur gabimet ose për të bërë më mirë atë që është bërë mirë dhe për të mos përsëritur apo korrigjuar atë që është bërë keq. Do të ishte realizimi më i madh nëse do të analizonim me gjak të ftohtë me shifra, me fakte, me rezultate, jo me mënyrën e vetme që përdorin sot edhe me ndihmën e mediave, sharjet, shpifjet, ndonëse të pavërteta, dhe mbi to të nxjerrim konkluzionet. Kjo mënyrë nuk është pozitive e kjo është një nga arësyet që përsëriten gabimet. Mirëpo herën e parë edhe mund të gabosh, kurse herën e dytë t’i e bën me dashje. Ndërsa një doktrinë e përdorur me pasoja negative gjykohet si tragjedi, përsëritja e saj do jetë komedi e turp.
 
I vlen opozitës rikthimi në skemën e veprimit në të kaluarën, që është tensionimi i situatës, qoftë dhe për detaje të vogla si konsensusi për reformat…?
Metodën e opozitës violente e kanë pasur të dyja partitë e mëdha.  Pra metodën e sherrit, kërcimit mbi tavolinat e Parlamentit, me thyerje mikrofonash etj. Ndërsa përsa i përket fjalës ‘konsensus’ mendoj se është një term që përdoret gabim. Me jep konsensusin, pra më thuaj ti: “Amin o Hoxhë” në gjuhën popullore. Palët duhet të ulen mbi bazën e përvojës, të nevojës e të gjendjes për gjetur zgjidhjen më të mirë nëpërmjet debatit.

Në momentin që ti e thërret dhe i thua: hajde më jep konsensusin dhe më thuaj se jam dakord me propozimin tim, përveç se e ke fyer, ke humbur mundësinë që të marrësh vërejtje mbi atë që ke menduar që të bësh. Dëmi është për atë që ka bërë propozimin, dëmi është për rezultatin dhe për interesat e vendit. Nuk mund të flasim për një reformë territoriale që na e paraqesin të bërë me 80 apo 60 njësi vendore sipas qejfit, që përdorin terma që nuk janë në Kushtetutë si ‘rreth’ apo krijojnë terma si ‘rajone’ kur në Kushtetutë ka termin ‘qark’. Eshtë po kjo parti në pushtet që e ka bërë Kushtetutën e vetë kjo e zhbëri.

Dhe se si po ecin punët tani po korr dhe frytet e saj. Problemi është fare i qartë. Reforma territoriale është tepër e domosdoshme, kanë kaluar 22 vite nga e para, por bëhet duke u ulur në tavolinë, duke filluar studimin që nga baza e deri sipër, duke ruajtur strukturat krahinore, marrëdhëniet ekonomike, rrugët, nivelet etj., për të pasur njësi vendore që janë më funksionale, me më pak shpenzime administrative, me më shumë mundësi për të plotësuar kërkesat e kolektivitetit dhe të komunitetit.

Shkrimi u publikua sot (18.02.2014) në gazetën Shqiptarja.com (print)

Redaksia Online
(d.d/shqiptarja.com)