Çfarë qëndron pas trazirave në Brazil?

Dhjetëra mijëra persona në Brazil kanë marrë pjesë në tubimet pro-demokracisë, që janë organizuar si përgjigje për sulmin ndaj Kongresit nga mbështetësit e ish-presidentit Jair Bolsonaro.

Në qytetin më të madh brazilian, Sao Paolo, protestuesit kërkuan që Bolsonaro të shkojë në burg.

Afër 1.500 persona janë ndaluar për shkak të trazirave të së dielës në kryeqytetin, Brasilia, raporton BBC. Trazirat u shkaktuan një javë pasi bëri betimin presidenti i ri Lula da Silva, i cili fitoi zgjedhjet e tetorit.

Mijëra mbështetës të ish-presidentit Bolsonaro më 8 janar hyn dhunshëm në Gjykatën Supreme, Kongresin dhe Pallatin Presidencial, ngjarje që i ngjasuan sulmit ndaj Kongresit amerikan më 2021.

Mbështetësit e Bolsonaros arritën të kalonin pengesat e policisë përgjatë bulevardit kryesor të kryeqytetit dhe hynë me forcë në ndërtesa, duke dëmtuar orenditë, duke thyer dritaret dhe duke shkatërruar veprat e artit. Teksa po zhvilloheshin trazirat në Brasilia, Boslonaro gjendej në Floridë, që është shtëpi e aleatit të tij, ish-presidentit amerikan, Donald Trump. Incidenti shkaktoi ngritjen e akuzave se veprimet e Bolsonaros nxitën pakënaqësitë, që çuan deri te trazirat.

Kush janë protestuesit dhe çfarë duan?

Protestuesit janë mbështetës fanatikë të Bolsonaros, disa prej të cilëve kanë qëndruar në tenda para selive ushtarake në Brasilia që kur Bolsonaro humbi zgjedhjet presidenciale të 30 tetorit dhe refuzoi të pranonte rezultatet zgjedhore. Të tjerë kanë udhëtuar për në Brasilia gjatë fundjavës, shkruan AP.

Protestuesit kanë kërkuar ndërhyrje ushtarake për të rrëzuar presidentin e ri, Luiz Inacio Lula da Sivla, duke pretenduar se ai është një hajdut që do ta çojë shtetin drejt komunizimit, dhe duke kërkuar që Bolsonaro të kthehet në pushtet.

Si erdhi Brazili deri në këtë pikë?

Përgjatë mandatit të tij si president, Bolsonaro ka kritikuar gjykatësit e Gjykatës Supreme për hapjen e hetimeve që shënjestronin atë dhe aleatët e tij. Ai vazhdimisht kishte përmendur gjykatësin Alexandre de Moraes, që kishte autoritetin kryesor gjatë zgjedhjeve, dhe e kishte akuzuar atë se e solli Brazilin buzë një krize institucionale. Bolsonaro kishte kërcënuar se nuk do të respektonte asnjë vendim të ri të Moraesit.

Lula i Brazilit rikthehet në pushtet

Bolsonaro, po ashtu, nxiti dyshime lidhur me besueshmërinë e makinave të votimit të Brazilit, dhe më pas refuzoi të pranonte humbjen. Pas humbjes, ai gjerësisht u zhduk nga skena politike, edhe pse ai iu adresua mbështetësve të tij një herë duke u thënë se ata kishin fuqinë në duart e tyre dhe se ai kontrollonte forcat e armatosura.

Mbështetësit e tij shpresuan se Bolsonaro ose forcat e armatosura do të intervenonin për të përmbysur rezultatin e zgjedhjeve presidenciale.

Çfarë pretendoi Bolsonaro për sistemin e votimit dhe zgjedhjet?

Bolsonaro insistoi se sistemi elektronik i votimit duhet të lëshojë një letër në mënyrë që të mund të verifikohet, por Dhoma e Ulët e Kongresit më 2021 votoi kundër këtij propozimi dhe autoritetet zgjedhore thanë se rezultatet veçse mund të verifikohen.

Ekspertët e sigurisë e kanë konsideruar votimin elektronik si më pak të sigurt sesa forma përmes fletëvotimeve fizike, pasi votimi elektronik nuk mund të verifikohet përmes dokumenteve. Sistemi i Brazilit është kritikuar nga autoritetet vendore dhe vëzhguesit ndërkombëtarë, por asnjëherë nuk është gjetur ndonjë dëshmi se ka pasur mashtrime zgjedhore, që kur shteti nisi të përdorë këtë sistem më 1996.

Pas zgjedhjeve të vitit 2022, Bolsonaro dhe partia e tij kërkuan nga autoritetet zgjedhore që të anulonin miliona vota pasi argumentuan se softueri në makinat e votimit kishte pasur një problem. Ata thanë se makinat nuk mund të identifikonin numrat individualë të hyrjeve në to. Megjithatë, në këtë ankesë nuk u tha se si ky problem në softuer do të mund të ndikonte në rezultate dhe ekspertët e pavarur thanë se sistemi nuk minon besueshmërinë e zgjedhjeve në asnjë mënyrë. Presidenti i autoritetit zgjedhor hodhi poshtë ankesën dhe vendosi një gjobë prej multi-miliona dollarësh për partinë e Bolsonaros.

Cilat janë lidhjet e Bolsonaros me Trumpin dhe aleatët e tij?

Ish-presidenti amerikan, Donald Trump, ishte një prej aleatëve të paktë të huaj të Bolsonaros. Ky i fundit shpesh kishte lavdëruar udhëheqjen amerikane, madje duke publikuar fotografi të tij duke parë fjalimet e Trumpit.

Bolsonaro dhe djali i tij Eduardo, që është ligjvënës, vizituan Trumpin në Mar-a-Lago dhe të dy morën pjesë në darkat në shtëpinë e Steve Bannonit. Aleati prej shumë vitesh i Trumpit ka përsëritur pretendimet e Bolsonaros lidhur me sistemin e votimit para zgjedhjeve të tetorit dhe pas trazirave të 8 janarit në Brasilia, përmes një videoje të publikuar në rrjetet sociale, i quajti protestuesit “luftëtarë brazilianë të lirisë”.

Kandidati i së djathtës ekstreme fiton zgjedhjet në Brazil

Eduardo Bolsonaro vazhdimisht ka marrë pjesë në Konferencën Konservatore për Veprim Politik në SHBA, duke e pozicionuar veten si fytyrën ndërkombëtare të lëvizjes së krahut të djathtë të udhëhequr nga babai i tij dhe duke takuar homologët e tij amerikanë.

Jason Miller, ish-strategu i fushatës së Trumpit po ashtu ishte takuar në Brazil me Eduardon. Më 6 janar, para se të nisnin trazirat në Kongresin amerikan, Eduardo ishte në Uashington dhe u takua me Ivanka Trumpin dhe Mike Lindellin, shef ekzekutiv i My Pillow.

Pasi Trump humbi zgjedhjet presidenciale, presidenti i atëhershëm i Brazilit Bolsonaro, priti pesë javë para se të njihte fitoren e Joe Bidenit dhe ishte një prej liderëve të fundit botërorë që e bëri një gjë të tillë.

Pse Bolsonaro është në SHBA?

Zakonisht, në ceremoninë e inaugurimit merr pjesë edhe ish-presidenti i Brazilit. Por, Bolsonaro vendosi që të shkonte në Orlando. Ai nuk ka dhënë ndonjë arsye specifike të qëndrimit të tij në SHBA dhe analistët kanë spekuluar se shkuarja e tij në SHBA është një përpjekje për të shmangur ndjekjen e mundshme ligjore në lidhje me disa hetime që po vazhdojnë, e që e shënestrojnë atë.

Analistët, po ashtu, argumentuan se ai mund të ketë zgjedhur të largohet nga vendi për të shmangur fajësimin nga mbështetësit e tij për mosmobilizimin e forcave të armatosura apo për të marrë përgjegjësinë për veprimet e mbështetësve të tij./REL

G.MO/Shqiptarja.com

TAG:
• Lula da Silva
• Jair Bolsonaro
• Brazil