Erë e re për Turqinë, çfarë do të ndodhë tani që Erdogan bëhet president me fuqi “absolute”

Stamboll, Turqi – Zgjedhjet në Turqi përfunduan, por dinamika që pritet të dalë pas hyrjes në fuqi të një sistemi të ri ekzekutiv presidencial, duhet të shikohet kur të vihet në zbatim.

Sipas rezultateve jozyrtare të shpallura nga mediat shtetërore, Rexhep Taip Erdogan fitoi 52.5 përqind të votave duke u bërë presidenti i parë ekzekutiv i vendit me kompetenca të rritura dukshëm.

Degët e qeverisë turke tani do të fillojnë të zbatojnë një sërë ndryshimesh kushtetuese të miratuara në referendumin e vitit të kaluar.

Sipas sistemit të ri, i sapo rizgjedhuri  Erdogan do të jetë në gjendje të emërojë nënkryetarët, ministrat, zyrtarët e nivelit të lartë dhe gjyqtarët, si dhe të shpërndajë parlamentin, të nxjerrë dekrete ekzekutive dhe të shpallë gjendjen e emergjencës.

Erdogan, ka qenë në pushtet për më shumë se 15 vite dhe ka theksuar në mënyrë të përsëritur nevojën për të pasur një presidencë të fuqishme ekzekutive për të krijuar një vend të besueshëm dhe të qëndrueshëm që do të marrë "hapa më të fortë për të ardhmen".

Opozita, aleatët perëndimorë të Turqisë dhe kritikët e tjerë, thonë se sistemi i jep presidencës fuqi të mëdha duke heque kontrollet dhe balancat.

Analisti Avni Ozgurel tha për Al Jazeera,  se që sistemi i ri do të lejojë që Turqia të qeveriset në një mënyrë më efikase dhe të qëndrueshme në një afat më të të gjatë, por që do të ballafaqohet me probleme gjatë fazës fillestare të zbatimit.

"Erdogan dhe ekipi i tij do të fitojnë përvojë dhe do të përpiqen të korrigjojnë të metat e sistemit gjatë zbatimit të tij," tha ai, duke shtuar se do të ketë dekrete të reja dhe legjislacion për ta arritur këtë.

Gjendja e jashtëzakonshme

Ekonomia ka qenë kryefjalë në diskutimet para votimit. Monedha, së bashku me inflacionin në rritje dhe deficitin e llogarive, do të mbeten çështjet më urgjente për administratën e re të Erdoganit, ndërkohë që, në nivel ndërkombëtar, fokusi do të jetë në lidhjet e ftohta të Ankarasë me Perëndimin.

Aleatët e Perëndimit kanë dënuar në mënyrë të përsëritur arrestimet dhe spastrimet e qeverisë në mes të një gjendjeje emergjence që ndodhën që pas grushtit të dështuar të shtetit të vitit 2016.

Ankaraja, megjithatë, thotë se lëvizjet janë në përputhje me sundimin e ligjit dhe kanë për qëllim heqjen e mbështetësve të Fethullah Gulenit, një udhëheqës fetar që rri në SHBA, i akuzuar si vrasës, nga institucionet shtetërore.

Ozgurel tha se marrëdhëniet e ashpra të Erdogan me Perëndimin dhe tensionet e brendshme do të fillojnë të lehtësohen pasi presidenti të japë një premtim për të hequr gjendjen e emergjencës.

"Mënyra se si funksionon gjyqësia turke do të ndryshojë pasi të hiqet gjendja e jashtëzakonshme," tha ai.

"Kanalet gjyqësore do të jenë të hapura - dhe kjo do të fillojë lehtësimin e tensioneve ekzistuese brenda dhe jashtë".

Partia AK humbet vota

Ndryshe nga suksesi i Erdoganit, Partia e tij për Drejtësi dhe Zhvillim (AK Party) humbi shumicën në asamblenë prej 600 vendesh duke pretenduar 295 vende, sipas rezultateve jozyrtare. Në 42.5 për qind, partia humbi shtatë pikë përqindje krahasuar me zgjedhjet e fundit parlamentare në nëntor 2015.

Megjithatë, Aleanca Popullore, një bllok zgjedhor midis Partisë AK dhe Partisë së Lëvizjes Nacionaliste të ekstremit të djathtë (MHP), ende ka shumicën me një numër të parashikuar prej 343 vendeve. Të dyja palët kanë sinjalizuar se do të mbajnë një front të bashkuar në parlament.

Edhe pse shumica e tyre parlamentare është e mjaftueshme për të miratuar legjislacionin e ri, të dy aleatët ende nuk i kanë 360 votat e nevojshme për të marrë një ndryshim kushtetues të miratuar në një referendum.

Mesut Yegen, një profesor me Universitetin e Stambollit Sehir, tha se Erdogan mposhti dhe shmangi të gjitha pengesat në rrugën e tij për të realizuar qëllimin e tij për t'u bërë presidenti i parë ekzekutiv i Turqisë.

"Ka të ngjarë që Erdogan dhe partia e tij të vazhdojnë të bashkëpunojnë me MHP, nëse dëshirojnë të vazhdojnë me zbatimin e politikave që kanë ndjekur në vitet e fundit. Në këtë rast, Partia AK do të jetë e lidhur me MHP, "tha Yegen.

Megjithatë, Yegen theksoi se praktikat e fundit nën gjendjen e jashtëzakonshme krijuan tensione të mëdha brenda Turqisë dhe e vendosën qeverinë në një pozicion të vështirë ndërkombëtarisht duke sjellë kritika ndaj të drejtave të njeriut dhe standardeve demokratike në vend.

"Tani që Erdogan është i kënaqur, pika e tij e pushtetit mund ta lejojë atë të hapë një faqe të re nëse ai dëshiron. Prandaj, ai mund të mos ndihet i detyruar në MHP në një pikë të caktuar dhe të bashkëpunojë me partitë e tjera, në krahun e majtë."

Opozitë e fortë

Në zgjedhje, rivali më i fortë i Erdoganit, Muharrem Inçi, i Partisë Popullore Republikane Popullore (CHP), mori 30.8 përqind të votave, pas një fushate energjike.

Çfarë do të bëjë Erdogan si president ekzekutiv?

Që nga themelimi i vitit 2002 të Partisë AK, pjesëmarrja e CHP në votim nuk kishte kaluar kurrë 26 për qind. Hera e fundit që tejkalonte edhe 30 përqind në zgjedhjet ishte në vitet 1970.

Analistët thanë se emergjenca e Inçës sinjalizoi për herë të parë se mund të kishte një alternativë të besueshme ndaj Erdoganit, duke tejkaluar udhëheqësin aktual të CHP, Kemal Kilicdaroglu.

Në një botë normale, Inçi duhet ta marrë drejtimin kryetarin e CHP-së, sepse mesazhi që vjen nga kutia e votimit është i qartë. Ai ka vërtetuar se linja e tij në fakt mund të rritë numrat e partisë.

Ozgurel bie gjithashtu dakord kur thotë se: "Në një demokraci perëndimore, një lider partie në këtë situatë do të mblidhte një kongres partiak për të zgjedhur menjëherë një udhëheqës të ri për të mirën e partisë së tij".

TAG:
• turqia
• Recep Tayyip Erdoğan
• president absolut
• sistemi i ri