Fëmijët, çrregullimet e
të lexuarit me zë të lartë

DISLEKSIA
“Nga pikëpamja klinike disleksia manifestohet nëpërmjet një çrregullimi në të lexuarit me zë të lartë në përputhje me moshën biologjike dhe klasën që fëmija frekuenton. Rezultojnë pak a shumë deficitarë-sipas profilit të çrregullimeve në lidhje me moshën, leximi i shkronjave, i fjalëve dhe jo-fjalëve, i rrokjeve.

Në përgjithësi aspekti evolutiv i disleksisë mund të bëjë të mendohet për një ngadalësim të proceseve evolutive.
Si problematikë sekondare mund të përfshijmë reduktimin e fjalëve të lexuara si pasojë e moskuptimit të tyre dhe kjo mund të sjellë gjithashtu një pengesë në rritjen e numrit të fjalëve në fjalorin e fëmijëve duke çuar në një çrregullim të përgjithshëm të procesit të mësimnxënies dhe atij evolutiv.

Elementët që na lejojnë të evidentojmë prezencën e një çrregullimi në lexim dhe shkrim janë:

Vështirësi për të diferencuar grafemat të orientuara në mënyrë të ndryshme në hapsire (p-b; d-q; u-n; a-e; b-d) ose që diferencohen nga njëra tjetra nga diferenca të vogla (m-n; c-e; f-t)

Vështirësi për të diferencuar grafema me tingëllim të përafërt (f-v; t-d; p-b; c-g; l-r; m-n; s-z)

Vështirësi në kodifikimin në hapsirë,dmth të ndjekë me shikim drejtimin majtas-djathtas ose lart –poshtë.

Gabimet që bëhen shpesh në këto situata janë:

▪kalon nga një rresht në tjerin

▪Inversione të rrokjeve (psh. Talovina në vend të tavolina)

▪Të shtojë ose të përsërisë një rrokje ose germë (tavoolinë)

▪Vështirësi të njohe grupe bashketingëlloresh si gn, gh, gl, sc….

▪Vështirësia në të lexuar i bën shpesh që të kapëcejne fjalën që kanë ▪vështirësi dhe të bëjnë gabime.

Koncepte kyce për diagnozën e çrregullimeve në të nxënë(DSA) diagnoza e DSA duhet të përjashtojë:

▪ Difektet e shikimit

▪ Difektet e të dëgjuarit tti

▪ Sindromiat neurologjike

▪ Ndisavantazhin socio.kulturor

▪ Metodat e papërshttshme shkollore

Vlerësimi duhet të udhëhiqet me zhvillimin e testeve të standartizuara të cilat do të përcaktojnë rezultatet. Këto teste janë si më poshtë.
QI: koeficienti i inteligjencës duhet të jetë jo më i ulët 85 (PARÇ, 2011)

prova specifike për të lexuarin

prova specifike për të kuptuarin e tekstit

prova specifike për të shkruarin

prova specifike për kalkulimet

Këto prova preferohen të kryhen në fund të klasës së parë. Testet mbi DISLESINE – DISORTOGRAFINE – DISGRAFINE preferohen në fund të klasës së tretë.

Çrregullimet specifike të të nxënit mund të jenë disa tek i njëjti person. Psh DISKALKULIA mund të shfaqet vetëm ose e asociuar me çrregullime të tjera të tënxënit.Gjithashtu çrregullime të tjera të zhvillimit si çrregullime gjuhësore,çrregullime të kordinimit,të motorikës,çrregullime të përqendrimit, mund ti bashkangjiten DSA.

Është detyrë e shkollës si dhe kopshteve të identifikojnë këta fëijë dhe të vënë në dijeni familjaret për dyshimet që kanë. Çrregullimet specifike të të mësuarit kanë një komponent evolutiv që shpesh i bën të evidentohen si vonezìsa në zhvillim duke u bazuar në moshën biologjike të fëmijës në krahasim me nxënësit e tjerë në klasë.Është e rëndësishme të njihen karakteristikat e DSA në mënyrë që të ndërtohet një plan përforcues i personalizuar.

Kjo tregon se sa e rëndësishme roli i mësuesve në evidentimin e feëijëve me DSA.

Shkollat duhet të ftojnë specialistë përktes në strukturat e tyre për të bërë vlerësimet përkatëse në mëyre që për gjithsecilin të evidentohen pikat e dobta dhe të ndërtohet programi specifik që përforcon në nivelin rehabilitativ.

SHËNIM:
ky artikull eshte mebshtetur mbi materialin e zhvilluar ne Trajnim mbi Disleksinë si pjesë e çrregullimeve në të nxënë Parandalimi,diagnoza dhe ndërhyrja zhvilluar nga shoqata e logopedisteve shqiptare me dott.ssa Marcella Molteni dhe dott.ssa Barbara Cavalleti.

Shkrimi u botua në Suplementin Shëndeti në gazetën Shqiptarja.com (print) 23.05.2013

Redaksia Online
(b.m/shqiptarja.com)