TIRANË, 10 Korrik/ATSH/-Në të gjitha shkollat e mesme të të gjitha profileve, lënda e gjuhës të mësohet gjatë tri viteve, me një program të ri dhe me tekste të reja.
Ky është propozimi më i fundit që vjen nga Këshilli Ndërakademik për Gjuhën Shqi­pe, në mbledhjen e zhvilluar disa ditë më parë në mjediset e Bibliotekës së Akademisë së Shkencave, nën drejtimin e akade­mikëve Jani Thomai e Rexhep Ismajli (bashkë­kryetarë) dhe me pjesëmarrjen e anëtarëve të Kë­shillit: akademikët Kolec Topalli e Gjovalin Shkurtaj dhe profesorët Mehmet Çeliku, Seit Mansaku, Shezai Rrokaj, Shefkije Islamaj, Enver Hysa, Isa Bajçinca, Imri Badallaj, Abdullah Zymberi, Bardh Rugova e Rrahman Paçarizi.Në deklaratën e publikuar për mediat, Këshilli diskutoi dy cështje; 'Të sintaksës në shqipen standarde' dhe 'Shqipja standarde dhe shkolla'.
Lidhur më cështjen e parë, ëshilli vërejti se, në gjuhën sidomos të masmedias, bëhen shumë gabime sintaksore në përdorimin e përemrave pronorë, vetorë e pyetës, në përdorimin e trajtave të shkurtra përemërore etj. Në Këshill u mbështet mendimi se duhet të shkruajmë e të themi populli ynë, jo populli jonë; djemtë tanë, jo djemtë tonë; djali yt, jo djali jot; vajzës sime, vajzës sonë, jo vajzës time, vajzës tonë; vajzës sate, jo vajzës tënde; ne shqiptarët, jo neve shqiptarët; cili student, jo kush student. Po ashtu duhet shkruar u tha atyre, u foli studentëve, u bëri thirrje të gjithëve, jo i tha atyre, i foli studentëve, i bëri thirrje të gjithëve, siç po përdoren gabimisht mjaft shpesh sot.
Ndërsa përsa i përket cështjes 'Shqipja standarde dhe shkolla', Këshilli propozoi që "meqë cikli nëntëvjeçar nuk po arrin dot t'ua mësojë mirë nxënësve të gjitha nënsiste­met e shqipes standarde, si në të shkruar ashtu edhe në të folur, propozohet që gjuha shqipe në planin mësimor të shkollës së mesme të jetë lëndë e veçantë, e ndarë nga letërsia, dhe të jepet provim pjekurie në përfundim të shkollimit parauniversitar". U mbështet propozimi që në vitet e para të ciklit nëntëvjeçar (cikli fillor) në mësimin e gjuhës shqipe t'i jepet përparësi anës praktike, zotërimit të standardit, bashkë me leximin; në vi­tet në vazhdim të ciklit nëntëvjeçar (klasa VI-IX) dhe në ciklin e shkollës së mesme gjuha të më­so­het në aspektin teorik, por, krahas kësaj, t'u jepet rëndësi e veçantë leximit të letërsisë artistike dhe punëve me shkrim, har­timeve e diktimeve.
U arrit përfundimi që planet e programet në fakultetet e mësuesisë, për­fshirë ato të gju­hëve të huaja e fakultetet që përgatisin edukatorë për institucionet parashkollore, si dhe në fakul­tetet e gazetarisë, ka nevojë të rishikohen, duke u dhënë shtrirje më të gjerë lën­dëve kryesore të gjuhës së sotme, si leksikologjia, morfologjia, sintaksa. Mendohet që përvetësimi i drejtshkrimit duhet të përfundojë në shkollimin parauni­versitar.
U propozua që lënda Kulturë gjuhe të përfshi­het në programet e uni­ver­siteteve, në radhë të parë në fakultetet e mësuesisë, të gaze­tarisë, të gjuhëve të huaja, të arteve, të drejtësisë, të mjekësisë etj., me synimin e zotërimit sa më të mirë të normës leksi­kore, gramatikore, stilistike e terminologjike në funksion të komunikimit sa më të plotë.
Këshilli propozoi gjithashtu se u pa e arsyeshme të kërkohet për t'u zbatuar nga institucionet përkatëse:
-  rritja e orëve mësimore për lëndën e gjuhës në ciklet nëntëvjeçare; reduktimi i normës mësimore për mësuesit e gjuhës; mësimi i gjuhës shqipe në ciklet parauniversitare, nëpërmjet teksteve e mësuesve, sipas koncepteve teorike e terminologjike bashkëkohore; trajnimi i mësuesve të gjuhës në kurse periodike katërvjeçare; hartimi i teksteve për fëmijët e emigrantëve sipas një politike në ndihmë të emigra­cionit.
Përgatitja e gjuhës shqipe në universitete duhet të jetë përparësi e arsimit universitar, ndërsa mësimdhënës i lëndës së gjuhës dhe të letërsisë shqipe në nivelet e ulëta e të mesme nuk mund të jetë askush që nuk ka, së paku, 180 kredite (ECTS) të lëndëve profesionale sipas planprogrameve të shkollave përkatëse. Ndonëse nismat për përmirësimin e cilësisë në arsim kanë propozuar shtimin e kom­ponentit didaktik, kujtojmë se kompetenca gjuhësore është parakushti themelor për mësimdhënie cilësore.
Albanologjia, me shqipen në veçanti, duhet të jetë përparësi e investimeve shkencore të qeverive përkatëse. Përqindje të konsiderueshme të investimeve për shkencë e kërkime shkencore duhet të jepen për projekte që lidhen me albanologjinë. Duhet të ngrihet departament i veçantë për gjuhën shqipe (përdorimet, terminologjitë, përshtatjet me standardet evropiane, ku po synojmë të integrohemi) në kuadër të ekzekutivit (mbase brenda Ministrive të Arsimit a të Kulturës).
Në shkolla t'i kushtohet vëmendje diversitetit kulturor e begatisë dialektore të shqipes, në mënyrë që të mos krijohet hapësirë për stigmatizim të cilitdo varieteti të shqipes./a.gegvataj/