Kongoli dhe Kadare në gjuhën e rrallë esperanto

Duke u marrë me gramatikën e esperantos për dy orë unë isha në gjendje që, me ndihmën e një fjalori, të kuptoja çdo tekst në esperanto", ka shkruar në një nga ditarët e tij shkrimtari i famshëm Leon Tolstoi. Kjo mund të jetë e vërtetë, pasi në esperanto ka vetëm 14 rregulla të thjeshta gramatikore, dhe gjithë emrat përfundojnë me "o", apo të gjithë mbiemrat me zanoren "a". Eshtë një gjuhë me pak gramatikë dhe me alfabet fonetik.
Ç'është kjo gjuhë që prej më shumë se një shekulli po përpiqet të pushtojë njerëzimin, njësoj sikur të rikthehej mbrapsht prishja e Kullës së Babelit, që sipas Biblës kur Zoti e shkatërroi tha: "Ngatërroju gjuhët"?
Përhapja ose jo e esperantos në botë më shumë se një shekull që mbetet një çështje e hapur për njerëzimin, megjithatë ajo po përqafohet nga shkrimtarët e botës, të cilët nuk ngurrojnë të përkthehen në këtë gjuhë. Në Shqipëri përkthimi i saj ka një traditë gati njëshekullore, ku esperantisti i parë njihet Dom Lazer Shantoja, por nuk është bërë i njohur gjatë regjimit komunist. Së fundi, shkrimtari Fatos Kongoli e pas tij edhe të tjerë si Ismail Kadare, Luljeta Lleshnaku, po pranojnë që veprat e tyre të përkthehen në këtë gjuhë. Esperanto ka lindur si një gjuhë e re e krijuar nga Ludvvik Lejzer Zamenhof më 1887-n, i cili përdorte nofkën Doktoro Esperanto. Kjo gjuhë u krijua për të lehtësuar komunikimin midis njerëzve të kombeve të ndryshme. Megjithëse ka ngjallur debate dhe polemika sërish esperanto ka arritur të mbijetojë duke pasur rreth 1 milion folës në botë, siç pohuan përfaqësuesit e një grupi esperantistësh që kishin ardhur dje në Shqipëri me rastin e promovimit të romanit të Fatos Kongolit "Lëkura e qenit". Me gjithë qëndrimet konservatore dhe pengesat politike, organizata e esperantistëve në botë e mendon këtë gjuhë të parrezikshme në prishjen e gjuhëve. Ky ishte mesazhi që tha dje në Akademinë e Shkencave, përkthyesi Tomasz Chmielik. "Esperenato i ka rrënjët në fillimet e njerëzimit", tha ai, duke kujtuar historinë e Kullës së Babelit. Chmielik ka pohuar se do të jetë njëkohësisht edhe përkthyesi i "Pallatit të ëndrrave" të Ismail Kadaresë. Në intervistën për Shqiptarja.com ai rrëfen pse e zgjodhi "Pallatin e ëndrrave" të Kadaresë dhe u shpreh për disa nga problemet madhore që has Organizata Botërore e Esperantistëve sot. Pengesat kanë bëjnë me strategjitë politike të fuqive ndërkombëtare, por duke e menduar esperanton si një gjuhë që i bashkon njerëzit, Tomasz Chmielik thotë se "sot esperantistët kanë edhe manifestin e tyre "Shpresa" dhe akademi në të gjitha vendet e botës."
(Shkrimi u botua sot ne gazeten Shqiptarja.com)