Kritika televizive/ "High Definition"
nuk e bën klasin

TIRANE- "Shamikuqja", filmi që rrëmbeu zemrat e shqiptarëve në vitet 80-të, ri-kthehet në "High Definition", në televizionin Klan - deklamon folësi me një timbër zëri të ekzaltuar. Duket se ai e beson vërtet këtë, se aty këtu, zëri i dridhet nga emocioni, ndërkohë që në sfond përhapen disa tinguj.
Egzaltimi do të qe diçka e zgjidhshme, nëse folësi do ketë atje pranë ndonjë shtyllë... ai fare mirë mund t'ia fusë me kokë, me shpresën se do kthjellohet, llogjika do t'i ftohet e do t'i ikë dalldia që e ka kapur.

Për lexuesit që nuk e dinë, bëhet fjalë për një film të dobët, turk, që ato mbrëmje mjerane, të kohërave; po aq mjerane, shijet e shumicës së shqiptarëve të asokohëve, i kishin dhënë çmimin "Oscar". Një "Oscar" alla shqiptarësh të izoluar deri në absurd.

Po të mendosh mentalietin e athereshëm shqiptar, izolimin total dhe vakumin shpirtëror lënë nga agresioni ideologjik, është më se e kuptueshme që ky film të pëlqehej nga disa shtresa te caktuara, edhe pse atherë pothuajse të gjithe ishin unifikuar dhe idiotizuar në një shtresë të vetme.

Ndokush që njeh mirë kinematografinë, mund të mos arrijë të kuptojë se si është e mundur që ky film të arrijë të pëlqehet në ditët e sotme? Dhe vetëm sa kemi hyrë në vitin 2013.

Por... asgjë për t'u çuditur, mentaliteti shqiptar ka mbetur në vend numëro, për të mos thënë ka pësuar regres. Televizioni na orienton shijet, ai televizion, i cili, edhe ai, nga ana e tij, orientohet për vete; nga marketingu… Një rreth vicioz ku shikuesi është mbërthyer fort e nga i cili nuk ka si të dalë.

Sigurisht, i gjithë ky elektrizim duket se është edhe efekt nostalgjie për disa njerëz, të cilët, vitet më të mira të tyre i kaluan nëpër mbrëmje kinemash, nën tingujt e kolonës zanore të "Shamikuqes" e të tjera si keto, por le të mos ngatërojme nostalgjinë, me cilësinë, apo më saktë; me atë që ne e quajmë rëndom art, edhe pse, ai i vërteti, mund të jetë gjithçka njëherësh, por kurrsesi, i rëndomtë si filmi në fjalë.
Kështu, duket qartë se atë që s'mundi ta bëjë Perandoria Osmane, fare mirë sot po arrijnë ta bëjnë televizionet.
Nëse në kohën e telenovelave meksikane, shqiptarët filluan t'u vinin emra meksikanë fëmijëve, tashmë që telenovelat turke kanë pushtuar thuajse të gjithë televizionet, refuzoj të mendoj se ç'far emrash do fillojnë t'u vendosin. Sidoqoftë, një ide e kam. Me siguri në top-listën e emrave më të kërkuar mbetet "Halil" për meshkujt, dhe "Hajrije" për femrat.
Po e keqja më e madhe në këto telenovela është mënyra se si kënd-vështrohet figura femërore dhe mesazhet aspak emancipuese që japin ato në lidhje me këtë figurë.
Gjëja që më bën përshtypje më shumë në vetë-reklamimet groteske dhe bombastike që bëjnë disa televizone, është reklamimi i herë-pas-hershëm i teknologjisë së përparuar.
Si kudo, këtu në Shqipëri, në botën e biznesit, (s'kishte si të mungonte edhe ajo e televizoneve), shpenzohet kaq shumë për teknologjitë luksoze, por asnjë dyshkë për trajnimin apo ngritjen profesionale të të punesuarve.
Një fjalë e mençur e popullit italian thotë; "I soldi non fanno la classe", që në shqipen tonë përkthehet; "Paraja nuk e bën klasin". Por le të vazhdojmë më tej.
Si thua lexues sikur ta anashkalojmë pjesën ku kryeminstri na përshëndet nga ekrani i këtyre televioneve për çdo vakt? Po? Jo? Oh, po ai na përshëndet edhe për "zemër" madje.(vaktin e zemrës e kam fjalën)
Folëset e lajmeve janë kaq të ekzaltuara, ndërsa deklamojnë që; - Kryeministri bëri një xhiro në Dajt, - Kryeministri hëngri një pulë të tëre, të pjekur, - Kryeministri gromësiu…
"Oh boy", ato duken kaq të lumtura që kryeministri ka gromësirë…
("oh boy"- shprehje habitore që nuk ka asnjë lidhje me djemtë)
S'kemi nga t'ia mbajmë, jetojmë në shoqërinë e të dukurit. Gjithçka ndodh në funksion të kësaj, gjithçka vërtitet rreth saj. Si do t'i duket botes X veprim? Ndërgjegja është bërë bota! Ne mund të bëjmë një gjest human, por me kusht që ajo të na shohë, bashkë me projektorët dhe kamerat drejtuar mbi ne, dhe kur ajo (bota pra), i fik këta projektorë, atherë dhe ne e fikim (pseudo) ndërgjegjen.
Ah, për pak harrova pjesën më interesante; kronikën e zezë.
- Burri i pret kokën gruas me sëpatë - ndërkohë që folësja na dhuron një buzëqeshje të ëmbël e joshëse…
- Viktima është gjetur e gjymtuar- ndërkohë që folësja shqetësohet për baluken që nuk po i rri mirë…
- Burri ka qëlluar gruan, pastaj ka vrarë edhe veten - këtu folësja kupton se ngjyra e manikyrit nuk është ajo e duhura.
- Galeria është shembur, dy minatorë janë varrosur së gjalli - folësja më në fund e ka rregulluar baluken… (tani ajo ndihet e çliruar dhe e gatshme të buzëqeshë sërish për lajmin makabër të rradhës) Ndërkohë që menjëherë pas kësaj kronike, lajmërohet vazhdimi i një tjetër telenovele; brenda ekranit apo jashtë tij, kjo nuk ka shumë rëndësi, tashmë të gjithë jemi bërë pjesë e kësaj telenovele të madhe të këtij reliteti grotesk.
Shpesh kur dëgjoj lajmet e Klanit dhe sidomos ato të Abc-së, të cilat na kujtojnë orë e çast se sa populli i lumtur jemi, them me vete; - po për një gjë shërbejnë të paktën, ose më saktë; për dy, e para; për të na bërë të qeshim; çdo njeri me mend në kokë do qeshte me to, dhe e dyta, për të dhënë shembull se si nuk duhet të jetë gazetaria.
Gazetaria... dhe jo vetem ajo…
Por le të shkojme tek: "E diela shqiptare", në të cilën, e vetmja rubrikë për të qenë dhe e përgatitur me profesionalizëm dhe pse jo; edhe me dashuri, është rubrika që bën dietologia: Blerina Bombaj.
Në të tjerat, batutat vulgare dhe pa finesë, të presupozuara si humor, janë bërë pjesë organike e këtij emisioni. Për hir të së vërtetës, më duhet të shtoj këtu se në këtë emision, më ngjall shumë empati balerina braziliane, e cila trajtohet si një copë mishi, si një objekt, për të mos përmendur këtu epitetet raciste që tani s'mi nxë tastiera t'i shkruaj. Gjysma e së keqes është që ajo nuk e di mirë shqipen. E meqë ra fjala; - Përshëndetje Andreza! Jam e sigurt se ti di të bësh më shumë se një copë mishi që qëndron urtë në tavolinën e kasapit, e gatshme për t'u masakruar, me kushtin e vetëm që të kesh të drejtuara mbi vete projektorët dhe kamerat.
Kush të mundë të ketë mirësinë t'ia përkthejë këtë Andrezës.
Le të kalojmë tani tek bojatisjet apo qokat e ndërsjellta, ku drejtuesit e rubrikave të ndryshme brenda këtij emisioni, i bëjnë njëri-tjetrit nën moton; "Ti lavdëro rubrikën time, ndërkohë që unë po lavdëroj tënden".
Të vjen për të qarë kur dëgjon; - Oh Ardit n'a pëlqeu shumë pjesa e parë e programit. - Oh, Ardit, n'a pëlqeu shumë e dyta. - Oh Ardit, ti je bota. - Oh Ardit… etj, etj.
E në të gjithë këtë atmosferë, krijohet një ajër veleritës në sfond që të ngjall dëshirën të ndërosh stacion. Po ku të shkosh. Nuk ka shumë zgjedhje në fakt Kjo atmosferë veleritëse është duke shëtitur gjithëpushtetshëm gjithandej.
Por të kthehemi dhe njëherë tek folëset e lajmeve të Abc-së. Si thua lexues?
Teksa i shoh të marrin poza intriguese, ndërsa janë duke folur për viktima, më vjen të pyes veten; për çfare janë duke menduar ato çaste? Me siguri se si te mos përzien emocionalisht me lajmin. Apo jo?
Pyes veten nëse e kanë menduar ndonjëherë veten në rolin e viktimës për të cilën janë duke folur. Por këtu nuk e kam fjalën për rolin fizik, ka një tipologji tjetër viktime në gazetarinë shqiptare; kur dikush të dikton lajmin, kur dikush të dikton mendimet, bindjet, idete, madje edhe endrrat.
Me siguri folëset dhe gazetaret e Abc-së, as që e kanë menduar ndonjëherë veten në rolin e viktimave për të cilat japin lajmet çdo ditë duke marre poza joshëse. Oh, po ky është një realitet që duket se nuk u përket atyre. Ato jane tepër të zëna me baluken, buzëkuqin dhe manikyrin për t'u thelluar më tej, apo ndjerë empati për gjëra që nuk kanë të bëjnë me "të dukurit". Ato shumë mirë mund të ndjejnë empati për ndonjë kolegen e tyre që sapo i është thyer thoi bie fjala, po për gjëra të tjera, jo, kurrsesi që jo, dhe për më tepër; të menduarit dhe të paturit empati për dikë, dëmton lëkurën e fytyrës.
Si rrjedhojë ato fikin edhe ato pak neurone që nuk i kanë harruar te dhoma e grimit dhe kridhen në "gjumin e bukurisë"...
E kështu, pavetëdijshëm ose jo, edhe shijet e shikuesve orientohen drejt sipërfaqeve me shkëlqim, njëlloj si ato pakot e mbështjella me letër të bukur që vendosen poshtë bredhit të Krishtlindjeve nëpër institucione apo dyqane, por që të ngjallin një lloj ftohtësire në stomak po të tentosh t'i hapësh, sepse do shikosh që brenda janë bosh, krejt bosh... një boshësi i frikshme, do thosha...
E çdo herë që flitet për boshësi e shkëlqime nga ato që pak po t'i gërvishtesh, del ndryshku, më kujtohet romani: "Brave Neë Ëorld" i Aldous Huxley-t. Në këtë roman (të shkëlqyer, do thosha, por jo nga ato me ndryshk brenda), personazhet, për të qëndruar përherë të rinj, pinë vazhdimisht një lloj lëngu që quhet "Soma"... Kjo i ndihmon ata të jenë të lumtur gjithmonë e mbi të gjitha të mos mendojnë.
Por le të kthehemi me këmbë në tokë, lexues; tani është thuajse mesditë, pra, ora e lajmeve, shpresoj që folëset ta kenë mbaruar së piri "Soma"-n e tyre.

(Shkrimi u publikua sot ne gazeten Shqiptarja.com)
(sg/shqiptarja.com)