Biblioteka Kombëtare u themelua në Tiranë më 10 korrrik të vitit 1920, ndërsa përurimi i saj u bë në po të njëjtën datë, por dy vjet më vonë. Me sa duket Kongresi i Lushnjës, pavarësisht nga varfëria financiare dhe kulturore e kohës, projektonte dijen evropiane për zhvillimin kombëtar.
Fondi i parë me libra, vërtetë i vogël në numër, ndonja tremijë copë, por me vlera të zgjedhura nga dijetarët e asaj kohe, u krijua duke shfrytëzuar bibliotekën e “Komësisë Letrare Shqipe”, emri i së cilës përmendej që katër vjet më parë dhe atë të shoqërisë “Vllaznia”.
Nderin për të qenë drejtori i parë i arkivit të dijes e pati Mati Logoreci, gjuhëtar, historian dhe publicist, sfera e njohurive të të cilit ishte mbarëkombëtare. Në atë kohë u bënë shumë përpjekje për të pasuruar bibliotekën me libra. Po të shqyrtosh dokumentacionin që ruhet sot në Arkivin Qendror Shtetëror do të kuptosh gjerësinë e këtij veprimi. U shfrytëzuan të gjitha mundësitë, por varfëria financiare, e bashkëjetoi shpresën edhe me nismat private të njerëzve të kulturës. Një i tillë, në mos privatisht, i këshilluar nga shteti i asaj kohe, ishte edhe Mehmed Konica. Në atë kohë ai punonte në Legatën shqiptare në Londër me detyrën e ministrit, apo të ambasadorit.
Në fillim të vitit 1923 ai mori një letër nga ministri i atëhershëm i arsimit, Rexhep Mitrovica, me anë të së cilës e njoftonte për themelimin e Bibliotekës Kombëtare dhe padyshim edhe për mundësinë e ndihmesës së tij për pasurimin e saj me libra. Ndonëse nuk e kemi gjetur ende shkresën zyrtare, kërkesa për ndihmë kuptohet nga letra e përgjigjes, që Mehmed Konica i dërgoi ministrit të arsimit. Ajo është shumë intresante dhe ruhet në Arkivin Qendror Shtetëror, me “koordinatat”: Fondi 195. Viti 1923. Dosja 87. Faqe 183 dhe është kjo:
ALBANIAN LEGATION - 18, ROSARY GARDENS,
N: 295 LONDON, S. Ë. 7.
Biblotheka kombëtare Me 2 Shkurt, 1923
Zoti Ministër.
Letra e Mehmet Konicës
Mos e quani se e vura më nj’anë letrën që më dërguat me 13 të Gushtit të vitit të kaluar, N: 1144/1, mi themelimin e bibliothekës kombëtare ose të Shtetit. Disa shkake më ndaluan për ca kohë të merrem me këtë punë. Ca ditë më parë bëra një thirrje me anë të gazetës The Times, po vetëm tri njerës më dërguan disa libra. Si e pashë që nga këjo thirrje s’doli gjë, i shkrova një studenti në Universitet të Cambridge-it i cili me një-herë mblodhi nga miqt’ e tij 140 libra dhe m’i dërgoj. Ky student i quajtur Basil Atkinson, do të ju dërgoj për një mot rivistën “Discovery” muaj për muaj.
I thashë t’a adresojë në Ministri të Zotërisë suaj. Zoti Atkinson ka mësuar miaft gjuhën tonë dhe do të bëjë për s’afërmi një udhëtim në Shqipëri. Një tjatër miq më dërgoj nja tridhjet copë, ca të përdorura, ca fare të ra q’i bleu kastile për bibliothekën tonë. Kam tani nja 200 libra, më të shumat libra të vlefshme, po jam i shtrënguar t’a qëndroj hëpërhë mbledhjen e librave nga shkaku që jemi ngushtë me këtë shtëpi dhe s’kemi vënd për librat, dhe që do të shkoj këto dit me leje. Kur të kthehem do të nis përsëri, dhe kam shpresë të mbledh nonjë mij copë dhe të ju a dërgoj të gjitha bashkë, me listën e librave dhe emrat e dhuronjësve. A jini i kënaqur me një mij copë? Do të ju jem mirënjohës po të më shkruani sa libra kini mbledhur gjer tani për bibliothekën.
Pranoni, Zoti Ministër, të falat e mia me nder.
Firmosur: Mehmed Konitza
Ekselencës Tij
Z. R. Mitrovica
Ministr’ i Arësimit,
NE TIRANE.”
I nisur nga kureshtja që më ngjalli kjo letër fillova të kërkoj se kush ishte ky Basil Atkinson, studenti që kishte mësuar shqip dhe që tregohej kaq dashamirës për përparimin kulturor të vendit tonë dhe që do të vinte edhe në Shqipëri.
Dhe nga ato që arrita të gjej për veprimtarinë e tij, e kuptova menjëherë se Faik Konica ishte informuar për këtë njeri, apo ia kishin rekomanduar si dashamirës ndaj dijes dhe i gatshëm për të ndihmuar. Basil Atkinsoni kishte lindur në vitin 1895 në Tonbridge, ku edhe mësoi në shkollën vendore. Në vitin 1919 hyri në kolegjin e Magdalenës në Kembrixh.
Në universitetin e këtij qyteti ai ishte ndihmës bibliotekar dhe më vonë, por shumë më vonë, kujdestar, a ruajtës i dorëshkrimeve. Gjatë jetës së tij, e deri sa vdiq në vitin 1971, u mor me studime fetare dhe gjuhësore. Mund të konsiderohet edhe si pionier i literaturës popullore evangjelike, të shkruar me një stil të thjeshtë. Por për shkrimin tonë dhe kohën që lidhet me ndihmesën e tij për Bibliotekën Kombëtare, ka qenë e pamundur të gjej ndonjë gjë më tepër. Nuk e di edhe në se erdhi në Shqipëri apo jo. Ndoshta ndokush tjetër mund ta plotësojë këtë periudhë kohore të jetës së tij.
Për të mësuar për fatin e librave që Basil Atkinsoni i dha Mehmed Konicës si dhe të revistës “Discovery”, të cilën e premtoi, iu vura kërkimit në skedaret e Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë, e cila është edhe trashëgimtarja e Bibliotekës Kombëtare. U angazhuan edhe disa punonjëse të bibliotekës.
Puna u përqëndrua në kërkimin e revistës “Discovery”, jo për rëndësinë, por se kërkimi i saj do të ishte më i lehtë. Kam patur rastin të gjej në atë bibliotekë një libër të dhuruar nga Rauf Fico. Në faqen e brendëshme të kapkut ishte vula e Bibliotekës Kombëtare dhe emri i dhuruesit. Por ama e dinim titullin. Ndërsa kur nuk i di titujt dhe të kërkosh me rradhë të gjithë librat duke pritur rastësinë, është punë që nuk mund ta ndërmarësh. Jam i bindur se do të vijë një ditë që do të bëhet një shqyrtim i tillë dhe atëherë studiuesit do ta kenë fare të lehtë.
Nuk arritëm të gjenim asnjë numër të revistës “Diskovery”, që të lidhej me vitet e kësaj ngjarjeje. Hamendësimet janë të shumta, por që gjithësesi janë hamnendësime. Le t’i a lëmë kohës zgjidhjen e kësaj enigme.
Lajme të tjera
-
‘Koleksionet veneciane’ për herë të parë në Bibliotekën Kombëtare! Nga e hëna ekspozohen rreth 600 libra dhe harta origjinale! Ruggera: Trashëgimi e pabesueshme
19 Tetor, 09:34
-
Rinia ‘lexon’ telefonin! 20-vjeçari bën diferencën, me bibliotekë në dhomë: Librat kushtojnë, por me pak kursim ia dal
23 Prill, 16:24
-
Kikia: Çfarë trishtimi! Librat në Bibliotekën Kombëtare nëpër arka bananesh
19 Mars, 20:35
-
‘Lista e Ministrisë së Arsimit me autorë të Sigurimit’! Titujt e bibliotekave të shkollave, ‘mollë sherri’! Shoqatat e Botuesve kundër: Bordi mbahet i fshehtë
31 Gusht 2023, 15:52
-
U dogj e u përmbyt, BE do restaurojë Bibliotekën nën tokë! Librat në stoqe e arka bananesh, Misha: Sipër problem, hapësira e re e domosdoshme
16 Gusht 2023, 13:19
-
100 mijë libra, antikuarë e tituj të rrallë! Biblioteka e vjetër pas restaurimit, Misha: Trashëgimi elitare! U sekuestruan në diktaturë, hapen për herë të parë në këto dekada
31 Korrik 2023, 16:02
-
Ruajtja e Trashëgimisë Kulturore të Shqipërisë: Pajisje të reja të teknologjisë së lartë për Qendrën Sotir Kolea, aneksin e Bibliotekës Kombëtare
2 Qershor 2023, 16:26 -
SPECIALE/ Nga fëmijëria te puna në Vatikan, Visar Zhiti, poeti që shkroi në çdo rrethanë, rrëfehet për 70-vjetor: Ata na donin skllevër, me vargje krijonim lirinë!
9 Dhjetor 2022, 20:51
-
S’ka hapësira, Biblioteka ekspozon në 'OPERA'! 11 vëllime e 844 gravura nga ekspedita e Napoleon Bonapartit në Egjipt, Misha: Botim i rrallë
20 Shtator 2022, 16:54
-
115 libra me emrin e Ardian Klosit! Ekspozohet vepra në 10-vjetorin e vdekjes, mes titujve edhe ‘Refleksione’ që shkroi me Ramën
17 Maj 2022, 18:53 -
Zbulohen koleksionet shekullore të Bibliotekës Bullgare, Misha: Akti i parë i Memorandumit të përbashkët, ata do të çelin një qoshk të posaçëm për Shqipërinë
6 Prill 2022, 17:10
-
‘Ne të dy mund të shkojmë shumë mirë’, Obama gjen ‘gjysmën e tij’, vogëlushja i ‘fiton’ zemrën
23 Dhjetor 2021, 09:55
