Disa vite më parë shoqëroja një mik italian nëpër Vlorë e, sidomos në pikat simbol të qytetit. Kështu, pas Kuzumbabasë, shkuam në Kaninë, tek Muzeu i Pavarësisë, te kompleksi i Sheshit të Flamurit, Vendprehja e Ismail Qemalit, Obelisku i Flamurit, Monumenti i Pavarësisë, vizituam Zvërnecin etj. Aty nga fundi i kohës së qëndrimit në qytet, miku i kënaqur më kërkoi që t’i tregoja shtëpinë më të vjetër në Vlorë. Sigurisht ai mendonte, se përveç përcaktimit, ajo do kishte edhe një pllakë të vogël bronzi në një nga muret e saj që të shënonte afërsisht moshën e saj. Ngrita supet pa ditur t’i jap përgjigje të saktë. Italiani nisi të rendisë arsyet pse përcaktimi i shtëpisë (ose një nga shtëpitë më të vjetra) më të hershme të qytetit historik (por njëkohësisht edhe të çdo qytetit tjetër), ishte i nevojshëm. Pllakat përkujtimore, sipas tij, ishin shenja dëshmuese përjetë të zhvilluar dhe me veprimtari politike, shoqërore, kulturore, fetare të një qyteti a qendre të banuar. Nuk kisha çfarë t’i thosha më shumë mikut dhe i kapur disi ngushtë, me takt ndërrova shinat e bisedës. Sidomos, u befasova kur ai tha se historinë një qyteti (edhe shteti-shtova me mendje) e përbëjnë edhe ndërtesat e vjetra, madje me to preket drejtpërdrejtë ajo.
Disa vite pas kësaj, duke u marrë me Fotografinë Shqiptare, kalova nëpër duar edhe shumë foto historike të vendit qysh prej fillimit të shekullit të shkuar. Ndër to, mbresëlënëse janë fotot e festimit të Përvjetorit të parë të Shpalljes së Pavarësisë në Vlorë, ato që pasqyrojnë ardhjen e Qeverisë (Regjencës siç quhej atëherë) të zgjedhur nga Kongresi i Lushnjes (21-31 janar 1920) në Tiranë(shkurt 1920), në kryeqytetin e sapocaktuar, e pak vite më pas foto të parlamentit të ri me disa deputetë, burra hijerëndë, para hyrjes së tij. Këto të fundit të dala nga aparatet e fotografëve të njohur të kohës si Kel dhe Gegë Marubi, Ymer Bali, Shan Pici, Kolë Maca etj. Në pjesën qendrore të fasadës së ndërtesës atëherë shkruhej me germa të mëdha kapitale: ”PARLAMENTI”.
Këshilli Kombëtar (Parlamenti) i zgjedhur nga Kongresi i Lushnjes, “u mblodh në seancën e parë në Tiranë në shtëpinë e Zija bej Toptanit”, e cila u shndërrua përkohësisht në selinë e Parlamentit Shqiptar. Më 1925, ky Këshill i përbërë tashmë nga dy dhoma, Senati dhe Dhoma e Deputetëve, u zhvendos nga kjo shtëpi për te ngrehina që shërbeu për Parlamentin Shqiptar deri në vitin 1944. Pas këtij viti ndërtesa ka pasur disa funksione deri sa “gjatë ndërkohës 1996-2000, u kthye në selinë e Këshillit Bashkiak të Tiranës “(tek e fundit funksion i përngjashëm dhe i përligjshëm me origjinën). Pas këtij viti aty u vendos Teatri i Kukullave….Më pas“u pëshpërit mjaft për ta kthyer në një Muze të Parlamentarizmit Shqiptar” (siç kanë kthyer në Vlorë prej kohësh Selinë e Qeverisë së Ismail Qemalit në Muze të Pavarësisë), por jo, madje u “ndërhy duke e dëmtuar godinën e vjetër”. (Nga “Gazmend Bakiu—Tirana e vjetër-Tiranë, 2013”).
Pas Ndërtesës së Qeverisë së Ismail Qemalit (mars 1913-janar 1914) në Skelë, ku siç u cek, sot është Muzeu i Pavarësisë (një nderim shumë i merituar i historisë), ish-Parlamenti i asaj kohe (sot Teatri i Kukullave), me sa dimë, mbetet deri tani, selia e institucionit më e vjetër shtetëror shqiptar në vendin tonë. Për këtë, kjo ndërtesë mendoj se duhet të ketë një trajtim të veçantë nga shteti shqiptar, për nderim, por edhe për ta dalluar nga ngrehina të tjera të shumta të Tiranës.
Nuk po kërkohet që të zhvendoset Teatri i Kukullave (ndoshta edhe kjo mund të bëhej), por të paktën t’i njihet ndërtesës me arkitekturë të veçantë merita se dikur ajo ka shërbyer si vendi ku, për herë të parë,vet shqiptarët hodhën themelet e shtetit të tyre modern mbi baza ligjore ndërkombëtare dhe frymë atdhetare.
Gjithashtu, nuk dimë saktë(ndjesë për njohuritë e mangëta) a ndodhet apo jo në Zonën e Mbrojtur arkitektonike të kryeqytetit kjo ndërtesë e vjetër dhe, nëse jo, nuk mendoj se duhet të ketë arsye të forta për këtë.
Në të vërtetë, Selia e Parlamentit të parë, jo vetëm një pllakë përkujtimore nuk ka (nuk bëhet ndonjë hata po të vendoset), por shumë rrallë përmendet në shtyp ose në botime me funksionin e saj zanafillës, atë që i jep vend të mënjanshëm midis shumë ndërtesave të vjetra dhe të reja të Tiranës.
Për mungesën e kësaj pllake, nuk meritojnë lëvdata të gjithë ministrat e kulturës të qeverive shqiptare të pas vitit 1991. Po ashtu nuk u takojnë dafina nderimi as kryetarëve të Kuvendit të Shqipërisë(pasardhësi i Parlamentit të parë), gjithmonë të viteve pas rrëzimit të diktaturës komuniste. Duke e ulur edhe më poshtë stekën e përgjegjësisë, nuk mund të mos qortohen Drejtorët e Institutit të Monumenteve. Natyrisht dorëjashtë në këtë gjendje të pakëndshme (për mendimin tim) të ndërtesës, nuk janë edhe historianët me grada shkencore e tituj të shumtë nderi. Ndonjëherë edhe mosveprimi në kohën e duhur përbën gabim me pasoja për të ardhmen..
Për pak vite, kjo ndërtesë që për shumë kohë (afro 20 vjet) ka funksionuar si Parlamenti i parë Shqiptar mbush plot një shekull jetë, e ndoshta e meriton, të paktën, një pllakë të vogël bronzi me disa fjalë si p.sh: Monument Historik-Mbrohet nga Shteti ose edhe: Këtu ka zhvilluar punimet Parlamenti i parë shqiptar nga viti 1923 deri në 1939. Ndoshta nga ana ekonomike, vendosja e një pllake prej bronzit nuk besoj se kërkon zhvillimin e ndonjë një tenderi….Kështu, kujtesës historike të Tiranës, që ndërtimet e reja po e zvogëlojnë me ritme të shpejta, do të vazhdojë t’i mbetet një objekt i rëndësishëm dhe me vlera të padiskutueshme për brezat që do të vijnë. Ruajtja e ndërtesave të vjetra të vendit (që, përgjithësisht, janë jo më të hershme se një shekull e gjysmë), me meritat e tyre, se për hir të së vërtetës janë një numër jo i madh, nuk do të lejojë edhe zmadhimin e mëtejshëm të“Shqipërisë së humbur”(sipas një shprehjeje të Ylli Polovinës).
Pranë dhe rrotull ndërtesës së Teatrit të Kukullave, janë ngritur e do vazhdojnë në të ardhmen të mbijnë ndërtesa me taka të larta, po vlerën dhe hijeshinë e dykatëshes (pavarësisht ngjyrimeve me lajle-lule të fasadës së saj) së Parlamentit të parë, vështirë se e arrijnë. Kjo sepse, statusi historik i saj është bio dhe i çimentuar edhe nga afro 100 vite jetë.
Lajme të tjera
-
105 vite nga vdekja, përkujtohet në Vlorë Ismail Qemali
24 Janar, 14:27
-
Sot 105-vjetori i vdekjes së Ismail Qemalit, babait të Pavarësisë së Shqipërisë! Begaj: Na udhëzoftë vizioni i tij perëndimor për shtetformim
24 Janar, 12:29 -
Përurohet palestra e gjimnazit ‘Ismail Qemali’, Veliaj: Të gjithë bashkë bëjmë punë të mira që i mbeten qytetit
12 Janar, 12:58 -
Skica/ Kjo është ndërtesa ku u ngrit flamuri, mos e ngatërroni me ndërtesën ku u lind Ismail bej Vlora
30 Nëntor 2023, 11:22
-
‘Mit’hat Frashëri synonte që Çamëria, t’i mbetej Shqipërisë, kurse Ismail Qemali, s’ka patur asnjë shpresë'/ Ngjarjet e panjohura të shpalljes së pavarësisë, në ‘1912-ën
29 Nëntor 2023, 09:09
-
Hasan Bello: Si dështoi komploti i organizuar nga Ismail Qemali për të rrëzuar sulltan Abdylhamidin II
26 Nëntor 2023, 11:58
-
Një rrugë në New York mban emrin e Ismail Qemalit, Veliaj pret një prej nismëtarëve: Jam shumë krenar
14 Qershor 2023, 10:49 -
VIDEOLAJM/ Timo Flloko 'kokë më kokë' me Kadarenë, aktori interpreton poezinë e njohur të shkrimtarit
19 Shkurt 2023, 21:43 -
Sot 104 vite nga vdekja e Ismail Qemalit, kryeministri i parë shqiptar! Në 28 nëntor 1912 shpalli pavarësinë e Shqipërisë
24 Janar 2023, 08:56 -
Rubrika 'Në librari' me katër tituj të ri! Nga kryevepra e Musil tek 'Lidershipi' i Ismail Qemalit, monografia për Anagnostin e romani Ermal Metës
11 Dhjetor 2022, 19:05
-
Auron Tare zbardh intervistën e Ismail Qemalit në Londër: Nëse ish presidenti, Rusvelt kërkon kurorën e Shqipërisë, ne do ta vendosnim të parin
29 Nëntor 2022, 10:53 -
SPECIALE/ Ismail Qemali, historia e rrëfyer nga stërnipi i tij: Dy fjalë për ish-mbretin Zog dhe vuajtjet e panjohura të familjes! Për 'vrasjen' ka ende të pathëna
29 Nëntor 2022, 10:28
