Për inat te djallit e të shqyptarve Zoti
ka me e mbajtë Shqypninë në kambë

Me rastin e 145 vjetorit të lindjes  së At Gjergj Fishtës (23.10.1871 - 30.121940), një kolazh  me vargje të zgjedhur nga vepra e poetit
 
 
SHQYPNISË
(1909)
T’ falem, Shqypni, ti i shpirtit tem dishiri! 
I lum njimend jam un n’gji tand tue rrnue,
Tue gzue t’pamt tand, tue t’hjekë atë ajr t’kullue
Si Leka i Madhi e Skanderbegu i biri
Kje Lumi vetë, qi mue m’dergoi ksi hiri
Për nën qiell tande t’kthielltë un me u perftue.
Malet e hjedhta e t’blerta me shikjue,
Ku Shqypnija e Burrit s’dron se i qaset niri.
Ktu trima lejn gjithmonë, pse ti je nana
E armvet n’za, qi shndrisin duert e t’lumit,
Kah des për ty i rrebtë e trim si zana:
Eden n’Balkan ti je; ti prej t’Amshuemit.
 
GJUHA SHQYPE
Porsi kanga e zogut t’verës,
qi vallzon n’blerim të prillit;
porsi i ambli fllad i erës,
qi lmon gjijt e drandofillit;
porsi vala e bregut t’detit,
porsi gjama e rrfés zhgjetare,
porsi ushtima e nji tërmetit,
ngjashtu a gjuha e jonë shqyptare.
Ah! po a e ambël fjala e saj,
porsi gjumi m’nji kërthi,
porsi drita plot uzdajë,
porsi gazi i pamashtri;
edhe ndihet tue kumbue;
porsi fleta e Kerubinit,
ka’i bien qiellvet tue flutrue
n’t’zjarrtat valle t’ameshimit.
………………………
.
SHQIPNIA E LIRË
(1921)
Do t’valvitet m’Kaçanik
M’Kaçanik, po, do t’valvitet
Kuq e zi Flamuri i shqyptarvet,
Përse toka shqyp ku flitet,
Ajo vetë asht, q’i prej t’parvet
Trashigim na e kemi pasë:
Mbrendë i huej, jo ma s’do t’shklasë,
Posë atëherë kur vjen për mik.
Jo, jo: sot na ktu sundojmë;
Ktu s’hecë fjala e tjetër kuej;
Gjall Lirin’ na nuk e lshojmë
S’njohim mbret as krajl të huej.
Zoti n’qiell e na mbi tokë:
Me gjithkënd vllazen e shokë,
Por se i cili m’cak të vet.


Pena Art Gjergj Fishtës
 
 
DREDHA E DJALLIT
Tek satirat në “Anzat e Parnasit”, përveç tjerave nënvizojmë fuqinë profetike të mirfilltë si “Dredha e Djallit”, ku paralajmeron ardhjen e dreqit te kuq (komunizmit) ne Shqipëri qysh më 1908, pra 9 vjet perpara se ai te triumfonte në Rusi, më 1917 (Shënim nga Gj.Gj.)
………………………
E shka t’lânë kta kater ujq, 1)
Qi i kercnohen shoqi-shojt,
Thonë, do t’dalë nji dreq i kuq,
Qi pa dhimbë do t’i a njesë thojt.
Edhe m’duket se per né,
Mor’ Shqyptarë, ky djáll i zi
Sa mâ para ka me lé,
Pse na dreqnit kem’ kojshi…
Qe, pra, tash se per ç’arsye
Punë n’Shqypni s’jet pa u shperthye,
Due me thânë, pa u partallisun
Çdo pûnë mbarë qi t’jete nisun
E kjo nâmë, ase kjo rrfé,
Ka me ngjatun, thom, nder né
Dersá menden na t’a rrisim
E me dije mos t’a shndrisim;
Dredha e djallit, pse s’âsht tjeter
Si e kam kndue nder libra t’vjeter
Veç padija dhe krenija,
Qi shkojn njitë si trupi e hija.
1). Serbia,Mali i Zi,  Greqia, Bullgaria
MOMI
(1902 )
(MOMI – I biri i Nates e i Gjumit, vellai i marrisë, hy prozhmimesh)
…Kushdo fjalet nuk matë ku vrasin,
Ate e ndjeke perhere rreziku;
Pse shqyptaret nje fjale e flasin:
Ç’ ka t’ ban goja, s’ t’ ban anmiku…
……………………………
M’ kambe kryekungujt prej si u vune,
Duel padija n’ krye te vendit;
Njerzt e kenun u poshtnuene,
Mbeten t’urtit jashte kuvendit.
Duel me faqe t’ bardhe tradhtari,
Shpirt e fis qe ka kuleten;
U ndeshkue pa dhimbe shqyptari,
Qi per fis jep gjane e jeten.
Shqypnise zani atehere i humbi,
T’ huejt mbi qafe i a vune thembren,
E e mbloj skami, terri e gjumi,
Djemte e vet ia lnuren zemren.
E shqyptaret, jo veç s’e nisen
Per keto pune perjashta Momin,
Por ma fort madje e konisen,
Msue gjithmone me nderue llomin…
 
KOHA E ARIT NE SHQYPNI
(1907)
…Sot ma shpejt nje thes me pleshta
Ti ban bashke se dy shqyptarë.
Sa jane fise permbi dhe
Me bashkim kta n’drite kane dale:
Ka çite dreqi pushke mbi ne
Mos me u ba dy vete m’nji fjale.
…Sepse ktu kujton seicili
Se ka mend edhe me shitun:
Thue se mendja e holle e kshilli
Vijne prej vedit n’krye t’u rritun.
JO, heu paça ! S’jane mendte fieri
Per me u rrite neper morriza:
S’a ba i dijshem kush pa hiri,
Ndeje peshtete e tu njehe miza…
 
NEN HAJAT TE PARRIZIT (1914)
(Duke u nisur veçanerisht nga kjo “bisede”, shënim ( Gj.Gj.)
Skanderbegu : A thue ka gjase se Shqypnija ka me pase nje Mbret te vetin?
Djalli : Nji? Njiqind ti thuej! Ne Shqypni moj faqja e bardhe, hiqet zi me gjete se kush me ndigjue, ketu asht halli; pse per me urdhnue gjen sa te duesh; çdo çaush beledijet n’ Shqypni kishte me dashte me u ba Mbret, veç per mos me ndigjue…
Shen Pjetri : …Por per inat te djallit e te shqyptarve Zoti ka me e mbajte Shqypnine ne kambe me nder e me lumni…
…
Skanderbegu : Si jane pra shqyptaret e Shqypnija?
Djalli : Si jane?… Si po i don anmiku…
 
PALOKE CUCA 
(Poeme satirike, 1922)
Fragment
Ah, ju grekomanë – do stramastikë qelbsina,
Motit si sot, ju te pabesë gjithmonë,
Me bark n’ Tiranë e kryet kthellë te Athina,
Rrashten të fortë si rrumi nen kumbonë
Që, sikur orli lëshon permbi stervina,
U lshuet ju mbi financa t’Shtetit tonë
E llapazana t’sterholluem tuj kenë,
Krejt mendsh i muert muhamedanë e t’kshtenë*.
……
*- të katolikë
( Sqarim- me “grekomanë” nuk nënkuptohen ortodoksët.)
 
“KORRUPSIONI”
— nga “Gomari i Babatasit”
Kush zhelan-kush sallahan,
Po yrysh lshue t’gjith m’pilaf,
Ta kanë qitë, po, Shqipnin n’grusht,
E toçë brryl mastikë e n’musht,
T’kanë ba zyret monopol
Ç’prej Koplikut m’Konispol,
Franka ar tue grrye me spol,
Do ministra-e Kryeministra,
Tjert prefekta-e nënprefekta,
Kta n’Botore ata n’Foshnjore,
Disa antarë-disa gjygjtarë:
Kush me da tokën e Shqipnisë…
Ju rrugaça e sallahana,
Vagabonda, shakllabana,
Rriqna t’ndyet, mikrobë të kqi,
Qi të mjerës moj Shqypni
Kthellë hi i keni në mushkni,
Pa dhimbë gjakun tuj ia pi,
Po der kur, bre batakçi!
Bre coftina kalbë mbi dhe!
Der kur ju tu’ u tallë npër ne,
Do t’na qelbni fis e atdhe?…..
Për do “gazetarë”
…
Edhe kshtu po qep e shkep,
Me nji shqipe per gazep
E si t’ishin ne kllapi,
Pa kqyre cak, pa mbajte hulli,
Pa pase shkrimi as kambe as krye,
N’ mereqep kartat kane zhye,
E t’ kane pjelle-me nder me thane-
Njata artikuj qe ty dhane
S’ t asht der sot me u vu me i kndue.
Se ata, besa – m’ndigjo mue-
Nuk i kane shkrimet zanat:
S’ jane per pendë, por jane per shat.
Jo, po, kshtu asht mor t’u ngjate jeta!
Per me shkrue zotni n’gazeta
Duhet shkruesi t’ jete ma parë
Njeri i ndershem e atdhetar,
T’ jete fisnik, zemer-bujar,
Jo intrigant e ngatrrestar
Edhe kenë mos t’ket hafije
Mandej duhet qe t’ kete dije-
Dije t’hàpt n’ekonomi,
N’histori e ne tregti,
N’politike e ne drejtsi;
Edhe t’dije shk’ asht shkolla e msimi
Shk’ asht lirija e qytetnimi,
T’ jete shqiptar ne shkrim e n’goje,
Fjala n’pende mos t’i ngurroje:
Mbare e mbare punte t’i kallzoje
Me t’ ngushtue me kndue perdhuni
Shka nder shtylla ai rresht vuni,
Tashti, pra nji sallahan,
Vagabond e shakllaban,
Njeri idiote e laraman,
Qe mendon se per taman
Te tane bote rri n’ “sahan”,
Çka mund t’ shkruej, po t’pyes une ty
Ky qi as byk nuk ka ne krye,
Jo ma tru?…

Lahuta e Malësisë
Fragmente
(Tek Epika shohim te skalitura si postulate pjese te historise se vertete te Shqiperise, te miqve e te armiqve te saj) Shënim i (GJ.Gj.)
Por kush tha Zot’ Harushes s’Verit *
N’dorë tande a mbarë Europa
Dert mos ki per t’drejta t’njerit
Si t’duesh ndaje copa-copa?
Cili zot tha shkjaut: Merr drapnin
korr ku s’mbolle, mbjell n’arë t’hueja
Der ku t’duesh ti mate hapin
Shqiptaria asht n’duer tueja?
……………………….
Bini Toskë ju n’pikë të vrapit
mos tu ndalin mal as zall
Naim Frashëri i ra Qitapit
Mos me e lshue Shqipninë për të gjallë
Ju prej Dibret, prej Bishkashit
Çohi djelm si shqipe t’lehta
Ka gjimon asht topi i Knjazit
Për Shipni t’mos u dhimet jeta.
Ma mirë dekë nën dhe me u kja
Se me marre gjallë mbi dhe
Për dhe t’vet kush dekë ka ra
Ai s’ka vdekun, por ka lè.
*- Rusia
* * *
(Një ligjerim në gojën e Marash Ucit tek Lahuta… mund te cilesohet si amanet i Fishtes per brezat, nje “shkolle” e vertete edukimi, pse jo edhe per sot… Shënim i Gj.GJ.)
Amanet un ‘jam t’u lanë,
Me ruejtë gjanë, me kqyrun sta’n,
Armet e mbushme mos me i dhanë,
Me shokë tuej kurr mos m’u xanë
Mos m’u xanë, as mos m’u nga
Pse n’ditë t’ngushtë këta u gjinden vlla
Si me pushkë ashtu me uha.
T’huejn me fjalë mos t’ a poshtnoni;
Bukën para, por t’ia shtroni
N’Shqiptari si a kenë zakoni
……………………
 
Edhe n’mend kinje nji fjalë:
Zemres s’frytë me i lanun dalë;
Fjalët për pajë kurr mos me i ndalë,
Ujit turbullt mos me i ra,
Mos me i dalun n’va t’pa va;
Me iu ruejtun shakës tërbueme,
Me iu ruejt , po, grues së lshueme;
Vendin tuej me dashtë përore,
Me ruejt besë, mos me çartë ndore.
* * *
Per deshmoret ne Letersine Shqipe zor se gjendet ndonje poezi me e bukur e dinjitoze. Po tek Lahuta, tek kanga Ndermjetesia, nje perlë e veçante per harmonine fetare te vertete ne Shqiperi. 
(Shënim i Gj.Gj.)
…O ata t’lumtë qi dhanë jetën,
O ata t’lumtë, që shkrinë veten,
……………………
derdhen gjakun tue luftue,
porsi t’Parët u pa’n punue!
Lehtë u kjoft mbi vorr ledina,
but u kjofshin moti e stina,
ak’lli, bora e serotina:
E der t’kndojnë në mal ndo i Zanë,
e der t’ketë n’det ujë e ranë,
der’ sa t’shndrisin diell e hanë,
ata kurr mos u harrojshin,
n’kangë e n’valle, por u kndojshin.
E njaj gjak qi kanë dikue,
ban, o Zot, qi t’jesë tue vlue
për m’ia nxe zemrën Shqiptarit,
për kah vendi e gjuha e t’Parit!
 
 
Përzgjodhi dhe përgatiti për botim Gjergj Gjergji 



Redaksia Online
(F.T/shqiptarja.com)