POP 5

Lajmet më të lexuara të 5 minutave të fundit

Periferi

Pse disa shqiptarë të 2018 janë më pas se ata të 1940?

Armando Brasini, Florestano di Fausto, Gherardo Bosio, janë tre emrat që i ndryshuan fytyrën Tiranës, e qyteteve kryesore shqiptare. Janë të tyret planet rregulluese, institucionet kryesore, ministritë, institute.
Pse disa shqiptarë të 2018 janë më pas se ata të 1940?

Në foto: Mure të bendshme të ndërtesës së Teatrit Kombëtar sot

Kushedi si do të reagonte sot inxhinieri dhe arkitekti italian Giulio Berte' për godinën e Teatrit Kombëtar... sa keq që nuk e kishte menduar të tillë, ta bënte më të bukur, më të fortë, më sharmante siç bëri vilën e Mbretit Zog, sot Pallati Brigadave apo vilën e kryebashkiakut Nepravishta.  Berte', pasi kishte sistemuar lulishten në qendër të Tiranës, në korrikun e nxehtë të 1935, 83 vite më parë, nisi  projektimin dhe realizimin e Vilës Nepravishta, të zotit Abedin Nepravishta, kryebashkiak i kryeqytetit shqiptar nga viti 1934 deri në 1939.

Kryebashkiaku i atëhershëm, në kontakt me arkitektët italianë që i ndryshuan fytyrën kryeqytetit (nga një pamje thellësisht orientale), kishte vendosur t'ia besonte ndërtimin e vilës së tij pikërisht Bertesë edhe pse nuk ishte ndër më të famshmit e më të rëndësishmit arkitektë italianë në vend.

Armando Brasini, Florestano di Fausto, Gherardo Bosio, janë tre emrat që i ndryshuan fytyrën Tiranës, e qyteteve kryesore shqiptare. Janë të tyret planet rregulluese, institucionet kryesore, ministritë, institute.

Giulio Berte', i cili ishte mik i Florestano de Faustos, bëri planin rregullues të Burrelit, qytetit të Mbretit Zog, pastaj vilën e këtij të fundit në kryeqytet, atë që ne sot quajmë Pallati i Brigadave. Berte' njihej si arkitekti i vilave të të pasurve shqiptarë të kohës, por si mik i Florestano de Faustos, bëri dhe ndonjë punë të vogël si sistemimin e lulishtes në sheshin kryesor para bashkisë dhe Vilën private të Mbretit Zog, si dhe kapanonin e dopolavoros, sot Teatri ynë kombëtar.

Po si do të ndihej sot, në këtë korrik të nxehtë të 2018, arkitekti elegant italian, ndërsa dëgjon të përmendet e të përmendet?  Si i sheh disa individë që kanë mbërthyer duart në kashtën e mureve që ai bëri për atë dopolavoro? Me siguri, nëse shpirti nuk vdes, siç thonë, ai do t'i ketë ndjekur debatet e Shqipërisë moderne, do t'i ketë parë të njëjtët individë që u kapën te pemët e Këndit të Lodrave, të njëjtët që gjerbnin kafenë kioskave të Parkut Rinia apo restoranteve buzë Lanës, që nuk ua kanë vrarë asnjëherë sytë as ndërtesat e tmerrshme në hyrje, në qendër e në periferi të kryeqytetit e madje janë banorë të trishtë të tyre, të kenë mbërthyer me thonj godinën e tij, të ngritur nxitimthi në atë kohë të largët.

Së pari, do ta trembë agresiviteti i tyre, forma e përmbajtja e seicilit, por ajo që mund ta trishtojë më shumë është se do të donte ta kishte bërë atë godinë ndryshe. Kush parashikoi rrjedhën e ngjarjeve në Shqipëri, që arkitekti fin italian të parashikonte se ç'jetë e vlerë do të merrte në kokën e disave ajo dopolavoro?

Por më shumë, kush mund të parashikonte se individë të caktuar, për inate e pazhvillime personale, do të ngjiteshin në kryeqytetin që më në fund po merr frymë zhvillimi e qytetërimi, si tartabiqet?

Sheh Giulio Berte' planin urbanistik të Stefano Boerit dhe percepton të ecë përpara puna e miqve të tijë arkitektë, sidomos puna e mikut Florestano de Fausto, arkitekti që bëri Bashkinë e të gjitha ministritë më të rëndësishme. Apo, që arkitekti me famë botërore Bjarke Ingels të realizojë sot një teatër të bukur, modern, të fortë e të përshtatshëm, si ai që Vëllezërit artëdashës Qosja i kishin porositur arkitektit Ivo Lambertini në vitin 1942, një Teatër e Kinema fantastikë në rrugën e Kavajës: Salla me siguri gjermane, akustikë të mirë, shikueshmëri perfekte, skena e gjatë 17 metra dhe e gjërë 22 metra, krahasohej me skenat më të mëdha të qyteteve europiane të epokës. Projekti u bë, por nuk u realizua. Mbeti një ëndërr.

Kështu ëndërronin shqiptarët dhe biznesmenët e Shqipërisë në vitet para diktaturës. Arkitekti Giulio Berte' punoi e realizoi me shqiptarët e asaj kohe dhe bëri bashkë me ta gjërat më të bukura. Veç dopolavoros.

Komento

KUJDES! Nuk do të publikohen komente që përmbajnë fjalë të pista, ofendime personale apo etiketime mbi baza fetare, krahinore, seksuale apo që shpërndajnë urrejtje. Në rast shkelje të rëndë të etikës, moderatorët e portalit mund të vendosin të bllokojnë autorin e komentit, të cilit do t'i ndalohet nga ai moment të komentojë te Shqiptarja.com

Komente

  • AGRON: 05/07/2018 18:13

    ESHTE QARTESISHT NJE GRABITJE E PRONES PUBLIKE

    Përgjigju
  • Anonim: 05/07/2018 16:07

    Hajduteri e paskrupull. Shkaterrimi i vlerave historike vazhdon.

    Përgjigju
  • Nfndnddndn: 04/07/2018 18:21

    Gjithcka per te justifikuar nje vjedhje te permasave te medha.

    Përgjigju
  • Sondazhi i ditës:
    27 Nëntor, 11:43

    Si e vlerësoni vendimin e GJKKO që liroi Berishën nga arresti shtëpiak?

Lajme të tjera



×

Lajmi i fundit

Ja pse 'lirimi' i Sali Berishës i gëzoi të gjithë

Ja pse 'lirimi' i Sali Berishës i gëzoi të gjithë

27 Nëntor, 23:04 nga Flogert Muça