Ka njerëz që argumentojnë se lufta e Vladimir Putinit kundër Ukrainës nuk është e motivuar nga frika apo ambiciet imperialiste, por nga mungesa e respektit nga vende të tjera. Rusia dikur komandonte si një nga dy superfuqitë e botës, por që atëherë e ka humbur këtë status. Ajo e di se ka humbur respektin e vendeve të tjera (Barack Obama e përçmoi famshëm Rusinë si thjesht një “fuqi rajonale”), dhe lufta në Ukrainë është mënyra e saj për ta fituar përsëri.

Ajo që është ndoshta befasuese është se kthesa e Donald Trump kundër Europës ka motivime të ngjashme. Putini e di se revanshizmi i tij agresiv nuk do t’i sjellë Rusisë dashuri nga vendet respektin e të cilave ai e lakmon. Por nëse nuk mund të jetë i dashur, shpreson të paktën të jetë i frikshëm. Nëse je në një rend shoqëror që të konsideron inferior, ke çdo nxitje për t’u bërë prishës.

Po kështu, Trump dëshiron të prishë një rend shoqëror që e trajton atë dhe botëkuptimin e tij me përçmim. Presidenti amerikan dhe zyrtarët e tij marrin respekt nga diktatorë dhe mbretër (ndonëse ndoshta jo nga ata respektin e të cilëve e dëshirojnë më shumë, Putini dhe Xi Jinping), por e dinë se shumë liderë të vendeve demokratike i shohin me përbuzje.

Tani është Amerika që dëshiron të veprojë si prishëse, duke shkatërruar hierarkinë ekzistuese të respektit për ta zëvendësuar me një botë ku Trump do të marrë nënshtrim të pakushtëzuar. Europa, me theksin e saj mbi sundimin e ligjit dhe multilateralizmin, është shembulli më i fortë i një sistemi të tërë prestigji dhe vlerash që administrata Trump dëshiron të shkatërrojë.

Ironia është se ishin SHBA-të që ndërtuan botën që Trump po synon të shembë. Pas Luftës së Dytë Botërore, Uashingtoni zhvilloi një ambicie të re globale. Republikanët dhe demokratët ndanin besimin se një botë e ndërtuar mbi vlerat amerikane do të ishte më e mirë për Amerikën. Ajo shpalli se demokracia dhe sundimi i ligjit ishin idealet me të cilat duhej të vlerësoheshin vendet.

Pavarësisht hipokrizisë së dukshme (vetë SHBA shpesh vepronte në mënyra joliberale, jodemokratike dhe preferonte të gjykonte sesa të gjykohej), ky ishte gurthemeli i “fuqisë së butë” amerikane; aftësia e saj për të ndikuar botën në mënyrë indirekte përmes kulturës dhe vlerave. Vendet e tjera i shikonin SHBA-të si një model për t’u imituar.

Europa moderne ishte krijimi më i madh i rendit të vjetër. Pas Luftës së Dytë Botërore, SHBA ndihmoi në rindërtimin e ekonomive të Europës Perëndimore, duke nxitur suksesin e partive liberale dhe shpesh duke minuar në heshtje ato që i konsideronte tepër të majta ose të djathta.

Bashkimi Europian ka rrënjë historike në një marrëveshje të krijuar për të koordinuar ndihmën amerikane të shpërndarë përmes Planit Marshall. Ndërsa u rrit, ai ndërtoi një regjim të ri për Europën, të bazuar në bashkëpunimin mes kombeve, rëndësinë e ligjit dhe demokracinë liberale. Pas rënies së dominimit sovjetik në Europën Lindore, BE u zgjerua duke përfshirë vende në jug dhe lindje, me kusht që ato të përvetësonin parimet demokratike. Në shumë mënyra, BE mishëronte vlerat e rendit liberal të krijuar nga SHBA më shumë se vetë Amerika.

Tani administrata Trump dëshiron të shpërbëjë rendin e vjetër, duke e zëvendësuar me një të bazuar në pushtet dhe interes kombëtar. Strategjia e saj e re e sigurisë kombëtare shpall se dëshiron të “ruajë fuqinë e pakrahasueshme të Shteteve të Bashkuara”, por se rruga për ta bërë këtë është përmes njohjes së “madhështisë dhe mirësisë së natyrshme të Amerikës”. Trump mburret në parathënien e strategjisë se, më në fund, “Amerika është e fortë dhe e respektuar përsëri”.

Problemi është se kjo qartazi nuk është e vërtetë. Vendet që ende mbajnë vlera liberale absolutisht nuk i respektojnë SHBA e Trump. Ata e trajtojnë si një të dehur të zemëruar, e të paqartë. U thua çfarëdo që shpreson se mund ta qetësojë, por sigurisht nuk e respekton. Fuqia e butë amerikane dhe ndikimi indirekt mbi demokracitë e tjera po tkurret.

Kjo shpjegon pse strategjia e sigurisë kombëtare e Trump shpenzon kaq shumë energji dhe helm duke denoncuar Europën. Edhe pse SHBA heq dorë nga ambicia për ta ndryshuar botën në mënyrë demonstrative, ajo thotë se dëshiron të ndërhyjë në Europë dhe ta transformojë atë.

Amerika e Maga-s dëshiron të ndihmojë partitë europiane që i favorizon, por këtë herë ato janë në të djathtën ekstreme. Në vend që të promovojë bashkëpunimin europian, siç bëri SHBA pas Luftës së Dytë Botërore, administrata Trump tani shpreson të kthejë pakënaqësinë në vendet më të reja anëtare të BE-së në një mjet kundër vlerave demokratike liberale të BE-së, duke e kthyer Europën në një koleksion kombesh sovrane, të gjitha fort nacionaliste dhe kulturalisht “të bardha”.

Në këtë botë, Europa nuk do të ishte më një pengesë për ideologjinë Maga. Sfida me të cilën përballet administrata Trump është se thjesht nuk ka kapacitetin apo ambicien globale për ta sjellë këtë transformim.

Ashtu si Rusia, administrata kërkon respekt, por nuk ka fuqinë të bëjë më shumë sesa të veprojë si sabotuese. Ajo dëshiron të formësojë Europën më shumë, ndërkohë që dëshiron të angazhohet më pak me të, duke u tërhequr nga roli i saj si garant i NATO-s.

Strategjia e Trump denoncon “kompleksin masiv ushtarak, diplomatik, të inteligjencës dhe ndihmës së huaj” që ka mbështetur ambiciet globale të SHBA-ve dhe po bën gjithçka që mundet për ta zbrazur. Por pa atë kompleks, nuk do të jetë e aftë ta riformësojë Europën sipas imazhit të saj.

Sigurisht, administrata Trump mund të përdorë ndërhyrje të shpërndara për të ndëshkuar Bashkimin Europian, ndërsa përpiqet të ndihmojë partitë e djathta ekstreme të marrin pushtetin. Ajo tashmë po u mohon vizat personave që kanë vepruar si verifikues faktesh dhe moderatorë të rrjeteve sociale, të cilët i akuzon për censurimin e pikëpamjeve të djathta, dhe po kërcënon BE-në për guximin e saj në rregullimin e shërbimeve si X. Por, siç tregon shembulli i Brazilit, ku përpjekjet për të ndëshkuar zyrtarët dhe për të ndihmuar Jair Bolsonaro kanë dështuar keq, kjo ka po aq gjasa të dëmtojë aleatët e saj ideologjikë sa t’i ndihmojë.

Administrata Trump dëshiron përfitimet e respektit dhe fuqisë së butë globale, prandaj po e synon Europën. Por ajo gjithashtu dëshiron të tërhiqet, duke ulur kapacitetet e saj globale dhe duke i rimodeluar SHBA-të në një fuqi rajonale si Rusia, e cila investon forcën e saj në ngacmimin e vendeve fqinje. Nuk mund t’i ketë të dyja./The Guardian