Rikthehet historia! 'Na ktheni mermerët e Partenonit', përplasje diplomatike mes Londrës dhe Athinës! Sunak anulon takimin me Mitsotakis

Të hënën vonë në mbrëmje, (27 Nëntor) një përplasje e bujshme diplomatike shpërtheu papritmas midis Mbretërisë së Bashkuar dhe Greqisë, për çështjen më të vjetër mes dy vendeve, shkak janë edhe një herë, Mermeret e Partenonit.

Mbrëmjen e djeshme pamë skena të rralla mes dy vendeve evropian, ku mesa duket tashmë marrëdhëniet janë tensionuar sërish. Kryeministri grek Kyriakos Mitsotakis akuzoi homologun e tij britanik Rishi Sunak se kishte anuluar një takim të planifikuar mes tyre për të martën në Londër, për shkak të një mosmarrëveshjeje diplomatike mbi skulpturat e Partenonit.

Grekët kanë ngritur zërin për këtë çështje pas 83 vitesh, të cilat në përgjithësi kanë pasur marrëdhënie të shkëlqyera që nga lufta greke për pavarësi në 1821.  Mesa duket tashmë marrëdhëniet janë tensionuar sërish. Kryeministri grek Kyriakos Mitsotakis akuzoi homologun e tij britanik Rishi Sunak se kishte anuluar një takim të planifikuar mes tyre për të martën në Londër, për shkak të një mosmarrëveshjeje diplomatike mbi skulpturat e Partenonit.

Greqia i ka kërkuar shpesh Muzeut Britanik që të kthejë skulpturat 2500-vjeçare që diplomati britanik Lord Elgin mori nga tempulli i Partenonit në fillim të shekullit të 19-të kur ai ishte ambasador në Perandorinë Osmane. Sipas asaj që mësojmë nga Downing Street, arsyeja ishte pë shkak të qëndrimit të fundit nga liderit grek dhe mbi të gjitha intervista e tij për BBC të dielën e kaluar.

Në intervistë Mitsotakis i kërkoi fuqishëm ekzekutivit britanik që "të kthejë Mermeret e Partenonit aty ku i përkasin. Kjo është Athina”, duke e krahasuar situatën e këtyre veprave të artit të kontestuara mes Athinës dhe Londrës. Po ashtu edhe me Mona Lizën i cili parashtroi pyetjen: “A mund ta imagjinoni kryeveprën e Leonardos të prerë në gjysmë”, tha kryeministri helen, “me një pjesë të ekspozuar në Luvrin në Parisi dhe tjetri në Muzeun Britanik në Londër?”

Sunak nuk i kanë pëlqyer aspak këto fjalë të kryeministrit grek, sepse ai i konsideroi si presion të panevojshëm në një moment kaq delikat negociatash.  Për të mos përmendur se në këtë mënyrë, nga këndvështrimi i Downing Street, Mitsotakis ekspozoi brutalisht kryeministrin britanik, duke e vënë në vështirësi me krahun më konservator të partisë së tij, i cili nuk dëshiron të dëgjojë për dorëzimin e Mermerëve tek grekët.

Kështu që Sunak çuditërisht u largua nga takimi diplomatik ditën e djeshme. Dhe, përmes zyrës së tij, ai i ofroi Mitsotakis një alternativë të dytë më të mirë, domethënë një takim me zëvendësin e tij, Oliver Dowden. Një zgjidhje që zemëroi liderin grek, i cili nuk u paraqit. 

Sipas asaj që percepton Downing Street, sa i përket Mermereve Starmer, partia e tij Laburiste ka thënë gjithmonë se, pasi të jetë në pushtet, nuk do të kundërshtojë asnjë vendim autonom të Muzeut Britanik.

Problemi është se ekziston një ligj i Parlamentit Britanik të rreth 60 viteve më parë, Akti i Trashëgimisë Kombëtare, i cili në teori parandalon çdo kthim përfundimtar nga Britania të veprave me rëndësi të madhe kulturore. Një ligj që as laburistët nuk duan ta ndryshojnë.

Megjithatë, në muajt e fundit, Britania dhe Greqia ishin afruar ndjeshëm së bashku. Dhe, janarin e kaluar (2022), për herë të parë Londra ishte realisht e hapur për një "hua afatgjatë"- e cila do të anashkalonte Aktin e Trashëgimisë Kombëtare duke shfrytëzuar konceptin e "partneritetit" midis vendeve - të një pjese të 75 metrave të vjedhura, madje edhe me dhunë.

Në fund, “mermeret Elgin” u blenë nga Muzeu Britanik në vitin 1816, dhe tashmë është hapur përsëri si çështje. Sipas asaj që kuptojmë, në fillim të vitit presidenti i Muzeut Britanik dhe ish-kancelari i Thesarit George Osborne i ofroi Athinës një degë ulliri, një hua afatgjatë të një pjese të Mermereve, për t'u dërguar me rotacion në Greqisë, në këmbim të antikave të tjera që do të ekspozohen në të njëjtën kohë në Londër.

Një zgjidhje e pakënaqshme për grekët, të cilët gjithmonë kanë kërkuar riatdhesimin përfundimtar të mbetjeve të Partenonit të ekspozuara sot në Britani, diçka e ndaluar nga Akti i Trashëgimisë Kombëtare, por sigurisht kompromisi i propozuar nga Osborne, ndër të tjera një mik i ngushtë i ish-kryeministri dhe ministri i ri i Jashtëm britanik, David Cameron, do të ishte ende një fitore e rëndësishme mediatike për grekët. Dhe do të kishte krijuar bazën për një marrëveshje progresive dhe ndoshta përfundimtare, që do të rafinohej në vitet në vijim.

Mermeret do të plotësonin bukur Muzeun e ri të Akropolit në Athinë, rrëzë Partenonit. Ka edhe shumë para në lojë: nëse britanikët (hyrja falas) nuk kërkojnë asnjë nga 6.2 milionë vizitorët vjetorë të Mermereve, bileta për në muzeun e kryeqytetit grek kushton 10 euro për rreth 1.5 milionë turistë. të cilët e kalojnë pragun çdo vit.

Para përplasjes së bujshme të mbrëmshme mes dy vendeve, këtë vit ka pasur të paktën dy takime në Londër mes kryeministrit grek Mitsokatis dhe presidentit të Muzeut Britanik George Osborne. Gjë që do të kishte ndryshuar qëndrimin e autoriteteve angleze. Në fakt, muajt e fundit kishte pasur shumë optimizëm, pas këtij dhe të tjera “takime top sekret” që u zhvilluan në zemër të Londrës në fillim të vitit 2023. Sipas asaj që u mësua muaj më parë, edhe në sytë e financierët ndërkontinentalë, që Osborne të vazhdojë të rrënjoset në të kaluarën, nuk do të ishte mirë për imazhin e Muzeut Britanik.

Prandaj, mund të ishte mundësia e duhur për një "beau geste" dhe t'u jepte grekëve Mermerët shumë të kontestuar, të paktën pjesërisht dhe me huazim në rotacion, dhe në këmbim të merrnin gjetje të reja. Anëtarët e muzeut si klasicistja më e famshme angleze Mary Beard nuk janë kundër idesë: "Çdo zgjidhje do të jetë e mirë për artin dhe kulturën në botë".

Por deri më tani qeveria britanike, pavarësisht nga hapat e Osborne, ka qenë gjithmonë shumë e kujdesshme. Ish-ministrja e kulturës e qeverisë Sunak, Michelle Donelan, theksoi për BBC në fillim të këtij viti: “Mermeret janë pjesë e trashëgimisë kulturore të Mbretërisë së Bashkuar, ato nuk do të lëvizin. Dorëzimi do të hapte një kuti të Pandorës”.

Muzeu Britanik, megjithatë, mbrohet zyrtarisht duke e përshkruar veten si "një muze botëror që tregon historinë e arritjeve të njerëzimit". Megjithatë, "pozicioni i Muzeut Britanik dhe muzeve të tjerë nuk është më i qëndrueshëm", komentoi profesori Dan Hicks i arkeologjisë dhe antropologjisë në Oksford për La Repubblica.

“Institucionet në të gjithë botën po rishikojnë pozicionin e tyre ndaj imperializmit dhe kolonializmit kulturor. Por jo në Westminster. Qeveria aktuale ka nevojë të dëshpëruar për të krijuar luftëra kulturore. Megjithatë, në vitin 2009 ne ndryshuam Aktin e Trashëgimisë Kombëtare për të kthyer veprat e vjedhura nga nazistët nga hebrenjtë. Me pak fjalë, mund të gjendet një zgjidhje. Por çështja është mbi të gjitha politike”, akuzon Hicks.

Sondazhet thonë se më shumë se gjysma e britanikëve janë në favor të largimit nga Elgin Mermers. Megjithatë, dorëzimi në Mermer është një çështje krenarie e madhe kombëtare përtej Kanalit.

Totemi 95-vjeçar i arkeologjisë angleze dhe profesori emeritus në Oksford, Sir John Boardman, ka thënë gjithmonë: "Do të ishte një precedent monstruoz, i cili do t'i hapte rrugën rënies së muzeve në botë".

Vetë Mary Beard nënvizon se si "Mermeret me shumë gjasa do të kishin humbur pa anglezët", duke pasur parasysh se Partenoni, në atë kohë një depo armësh për osmanët, u bombardua për shembull nga Venedikasit në 1687.

Dhe antropologu Adam Kuper, i cili ka sapo shkruar libri me temë “Muzeu i njerëzve të tjerë”, provokon në disa pjesë të librit ku shprehet se “Muzetë nuk duhet të jenë peng i historisë së dhimbshme të kolonializmit”.

“Muzeu kombëtar në Lagos, Nigeri, ka 30 vizitorë në ditë. Çfarë do të ndodhte nëse do të kthenim bronzët e Beninit? Muzetë nuk duhet të jenë peng i historisë së dhimbshme të kolonializmit. Por këto mrekulli janë gjithashtu një dhimbje marramendëse, duke ndërthurur madhështinë greke me mbetjet e papërpunuara të antikitetit”, tha Kuper.

Janë vargjet e "On Seeing the Elgin Merbles", të cilin poeti romantik John Keats i shkroi në vitin 1816, vit në të cilin Mermeret shumë të diskutueshme të Parthenonit u blenë nga Muzeu Britanik dhe u ekspozuan në Londër.

Nga debati në Londër, duket se historia nuk është zbehur ende dhe se pas ecurisë së muajve të fundit, tashmë, kemi përplasje kokë më kokë mes Sunak dhe Mitsotakis mbrëmjen e djeshme, ku duket se jemi kthyer në fillim të historisë së vjetër mes dy vendeve. Me pak fjalë, një tragjedi greke.

Rendit zhvillimet sipas orarit:

Të Fundit Të Parat

S.S/SI.E./Shqiptarja.com

TAG:
• Kyriakos Mitsotakis
• Rishi Sunak
• greqi
• Britani e Madhe