Ta shpallësh tjetrin fajtor pa e gjykuar?!

Ndodh edhe kështu, madje jo në një rast të vetëm. Që më 2009 Gjykata e Shkallës së Parë për Krime të Rënda me vendimin nr. 39 të atij viti, edhe pse nuk e kishte dënuar të pandehurin F.M. (ngaqë çështja në ngarkim të tij ishte veçuar) konfirmoi fajësinë e këtij shtetasi të kryer në bashkëpunim, ndërsa me një vendim të dhënë disa muaj më pas, kjo Gjykatë caktoi masën e dënimit. Në rastin e parë ishte shkelur me të dyja këmbët parimi i prezumimit të pafajësisë, kurse në rastin e dytë ishte cenuar barazia e armëve, duke mos u marrë asnjë provë e re dhe duke e vënë të pandehurin para faktit të kryer, që tregonin qartë për një proces jo të rregullt ligjor.

     Ndaj këtyre vendimeve, atë kohë nuk u shpreh ndonjë reagim publik, çka u hapi shtigjet gjykatave të shkallëve më të larta t’i lënë në fuqi ato; i la dorë të lirë edhe Gjykatës Kushtetuese që, megjithë anomalitë evidente të atij procesi penal dhe ndonëse në mënyrë të sforcuar e pjesërisht kontradiktor me praktikën e mëparshme të organit të rishikimit gjyqësor, më së fundi vendosi edhe ajo të mos pranojë kërkesën e të pandehurit.

Të gjitha këto nuk shkaktojnë ndonjë habi të madhe, përderisa Tranzicioni në Shqipëri u zgjat për një kohë të paarsyeshme, edhe sepse ballafaqohej me një demokraci, të cilën pushteti politik e futi në krizë ende pa dalë nga pelenat e foshnjërisë. Ndërkohë që roli i organeve të drejtësisë, në vend që të ishte vendimtar në ndaljen e paligjshmërisë publike dhe rënien e besueshmërisë së institucioneve, pas dore ka lënë apo, më keq akoma, të paktën njërin sy ka mbyllur edhe para praktikave gjyqësore jolibrale dhe antigarantiste, në kundërshtim me vetë ligjshmërinë që pretendonte se mbronte.

     Këto praktika tashmë do të dëshirohej që t’i përkisnin një kapitulli të denjë për t’u mbyllur. Por ja që ato nuk mungojnë edhe në këto ditë, kur është kapërcyer një kthesë e fortë drejt rrugëtimit evropian.

Pra, kur kërkohet edhe një nënshtrim i barabartë i të gjithëve para ligjit, që nënkupton edhe respektimin e rreptë të garancive të individit. Të garancive të duhura, që sa më të gjera të jenë, aq më legjitim do të jetë pushteti gjyqësor, veçmas ai penal, duke iu larguar kështu hijeve të veta të vjetra, që e identifikojnë me një pushtet të tmerrshëm dhe, prandaj, të urryer. Në këto kushte, Magjistraturës i kërkohet reflektim kritik, më së shumti vetëkritik, sidomos ndaj kulturave dhe nënkulturave antigarantiste të përhapura në botën shqiptare të drejtësisë.

     Mirëpo, një reflektim i tillë duket mjaft i kursyer, aq sa të mund të shoqërohet me qëndrime antikushtetuese dhe në kundërshtim të hapur me ligjin. Për ilustrim të këtij realiteti të zymtë, ose për të qenë konkretë, në vijim do të përqendrohemi te një proces penal, fillimisht i bujshëm dhe çdo ditë më pas gjithnjë e më i zbehtë. I zbehtë, jo për t’i lënë shumicën e të pandehurve hije, por për t’i shndërruar disa prej tyre në personazhe si ai i “Procesi” – të Franc Kafkës.

Fjala është për grabitjen e Thesarit të Bankës së Shqipërisë, që shërptheu, që nisi me vetëdenoncimin e një punonjësi të këtij Thesari. Ditën që ai u paraqit në zyrat e Bankës Qendrore të shtetit, për të treguar “të vërtetën”, që me sa kuptohet kurrë nuk do të dalë plotësisht në dritë, atë e shoqëruan në dyert e Prokurorisë së Rrethit Gjyqësor të Tiranës. Ngjarja do të merrte menjëherë dhenë dhe do të bënte bujë në opinionin publik.

Kështu, ende pa u zbërthyer detajet, ish Guvernatori dhe ish Inspektorja e Përgjithshme u arrestuan. Ndërsa Zëvendësguvernatores së Parë dhe të vetme (që duhej të mbante përgjegjësi të drejtpërdrejtë), si edhe anëtarëve të Këshillit Mbikqyrës të BSH nuk u hyri asnjë gjemb në këmbë. Përkundrazi, mbrapa hekurave u dërguan me urgjencë jo vetëm punonjësit e Departamentit të Emisionit (të Thesarit), por edhe shtatë anëtarë të dy prej komisioneve periodike të investarizimit të parave. Pikërisht në trajtimin ndaj tyre, fabula bëhet më therrëse, si ato që e vënë njeriun në mendime, duke i shkaktuar vetvetiu nënqeshje sa herë e kujtojnë. Pra, le të ndalemi shkurtimisht te ata.

     Gjatë ndalimit, Prokurori i çështjes i ka pyetur vetëm një herë dhe nga asnjëri prej tyre nuk u pranua të kishin shpërfillur rregullat e Bankës për mënyrën e invenarizimeve që kishin kryer në fund të viteve 2012 dhe 2013. Prokurori, që drejtoi grupin e hetimit, nuk denjoi të dëgjonte prej këtyre të pandehurve të gjitha arsyet e ndryshme dhe të kundërta, duke i “vënë llozin” mundësisë së debatimit dhe përgënjeshtrimit të tezave të akuzës, jo vetëm në fakt, por edhe në të drejtën.

Por të mos harrojmë, se është parimi klasik poperian i përgënjeshtrimit që konsiderohet zakonisht si bangoprova e qendrueshmërisë dhe e pranueshmërisë (apo jo) të çdo teze empirike. Më vonë, ky prokuror ende pa mbaruar punë me protagonistin e vetëdenoncuar të grabitjes së Thesarit dhe me dy të kualifikuarit si bashkëpunëtorë të tij, dosjet e të tjerëve i dërgoi në Gjykatë.

     Që në seancën e parë, gjyqtari pranoi kërkesat e disave për gjykim të shkurtuar dhe mbajti për gjykim prej tij vetëm këta. Fatin e të tjerëve ia la shortit, që do të përcaktonte një gjyqtar tjetër. Edhe ky tjetri bëri të njëjtën metodë. Derisa mbetën tre inventarizues (si edhe ish Inspektorja e Përgjithshme) që nuk shprehën ndonjë pretendim apo favor, përveç që ata dhe mbrojtësit e tyre të debatonin me prokuror/in/ët përkatës për të ballafaquar provat dhe dëshmitarët.

Pra, që procesi të mos përqendrohej vetëm te thëniet e protagonistit të pretenduar dhe vetpretenduar për vjedhjen tronditëse. Me këtë pozicion konsekuent në të drejtën e tyre, për tre nga inventarizuesit filloi dje shqyrtimi gjyqësor me të tretin gjyqtar të kësaj çështjeje. Kjo senacë, pas referimeve të prokurorëve dhe kërkesave të mbrojtësve, të vënë me të vërtetë përballë tyre, sigurisht që u shty për t’u zhvilluar në një datë të mëvonshme.

     Por, ajo që qëndron midis këtyre dy datave dhe që meriton vëmendje është zbardhja e vendimit të trupit gjykues fillestar. Një vendim prej 103 faqersh, që duke e peshuar nëpër duar do të krijonte përshtypjen, se përbrenda përmbakërka plot shpjegime të arsyeshme që do të ndihmonin, veç të tjerash, edhe sqarimin e pozicionit të inventarizuesve të ndarë për t’u gjykuar në tre trupa gjyqësore të ndryshme. Hë pra, çfarë përmbante ky vendim voluminoz?

Ndonjëherë, kureshtja e shtyn edhe shqiptarin që të kalisë durimin si kinezi, prandaj edhe lexuar faqe më faqe mendja ta thotë që hartuesi i tij nuk i është përmbajtur fare, më së paku, vlerës së dyshimit dhe vetëdijes për mundësinë e përhershme të gabimit në çështje të faktit dhe të së drejtës. Madje, në këtë vendim janë futur ‘copy paste’ pasazhe të fashikujve të hetimit të njëanshëm, siç u tha më lart, nga ana e organit të akuzës.

Ndërkohë që ajo çka magjistratët duhet të shmangin me shumë kujdes në kohën tonë është çfarëdo lloj forme protagonizmi gjyqësor dhe dukjeje lavdikote, që kudo gjetkë refuzohen fuqishëm. Refuzohen fuqishëm, sepse figura e “prokurorit star” apo e “guidic astella” - siç i thonë në Spanjë – është mohimi i modelit garantist të juridiksionit.

     Dhe gjithçka thuhet më lart, nuk është thjesht shprehje e opinionit, fjala vjen, të një pene të gazetarisë; ajo është e konkretizuar, e zeza mbi të bardhë, me përcaktimin që gjyqtari i bën, veç të tjerash, fajësisë për shpërdorim detyre jo vetëm të të pandehurve që ka gjykuar, por edhe të tre investarizuesve të mbetur për t’iu nënshtruar fillimit të gjykimit vetëm ditën e djeshme, me një trup të ri gjykues. Pra, gjyqtari – hartues i vendimit nr. 454/2015 ka prezumuar jo pafajësinë e të pandehurve, por fajësinë e tyre.

Në një kohë, kur neni 6/2 i Konventës Evropiane për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive Themelore të Njeriut thotë shumë qartë, se: “Çdo person i akuzuar për një vepër penale prezumohet i pafajshëm, derisa fajësia e tij të provohet ligjërisht”. Jo vetëm kaq, por gjithashtu, duke iu referuar edhe nenit 42/2 të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë, se “Kushdo për mbrojtjen e të drejtave, të lirive dhe interesave të tij kushtetues dhe ligjorë, ose në rastin e akuzave të ngritura kundër tij, ka të drejtën e një gjykimi të drejtë dhe publik brenda një afati të arësyeshëm nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme e caktuar me ligj”.

Pra, në vendimin 103 faqesh të Gjykatës së Rrethit Gjyqësor të Tiranës nëpërkëmben me lehtësi të habitshme dy parime të rëndësishme që duhet të mbrojë drejtësia, veçanërisht ajo penale: parimin e prezumimit të pafajësisë dhe atë të zbatimit të një procesi të rregullt ligjor. Parime këto thelbësore, për të ravijëzuar edhe identitetin e magjistratëve në një rend demokratik. 

     Tashmë i vjen vendi pyetjes: A do të ndikohet vallë gjyqtari tjetër, i cili nisi dje shqyrtimin gjyqësor ndaj tre inventarizuesve të fundit të kësaj çështjeje, mbi të cilët rëndon e njëjta akuzë si ajo ndaj kolegëve të tyre: A do të ndikohet vallë gjyqtari i ri nga formulimet e bëra në vendimin 103 faqesh 454/2015? Nëse ndokush, si ai që ka formuluar atë akuzë dhe ai që ka shkruar atë vendim, s’e ka për gjë të paragjykojë fajësinë e tjetrit, nga pakujdesia, paaftësia apo nga ndonjë motiv tjetër, jo çdo gjyqtar do të vepronte njësoj.

Përkundrazi, rreshtimi i magjistratëve në krah të subjekteve të dobëta, të drejtat kushtetuese të të cilëve mbeten të papërmbushura, apo më keq akoma, shkelen ditën me diell, nuk mund t’u shmangen sot, si më parë, përgjegjësive për të ripërcaktuar me rreptësi format e impenjimit të tyre; ata nuk mund të zhdukin apo denatyrojnë vlerat demokratike, të cilat përmbajnë në vetvete pa as më të voglin dyshim edhe ato që garantojnë të drejta themelore të njeriut.    


Shkrimi u botua në Shqiptarja.com (print) në 19 Mars 2015

Redaksia Online
(d.a/shqiptarja.com)

/Shqiptarja.com
  • Sondazhi i ditës: 25 Janar, 13:37

    A duhet të votojnë emigrantët që kanë vetëm dokumente identifikimi të huaja?



×

Lajmi i fundit

Homazhet për Kryepiskopin Anastas, në Tiranë pritet delegacion i lartë nga Vatikani, Kishat botërore dhe politikanë të lartë

Homazhet për Kryepiskopin Anastas, në Tiranë pritet delegacion i lartë nga Vatikani, Kishat botërore dhe politikanë të lartë