Ambasadori Soreka, mirëmbrëma! Faleminderit që keni ardhur në Report TV! Kjo është intervista e parë pas vendimeve të famshme, me të cilat Bashkimi Evropian ka refuzuar përkohësisht hapjen e negociatave. Pra, Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut nuk ia dolën që t’u hapen negociatat. Kjo është një humbje për Shqipërinë dhe nëse është një humbje, kush e ka përgjegjësinë?
Së pari, më lejoni t’ju falënderoj që më keni ftuar dhe është kënaqësi që të jem këtu me ju sot. Unë mendoj që është e rëndësishme të themi që Këshilli Evropian ka diskutuar gjerë e gjatë të premten e shkuar deri në orën 3 të mëngjesit dhe, siç e dini, vendimi për çeljen e negociatave është vendim i cili merret me rregullat e unanimitetit. Kjo do të thotë që të gjitha shtetet anëtare duhet të jenë njëzëri dakord për këtë gjë dhe fatkeqësisht nuk ishte ky rasti, por pati një shumicë dërrmuese të shteteve anëtare, të cilat ranë dakord me të dy vendet që të çeleshin negociatat, por nuk u gjet konsensusi dhe fatkeqësisht u mor një vendim tjetër.
Komisioni Evropian e ka thënë tashmë në të shkuarën që Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut kanë arritur një ecuri apo progres të mjaftueshëm për çeljen e negociatave, por vendimi nuk ishte unanim. Na vjen shumë keq për këtë neve, si Bashkim Evropian. Dhe më lejoni të them që në nivel personal edhe unë jam i zhgënjyer. Jam i zhgënjyer për arsye sepse kam punuar shumë, kam punuar fort për Shqipërinë, jo vetëm në të shkuarën, si p.sh. për liberalizimin e vizave dhe jam krenar që kam pasur mundësinë që ky hap i rëndësishëm të arrihej dhe të përfundoja edhe unë punën time në këtë aspekt. Por tani jemi në një moment të rëndësishëm, në një fazë të rëndësishme dhe më lejoni që me pak fjalë të shpjegoj pra, që kemi pasur liderët, udhëheqësit evropianë që kanë diskutuar për rreth 5 orë, në një ditë kur agjenda e tyre ishte plot me çështje të rëndësishme, si p.sh. Brexit-i, apo ndryshimet klimatike. Pra, për 5 orë ata kanë diskutuar çështjen e zgjerimit dhe çeljen e negociatave me Shqipërinë dhe me Maqedoninë e Veriut. Dhe kjo tregon qartë se sa e rëndësishme është kjo çështje për BE-në dhe natyrisht, edhe për këto dy shtete, të cilat janë shtete shumë të rëndësishme për BE-në dhe do të vazhdojnë të jenë të tilla.
Tani pikëpyetja është kjo: çfarë do të ndodhë më pas? Dhe besoj që kjo është edhe një pyetje që ju do të ma bëni. Pra, çfarë do të vijë më pas? Besoj që puna duhet të vazhdojë. Në rast se nuk do të kishte pasur fare vendim të premten në darkë, gjithsesi Shqipëria do të duhet të kishte vazhduar punën e saj, detyrat e shtëpisë, të themi. Dhe kështu duhet të vazhdojë. Natyrisht pra që jemi të zhgënjyer dhe unë dua që të shpreh solidaritetin tim me qytetarët e Shqipërisë. Unë e di që për qytetarët e Shqipërisë e ardhmja evropiane është shumë e rëndësishme. Por më lejoni të them që për ne, për Bashkimin Evropian dhe për mua personalisht, kjo është përparësi dhe ne duhet të vazhdojmë të punojmë pareshtur që kjo e ardhme në BE të vazhdojë të qëndrojë e gjallë e të arrihet sa më shpejt që të jetë e mundur.
Opozita thotë se raportet teknike të Komisionit Evropian zbukurojnë realitetin, ndërkohë që niveli politik i perfaqesura nga Këshilli Evropian pastaj rrëzon propozimin e Komisionit. Pra, vërtet raportin tuaj teknik e keni përdorur për të zbukuruar realitetin mbi gjendjen reale në Shqipëri?
Procesi që çon në miratimin e raporteve vjetore të Komisionit Evropian është shumë i gjatë. Zakonisht miratohet p.sh., në muajin maj të një viti të caktuar, por puna fillon që në nëntorin e vitit pararendës. Dhe fillon këtu në Tiranë me punën e përbashkët apo kolektive që bëhet si nga qeveria, e cila i jep delegacionit të Bashkimit Evropian kontributet e veta, nga shoqëria civile që bën të njëjtën gjë dhe nga shtetet anëtare në Tiranë. Dhe më pas ky raport dërgohet në Bruksel, ku organizohet edhe një raund i dytë i konsultimeve me të gjitha këto palë të interesuara apo aktorë. Pra, është një proces i gjatë, në të cilin janë të përfshirë shumë aktorë dhe më pas Komisioni Evropian merr vendimin e vet për raportin.
Unë e kuptoj që udhëheqësit politikë, në mënyrë të pavitueshme, kanë leximin e tyre politik të një raporti që është shumë i gjatë, që është shumë teknik në disa pjesë të vetat dhe udhëheqësit duhet të shikojnë pra, këndin politik të këtij raporti. Ashtu siç e pamë edhe të enjten, udhëheqësit nuk i panë hollësitë, detajet e raportit, por patën diskutime shumë politike për vlerën politike të çeljes së negociatave me Shqipërinë dhe me Maqedoninë e Veriut, si edhe për rolin më të madh e më të gjerë që ka politika e zgjerimit brenda për brenda Bashkimit Evropian. Pra, ka dy nivele. Ndaj është e rëndësishme që niveli politik të marrë përgjegjësitë politike të vendimit.
Pra ju e gjykkoni raportin tuaj teknik objektiv dhe jo subjektiv, siç mendon politika.
Sigurisht.
Presidenti francez Emanuel Makron nënvizoi numrin e lartë të azilkërkuesve si një nga arsyet e mungesës së hapjes së negociatave për Shqipërinë. Në të vërtetë, numri i azilkërkuesve shqiptarë në Francë, në vitin 2018, tregon një rënie prej 25% në krahasim me një vit më parë dhe në total përbën një përqindje shumë të vogël në krahasim me numrin total të emigrantëve. Ky rast më kujton kërkesën e pezullimit të liberalizimit të vizave nga ana e parlamentit holandez, që pastaj sipas Komisionit, nuk ishte bazuar në elementët e mjaftueshëm. Pra, sipas jush, ekziston një paragjykim politik i disa vendeve kundrejt Shqipërisë dhe nga çfarë lind, sipas jush?
Për sa i përjet çështjes së azilkërkuesve në Bashkimin Evropian dhe ju përmendët Francën, një element këtu është shumë i rëndësishëm. Në vitin 2018, pra ka pasur një rënie prej 27% të kërkesave për azil në Francë në krahasim me vitin e mëparshëm 2017. Por në fillim të këtij viti, në gjysmën e parë të këtij viti, në krahasim me gjysmën e parë të vitit 2018, ka pasur një rritje të vogël të shifrave. Kjo do të thotë që fenomeni duhet të mbahet në kontroll, të shikohet dhe duhet të ketë një bashkëpunim të plotë ndërmjet autoriteteve shqiptare dhe atyre franceze. Dhe në fakt, është hartuar një plan veprimi ndërmjet të dy vendeve, i cili parashikon shkëmbimin e informacionit dhe shkëmbimin e oficerëve të kontaktit, si edhe një marrëveshje ripranimi që është shumë efikase, që do të thotë që të gjithë qytetarët shqiptarë, të cilëve nuk u jepet azil në Francë, të kthehen në Shqipëri menjëherë. Pra pyetja këtu është: çfarë do të bëhet më vonë? Sepse shifrat, edhe pse janë nën kontroll, numrat gjithsesi janë të rëndësishëm. Ne kemi pasur përvojë edhe me vende të tjera, me ato vende ku ka pasur një plan të tillë dhe që është trajtuar ky problem. Natyrisht që ka praktika të mira. Së pari Gjermania, para disa vitesh, e ka përshtatur legjislacionin e vet kombëtar në mënyrë që të bënte të mundur që një qytetar nga një vend kandidat, të quhej që vinte nga një vend i sigurt origjine. Po ashtu ka pasur edhe marrëveshje shumë të mira ripranimi, por edhe kanale emigrimi për kategori të caktuara qytetarësh. Pra është shumë e rëndësishme që kjo çështje të trajtohet. Ne, si Bashkim Evropian, u kemi kërkuar ngaherë autoriteteve shqiptare që të qëndrojnë në bashkëpunim të plotë me autoritetet franceze në këtë rast, por edhe me çfarëdolloj tjetër shtet anëtar dhe vazhdojmë të japim mbështetjen tonë.
Ndërsa për pyetjen që bëtë në lidhje me paragjykimet, nuk jam dakord. Nuk ka paragjykim të asnjë lloji për sa i përket Shqipërisë apo për sa u përket shqiptarëve. Pra ky nuk është kriter, sipas të cilit do të vlerësohen shqiptarët për çeljen e negociatave. As p.sh. feja, besimi apo etnia. Ajo që është e rëndësishme për mendimin tim dhe është e kundërta, është që autoritetet shqiptare duhet të jenë më pro aktive me diplomacinë e tyre publike në shtetet anëtare, duke prezantuar në këtë formë historitë e suksesit të migracionit, të migrimit të qytetarëve shqiptarë, të cilët p.sh. janë kthyer në Shqipëri pas migrimit dhe kanë sjellë me vete ato aftësi që ata kanë mësuar jashtë vendit, për ta përmirësuar shtetin e tyre.
Më lejoni të them që unë jam shumë i përfshirë në Shqipëri për të promovuar turizmin, për arsye se turizmi do ta ndihmojë Shqipërinë shumë që të njihet nga të huajt. Dhe ky është një mjet, një instrument vërtet i rëndësishëm dhe ne po investojmë 42 milionë euro gjatë tre viteve në vijim, së bashku me autoritetet shqiptare për ta njohur Shqipërinë. Kështu që natyrisht nuk flas për paragjykime.
Përveç rasteve konkrete si në Francë ose në disa vende të tjera, ekziston akoma kjo emergjenca për azilkërkues shqiptarë apo fenomeni, tendenca është në rënie, të paktën në krahasim me këto vitet e fundit kur fenomeni ishte në rritje të shqetësueshme.
Po të shohim shifrat, ne nuk po flasim për ndonjë emergjencë, por duhet ta vëmë veten në situatën e vendit pritës. Në atë vend ku arrijnë këta azilkërkues (këtu nuk bëhet fjalë vetëm për Shqipërinë, por edhe për vende të tjera, madjee në të gjithë rajonin e fqinjësisë së mirë në Evropë), migrimi është i natyrshëm. Është një fenomen i natyrshëm dhe ai do të vazhdojë. Natyrisht që duhet të rregullohet. Kjo gjë po ndodh dhe ne, natyrisht që do të vazhdojmë ta kontrollojmë këtë gjë dhe t’i ndihmojmë vendet e ndryshme dhe në këtë rast Shqipërinë, që shifrat të jenë në rënie.
Kryeministri italian Konte deklaroi se Italia do ta ripropozojë çështjen për hapjen e negociatave në Këshillin e ardhshëm për çështje të përgjithshme, i parashikuar në nëntor. Cili do të jetë rasti tjetër, sipas jush, për ta ridiskutuar konkretisht hapjen e negociatave?
Mendoj që është shumë e rëndësishme kjo gjë, pra ajo që bëri kryeministri Konte sepse kjo ka të bëjë edhe me vazhdimësinë e punës. Nuk pati vendim pra të enjten në darkë ose të premten në mëngjes. Pra ishte një e premte e vështirë, të paktën për ne dhe për qytetarët shqiptarë, për të gjithë në fakt. Por kjo është vazhdimësia e punës dhe ky mesazh është shumë i rëndësishëm. Dhe për këtë arsye, nga të dyja palët puna duhet të vazhdojë. E thasshë më parë këtë për autoritetet shqiptare, por e njëjta gjë vlen edhe për Bashkimin Evropian. Pra, përfundimet e Këshillit përmendën majin e vitit 2020, për Samitin e Ballkanit Perëndimor në Zagreb, me presidencën kroate të Këshillit, e cila meqë ra fjala, është një element shumë i rëndësishëm që kemi një vend nga rajoni dhe në fakt është shteti anëtar më i ri i Bashkimit Evropian, i cili do të jetë në krye të Këshillit Evropian dhe do të organizojë këtë samit. Pra ne shpresojmë që kjo çështje do të dalë edhe më herët, pasi përgatitja e diskutimeve, siç e kemi parë, pra këto diskutime që janë të vështira, është e rëndësishme që sa më shpejt që të fillojë Këshilli t’i fillojë diskutimet, aq më mirë do të jetë.
Komisioni Evropian në fakt ka filluar tashmë punën dhe po punon për këtë çështje dhe i gjithë Bashkimi Evropian, për t’u siguruar që kjo agjendë dhe kjo pikë të qëndrojë në rendin e ditës së punës së BE-së dhe të jetë pjesë e punës së BE-së përpara majit 2020 dhe kjo dosje të rikthehet në tryezë.
Pra, para majit të vitit 2020 nuk do të presim asnjë përgjigje të re nga Bashkimi Evropian?
Mendoj që përfundimet flasin përpara majit të vitit 2020, kështu që ne presim që puna të vazhdojë për udhërrëfyesin, i cili do të na çojë te maji i vitit 2020. Dhe është Këshilli i BE-së dhe brenda punës së Këshillit ne jemi të gatshëm që të ndihmojmë Këshillin që të ecë përpara drejt Zagrebit.
Ekziston sipas jush një paragjykim fetar në Evropë ndaj vendeve me shumicë myslimane, siç është formalisht edhe Shqipëria?
Ashtu siç e thashë edhe më parë, nuk ka një paragjykim të tillë, nuk ekziston një lloj i tillë paragjykimi dhe nuk duhet të ketë një gjë të tillë, pasi respekti për të drejtat e njeriut është një vlerë, njëkusht i panegociueshëm për anëtarësimin në BE dhe ne hedhim poshtë çfarëdo lloj nocioni që do të kishte të bënte me përkatësinë etnike apo atë fetare. Dhe, siç e thashë edhe më parë, duhet bërë punë në mënyrë që Shqipëria të bëhet më e njohur te qytetarët e BE-së. U bë një vit që unë jam në Shqipëri, tashmë, dhe në fakt më kanë ardhur shumë miq deri tani në Shqipëri, gjatë një viti, dhe mund t’ju them që janë befasuar nga Shqipëria, në mënyrë pozitive, natyrisht. Kjo tregon shumë, tregon shumë për nevojën që ekziston për të treguar se cila është vërtet Shqipëria, çfarë po bën Shqipëria, por edhe çfarë duhet të bëjë për të arritur standardet e BE-së.
Turqia është refuzuar hapur nga Bashkimi Evropian dhe e dimë tashmë se çfarë po ndodh: vendi është larguar në mënyrë të rrezikshme nga sferat e demokracive të mëdha evropiane. Mund të ndodhë, sipas jush, rreziku që këto refuzime të vazhdueshme ndaj Shqipërisë mund të provokojnë dhe iluzione edhe në opinionin publik shqiptar dhe një largim të tij nga vendet evropiane dhe një afrim, p.sh. me Rusinë apo edhe me Kinën, siç është përmendur në këto orët e fundit.
Më lejoni të jem i qartë për këtë gjë. Rezultati më i keq i vendimit të javës së shkuar është fakti, do të ishte pra, në rast se qytetarët shqiptarë do të humbnin këtë këndvështrim drejt BE-së. BE-ja vazhdon të jetë plotësisht e angazhuar dhe e përkushtuar që Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut të vazhdojnë të jenë pjesë e politikës së zgjerimit. Dhe politika e zgjerimit është e mishëruar në nenin 49 të Traktatit. Dhe nuk ka për t’u zhdukur as nga Traktati dhe është pjesë e politikës së brendshme dhe të jashtme të Bashkimit Evropian. dhe kjo gjë nuk do të rreshtë kurrë dhe ka për të vazhduar, ndaj qytetarët shqiptarë dëshiroj t’i risiguroj që integrimi i Shqipërisë në BE dhe ndoshta ribashkimi i Shqipërisë me familjen evropiane është pjesë e agjendës së BE-së. Dhe ne do të bëjmë gjithçka që është e nevojshme, dhe unë personalisht këtu në Tiranë, që çdo qytetar shqiptar jo vetëm ta dijë këtë gjë, por edhe ta ndiejë që Bashkimin Evropian Shqipëria e ka afër, e ka në krah dhe që kjo gjë do të vazhdojë derisa Shqipëria të bëhet shtet anëtar.
Kjo historia e negociatave po, negociatave jo, duket pragu i një martese kur një nga bashkëshortët është gati që të martohet me çdo kusht dhe tjetri e shtyn vazhdimisht. A nuk është e vërtetë që në realitet adoptimi i standardeve evropiane nga ana e vendeve kandidate, i shërben edhe vendeve të Bashkimit Evropian?
Sigurisht, sigurisht. Pra, ribashkimi i Shqipërisë me familjen evropiane është në interesin e përbashkët, si të Shqipërisë ashtu edhe të Bashkimit Evropian. dhe kjo është përsëritur ngaherë nga udhëheqësit evropianë, që anëtarësimi i Shqipërisë në BE është në interes, në fakt, edhe të Bashkimit Evropian, jo vetëm për arsye ekonomike, por edhe për arsye të stabilitetit, të sigurisë, por edhe për arsye gjeopolitike. Shqipëria i përket Bashkimit Evropian, i përket familjes evropiane dhe duhet të hyjë në shtëpinë e BE-së sa më shpejt që të jetë e mundur, pasi kjo gjë do të sjellë më shumë stabilitet, më shumë siguri, më shumë begati ekonomike, jo vetëm për Shqipërinë por edhe për BE-në. Shqipëria është pjesë jo vetëm gjeografikisht, por edhe historikisht e Evropës dhe duhet të bëhet shtet anëtar i BE-së, tani.
Tani, shpresa për të hapur negociatat, siç pamë, çoi në një çtensionim të lehtë të klimës së rënduar politike shqiptare. Sipas jush, rrezikon që për shkak të largimit të një afati të qartë për negociatat, tensioni politik të rindizet tani në Shqipëri?
Ekziston një rrezik, por unë mendoj që mesazhi ynë duhet të jetë që puna të vazhdojë. Siç e thashë edhe më parë, ka pasur detyra shtëpie për të bërë përpara të premtes dhe ka ende detyra shtëpie për të bërë, gjëra që janë identifikuar fare qartë në përfundimet e Këshillit të BE-së që në vitin 2018 dhe që mbeten detyrat e shtëpisë që duhet të bëjë Shqipëria.
Unë i kam mirëpritur deklaratat që janë bërë, jo vetëm nga kryeministri, por edhe nga udhëheqësi i opozitës, zoti Lulzim Basha, menjëherë pas mosvendimit të së premtes, pikërisht që fjalët u përqendruan te detyrat e shtëpisë. Pra, ka shumë për të bërë. Ekziston nevoja për bashkim kombëtar nga të gjitha palët. Të gjitha palët duhet që të kenë parasysh objektivin primar, parësor të Shqipërisë, i cili është pra, anëtarësimi në BE duke iu përgjigjur kështu kërkesës së vetë qytetarëve shqiptarë. Dhe besoj që të gjithë biem dakord dhe jam i kënaqur që shoh që të dyja palët, të dy kahet politike kanë rikonfirmuar përkushtimin e tyre ndaj integrimit në BE dhe besoj që këto fjalë tashmë do të përkthehen në vepra, në një plan veprimi për të gjitha ato gjëra që duhen arritur, që duhen kryer për të kaluar te rendez-vous-ja e radhës në maj.
Në fakt të dyja palët, edhe shumica edhe opozita i kanë përmendur këto kushtet e famshme të Bundestagut. Tani, mund të na ndihmoni ta kuptojmë pak më mirë këtë histori? Opozita pretendon që janë nëntë kushte. Shumica thotë që në realitet, parakushte janë vetëm dy, për të hapur negociatat, ndërsa shtatë të tjerat janë të mëparshme dhe duhet të realizohen vetëm për të hapur kapitullin ____, pra kur negociatat në fakt janë hapur. Cila është e vërteta dhe këto kushte vlejnë akoma për Shqipërinë apo jo?
Në fakt kam folur për këtë edhe më parë, por me kënaqësi do të riflas për të. Vendimi i Bundestagut gjerman identifikon një proces dhe unë e di që ndoshta për ata që nuk e njohin mirë makinerinë e BE-së, ndoshta është e vështirë për ta kuptuar qartë këtë gjë. Por, pasi merr vendim Këshilli i BE-së për çeljen e negociatave, ky është një vendim unilateral, njëpalësh pra, dhe më pas, i jepet mandati Komisionit ose është detyra e Komisionit për ta çuar në kuadrin e negociatave apo udhërrëfyesin. Që të dyja palët, Shqipëria nga njëra anë dhe Bashkimi Evropian nga ana tjetër, do të duhet që të miratojnë konferencën e parë ndërqeveritare. Pra, për herë të parë, ata ulen së bashku dhe sipas vendimit të Bundestagut, dy kushte duheshin përmbushur përpara se Shqipëria dhe BE-ja të mund të uleshin së bashku në këtë konferencë ndërqeveritare. Dhe këto dy kushte ishin: zbatimi i rekomandimeve të OSBE-ODIHR-it dhe funksionimi i Gjykatës Kushtetuese dhe i Gjykatës së Lartë.
Pas çeljes së negociatave në konferencën ndërqeveritare, që është edhe konferenca e parë për anëtarësimin, ka edhe një periudhë tjetër gjatë së cilës, të dyja palët duhet të përgatiten për çeljen e kapitujve ose të krerëve të ndryshëm. Dhe në këtë periudhë, pas çeljes së negociatave, sipas vendimit të Bundestagut, Shqipëria do të duhej që të përmbushte edhe shtatë kushte të tjera dhe nuk është se do t’i përmend të gjitha sepse tashmë të gjithë i dinë. Pra, ka dy lloje kushtesh: dy kushte përpara konferencës së parë ndërqeveritare dhe shtatë kushte pas konferencës së parë ndërqeveritare dhe përpara hapjes së krerëve apo kapitujve të caktuar, siç i quajmë. Unë mendoj që ky është një udhërrëfyes mjaft pozitiv, pasi është në përputhje me ato gjëra që ka kërkuar Bashkimi Evropian. dhe Gjermania e ka bërë këtë gjë mjaft të qartë, pra shumë të qartë dhe ne e kemi mirëpritur vendimin e Bundestagut si mënyrën pozitive për të ecur përpara, në mënyrë që Shqipëria të vazhdojë të ecë në rrugëtimin e saj drejt BE-së, por duke identifikuar detyrat e shtëpisë. Dhe për këtë arsye ne mbështesim plotësisht çfarëdo lloj pune që do të bëhet për përmbushjen e këtyre kushteve për vendimin e Bundestagut dhe çfarë ka kërkuar Bashkimi Evropian.
Kryeministri Edi Rama ka deklaruar se dëshiron të plotësojë kërkesën e Bundestagut duke filluar nga reforma elektorale, por duke premtuar se brenda dhjetorit do të miratohet faza e parë e reformës elektorale, sipas sugjerimeve të OSBE-ODIHR-it. Në këtë fazë të parë z. Rama nuk e konsideron të domosdoshme, siç tha ai, praninë e opozitës jashtëparlamentare, pra të Partisë Demokratike dhe të Lëvizjes Socialiste për Integrim, sepse, siç thotë ai, kërkesat janë të shkruara dhe të qarta. Ju si e gjykoni idenë e kryeministrit për ta ndarë reformën zgjedhore në dy faza: faza e parë tani dhe faza e dytë pastaj, më vonë.
Do t’i rikthehem përgjigjes së mëparshme. E thashë qartë që Bashkimi Evropian ose përfundimet e Këshillit të BE-së, të vitit 2018, si edhe vendimi i Bundestagut kanë identifikuar zbatimin e rekomandimeve të OSBE-ODIHR-it si hapi që duhet të ndërmerret. Dhe kjo është e rëndësishme për t’u bërë e qartë, pasi Bashkimi Evropian, por mendoj që edhe Gjermania, nuk mund të zgjedhë për Shqipërinë se cilin, p.sh., sistem zgjedhor dëshiron Shqipëria që të përdorë në të ardhmen. Kështu që, sido që të jetë rasti, ne nuk mund të vëmë si zgjedhje p.sh., se çfarë sistemi zgjedhor do të zgjedhë Shqipëria ose aktorët politikë në Shqipëri. Kështu që për ne, ajo që është urgjente dhe e domosdoshme, është vënia në zbatim i rekomandimeve të OSBE-ODIHR-it, siç është thënë në përfundimet e Këshillit të BE-së, në vitin 2018. Në rast se në Shqipëri vendoset që të hyhet në diskutime për një sistem të ardhshëm, këtë e kanë në dorë natyrisht partitë politike shqiptare. Ne e kuptojmë që ka disa limite të caktuara, disa kufij, p.sh. kohorë, sepse OSBE-ODIHR-i flet për një vit përpara zgjedhjeve të ardhshme për ndryshimin e sistemeve zgjedhore, në përgjithësi në parlamentet e veta, por ne e kuptojmë edhe vullnetin politik të atyre anëtarëve që do të donin të shikonin një sistem tjetër zgjedhor. Por, edhe një herë, më duhet ta them që ky nuk është kusht në vetvete që të jetë vënë nga komuniteti ndërkombëtar.
Bashkimi Evropian është gati për të kryesuar një tryezë për negociatat për reformën zgjedhore, duke ndërmjetësuar midis pozitës dhe opozitës, siç e kërkon Partia Demokratike veçanërisht z. Lulzim Basha?
Mendoj që e kam lexuar me shumë kujdes dhe i kam dëgjuar me shumë kujdes deklaratat që janë bërë nga të dyja palët dhe shoh që ka një vullnet të ri për të diskutuar, për të biseduar, për t’u ulur në tryezë dhe për të diskutuar reformën zgjedhore për arsye të ndryshme, por që ky është natyrisht një hap i rëndësishëm dhe pozitiv për të ecur përpara. Ne jemi të mendimit që kjo nuk është në dorën e komunitetit ndërkombëtar dhe natyrisht aspak në atë të BE-së, që të jemi në krye të një tryeze të rrumbullakët, p.sh., për sistem zgjedhor. Por ne mund të mbështesim financiarisht dhe teknikisht të dyja palët, duke dhënë asistencë teknike, por edhe mbështetje politike dhe jemi më se të gatshëm ta bëjmë këtë gjë, por që të jemi në një tryezë për të moderuar ose për të ndërmjetësuar siç është thënë në fakt edhe nga kolegë të tjerë të komunitetit ndërkombëtar, kjo duhet të jetë prerogativë e autoriteteve shqiptare.
Që të gjithë flasin në fakt për nevojë për dialog, por faktikisht asnjë aktor ndërkombëtar dhe asnjë vend deri tani nuk është ofruar për të bërë një ndërmjetësim konkret mes qeverisë dhe opozitës jashtëparlamentare, gjatë kësaj kohe të gjatë të krizës që ka ndodhur, në ndryshim me të kaluarën kur palët ndërkombëtare ishin shumë aktive në organizimin e tryezave të përbashkëta.
Pra kjo pyetje se përse nuk e merr rolin e ndërmjetësuesit komuniteti ndërkombëtar, unë do të thosha që për ata që e njohin çështjen e ndërmjetësimit, e dinë që kur fillon një proces të mundshëm ndërmjetësimi është e vështirë kur ka parakushte për këtë gjë dhe e kemi parë p.sh. në të shkuarën që janë vënë disa parakushte në fillim të një thirrjeje të mundshme për dialog, që do të thotë që çfarëdo lloji që do të luhet nga komuniteti ndërkombëtar, do të duhet të ndodhë në një mjedis, në një ambient ku nuk ka parakushte sepse është shumë e vështirë të diskutosh ndërmjetësimin kur ka parakushte. Dhe thirrja që bëjmë ne edhe një herë, është për të gjitha palët politike që të ngrihen mbi këtë qasje të parakushteve, të ulen së bashku. Ka detyra shtëpie të cilat duhen kryer, duhen përmbushur dhe unë i kam mirëpritur, e them edhe një herë, deklaratat e udhëheqësve politikë të të dyja palëve. Dhe ne do të vazhdojmë që t’i inkurajojmë të gjithë që të ngrihen mbi ndasitë dhe të angazhohen në një dialog konstruktiv, duke pasur parasysh pikën tjetër të takimit në maj 2020.
Në mes të kërkesave të Bundestagut është edhe inkriminimi i gjykatave dhe i prokurorëve që nuk kanë kaluar Vetting-un dhe inkriminimi i përgjegjësve të shitblerjes së votave. Por nuk është kjo një kontradiktë? Pse nga njëra anë duhet të reformohet drejtësia për të mbajtur larg politikën nga drejtësia dhe nga ana tjetër, komuniteti ndërkombëtar i kërkon llogari politikës shqiptare për punën në drejtësi? Është normal apo është kontradiktor ky si qëndrim?
Mënyra se si e shoh unë deklaratën e Bundestagut, e shoh si një stimul për Gjyqësorin jo për anën politike, pra një mbështetje politike për ta motivuar Gjyqësorin ose për t’i motivuar ata magjistratë, të cilët kanë tashmë fuqinë, pushtetin, mandatin që të fillojnë hetime. Pra nuk duhet të jetë në nivel politik kjo gjë, që t’u jepet urdhër magjistratëve që të fillojnë një veprim të caktuar. Ata e kanë këtë mandat dhe duhet ta ndiejnë mbështetjen e komunitetit ndërkombëtar, që tashmë ka ardhur koha që të fillohen hetime, ndjekje penale dhe më pas të arrihet në dënime në gjykata kundër atyre zyrtarëve të nivelit të lartë, përfshirë edhe kundër politikanëve që kanë shkelur ligjin dhe, më lejoni të them, edhe kundër vetë atyre magjistratëve, anëtarëve të Gjyqësorit, që janë hequr nga Vetting-u për mungesë integriteti. Pra duhet të ketë hetime edhe aty dhe për këtë arsye, unë e shoh deklaratën e Bundestagut si kundrejt Gjyqësorit dhe jo politikanëve, jo për politikanët që do të ndërhyjnë në Gjyqësor, por që Gjyqësori të kuptojë që, me mbështetjen jo vetëm të Bundestagut por edhe të të gjithë komunitetit ndërkombëtar, ta marrë në dorë këtë sfidë e të fillojë hetime kundër politikanëve më të lartë ose zyrtarëve më të lartë
Bashkimi Evropian, vendet anëtare të Bashkimit Evropian, Bundestagu, por edhe opinioni publik shqiptar kërkojnë me këmbëngulje rezultatin e luftës kundër korrupsionit dhe kundër krimit të organizuar. Tani ju besoni vërtet se do të mjaftojë krijimi i SPAK-ut për të zgjidhur problemin kaq të rëndë të korrupsionit e të krimit të organizuar, apo çfarë duhet tjetër për të arritur një fitore?
Natyrisht që krijimi i SPAK-ut do të jetë një hap shumë i rëndësishëm përpara. SPAK-u është kthyer në pikë reference për arsye sepse do të ketë prokurorë që do të kenë kaluar procesin e Vetting-ut, rivlerësimet, kështu që është një proces që deri diku është edhe i dhimbshëm në reformën në drejtësi. Do të kishim iluzione në rast se do të mendonim që SPAK-u në vetvete dhe i vetëm, do të sillte të gjitha rezultatet e duhura që do të duheshin në luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar, por do të duhen rezultate nga i gjithë Gjyqësori për të ndryshuar mendësinë dhe për të filluar goditjen e krimit të organizuar në rajone, në vende të caktuara, në nivel kombëtar dhe në bashkëpunimet ndërkombëtare, si edhe për luftën kundër korrupsionit. Dhe unë e kam thënë këtë gjë edhe në të shkuarën. Arsyeja se përse krimi i organizuar ekziston është që të arrijë të ketë fitime dhe në rast se nuk goditen fitimet që ka krijuar, pra asetet që ka krijuar krimi i organizuar, me anën e disa instrumenteve ligjore por edhe masave parandaluese, të cilat mund të përfshijnë edhe masa të reja, mendoj se pa këto nuk do të ketë zhvillime afatgjata, të qëndrueshme dhe ecuri apo progres në luftën kundër këtyre dy fenomeneve. Pra po, SPAK-u është i rëndësishëm. Pra po, SPAK-u do të japë motivimin e duhur në të gjitha nivelet e Gjyqësorit. Dhe masat e reja janë të rëndësishme. Edhe këto masa, edhe Ministria e Brendshme duhet të vazhdojë në një historik të qartë të këtyre arritjeve, Policia e Shtetit, Prokuroria, çdo prokuror madje, të gjithë duhet të punojnë për ta arritur këtë gjë.
Me sa duket, për herë të parë fokusohet një aspekt i ri. Hapja e negociatave dhe plotësimi i kushteve të bashkimit Evropian nuk është vetëm një detyrë për palët politike, por edhe për pjesën që nuk është politike, si në rastin konkret për drejtësinë. Pra, kujt i takon plotësimi i kushteve, realisht? Na takon të gjithë neve, apo jo?
Në fakt unë këtë e kam thënë që nga dita e parë që kam arritur në Shqipëri. Pra, integrimi në Bashkimin Evropian është një detyrë e të gjithë shoqërisë, që nga qeveria, Kuvendi, Presidenti i Republikës, Gjyqësori, media, sektori privat, shoqëria civile, vetë qytetarët, të gjithë. Pra, ekziston nevoja për të kuptuar këtë gjë, që vetëm në rast se të gjitha palët, të gjitha këto grupe në shoqëri do të punojnë së bashku, atëherë do të arrihet ky objektiv. Të shikojmë p.sh., luftën kundër korrupsionit. Lufta kundër korrupsionit nuk mund të kryhet vetëm nga Gjyqësori. Gjyqësori i vetëm nuk mund ta kryejë këtë gjë, pasi është detyrë e çdo qytetari, e çdo institucioni, e çdo gazetari madje, e çdo përfaqësuesi të shoqërisë civile të kuptojë që vetëm duke i vënë në pah këto gjëra, do të kthehet besimi i qytetarëve tek institucionet. Vetëm duke luftuar pra korrupsionin do të ndodhë kjo gjë.
I kujt është faji, sipas jush, që në Shqipëri nuk kemi ende një Gjykatë Kushtetuese dhe një Gjykatë të Lartë? Është një efekt i padëshiruar i reformës në drejtësi, apo është faji i anëtarëve të korruptuar të gjykatave qe u shakrkua nga vetingui apo është faji i institucioneve shqiptare që kanë vonuar përtej çdo limiti procedurat e emërimit? Dhe keni ndonjë parashikim për kohën e formimit të këtyre dy institucioneve, të cilat janë pjesë e kushteve të Bashkimit Evropian, ose më mirë të themi, të Bundestagut?
Fakti që Gjykata Kushtetuese ka vetëm dy anëtarë tani, dhe ka pasur zhvillime me emërimin e gjyqtarit të dytë në Gjykatën Kushtetuese, dhe kjo ndodhi javën e shkuar, kjo nuk është se ka të bëjë me Vetting-un, por për arsye se gjyqtarët nuk e kanë kaluar Vetting-un dhe në shumicën dërrmuese të rasteve për arsye se ata nuk mundeshin të justifikonin pasurinë e tyre. Kjo, për mendimin tim, është një konfirmim i drejtpërdrejtë i nevojës që ekzistonte për Vetting-un dhe sigurisht që Vetting-u, pra vlerësimi i gjyqtarëve dhe i prokurorëve, është një proces që i hedh sytë drejt së ardhmes, i cili ka ndikim te Gjyqësori, por edhe te menaxhimi i drejtësisë në jetën e përditshme. Dhe është e rëndësishme që institucionet e Gjyqësorit të përshpejtojnë punën e tyre në mënyrë që të tejkalohet ky moment i rikompozimit, pra i ripërbërjes së gjykatave dhe të kalojmë pra në atë moment, që të shikohen pastaj ato çështje që janë ende të mbartura nga gjykatat, dosja. Ndërsa për sa i përket aspektit kohë, ne natyrisht e ndjekim punën e këshillave, të Këshillit të lartë të Gjyqësorit dhe të atij të Prokurorisë, dhe e kuptojmë që po arrijmë shumë afër mundësisë që Këshilli i Lartë i Prokurorisë të ketë kandidatë që të kenë kaluar plotësisht Vetting-un për të lançuar SPAK-un, që kemi 8, dhe që në momentin që do të kenë 10 anëtarë ata, kjo është e mundur. Me sa kemi kuptuar kjo do të ndodhë deri përpara fundit të vitit. Gjykata Kushtetuese pas emërimit të dytë, kemi pra edhe vakanca të tjera të cilat mund të mbushen deri në mes të muajit nëntor, në saje të dispozitave të Kushtetutës që lejojnë një periudhë kohore prej 30 ditësh në rast se nuk do të ketë vendim dhe kjo bën që Gjykata Kushtetuese të funksionojë pothuajse në të gjitha funksionet e saj deri në fund të vitit. Me ç’kemi kuptuar për Gjykatën e Lartë, Këshilli i Lartë Gjyqësor do të ketë mundësi që të vlerësojë grupin e parë të gjyqtarëve, që do të bëjë pastaj që të funksionojë edhe Gjykata. Dhe sërish kjo deri në fund të këtij viti ose në fillim të vitit që vjen. Pra, po arrijmë atë nivel i cili do të bëjë të mundur funksionimin e gjykatave dhe këtë po kërkon Bashkimi Evropian, këtë po kërkon edhe Bundestagu dhe është e rëndësishme që kjo të ndodhë në mënyrë paralele me vazhdimësinë e punës në Bashkimin Evropian për Samitin e Zagrebit në maj.
Bashkimi Evropian, vendet anëtare të Bashkimit Evropian, Bundestagu, por edhe opinioni publik shqiptar kërkojnë me këmbëngulje rezultatin e luftës kundër korrupsionit dhe kundër krimit të organizuar. Tani ju besoni vërtet se do të mjaftojë krijimi i SPAK-ut për të zgjidhur problemin kaq të rëndë të korrupsionit e të krimit të organizuar, apo çfarë duhet tjetër për të arritur një fitore?
Natyrisht që krijimi i SPAK-ut do të jetë një hap shumë i rëndësishëm përpara. SPAK-u është kthyer në pikë reference për arsye sepse do të ketë prokurorë që do të kenë kaluar procesin e Vetting-ut, rivlerësimet, kështu që është një proces që deri diku është edhe i dhimbshëm në reformën në drejtësi. Do të kishim iluzione në rast se do të mendonim që SPAK-u në vetvete dhe i vetëm, do të sillte të gjitha rezultatet e duhura që do të duheshin në luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar, por do të duhen rezultate nga i gjithë Gjyqësori për të ndryshuar mendësinë dhe për të filluar goditjen e krimit të organizuar në rajone, në vende të caktuara, në nivel kombëtar dhe në bashkëpunimet ndërkombëtare, si edhe p&
