Çërçilli, Gërvalla dhe… Lala

Asnjë lidhje nuk ka mes këtyre të treve; as nuk janë njohur dhe dy të parët as që kanë dëgjuar për të tretën.

I ka bashkuar një gjë: profesioni i gazetarit dhe fakti që, përmes këtij profesioni apo pasioni, ata janë bërë të njohur, megjithëse në shkallë të ndryshme dhe për qëllime të ndryshme.

Çërçilli, në rininë e tij ishte ushtarak, oficer kalorësie, shkalla më e ulët e linjës së trupës ushtarake angleze. Pavarësisht se në shkollë kishte qenë gjithnjë i fundit, aq sa babai i tij, herë pas here e qortonte ashpër, ai kishte pasionin e gazetarit brenda vetes; jo si ecuri në botën e letrave, por si një shkallë drejt politikës. Ndoshta nga që gjyshi i tij nga nëna, një amerikan ambicioz, ishte manjati i disa mediave të fuqishme, mes tyre edhe i Nju Jork Taims.

Kërkoi ai rrezikun në luftë që të bëhej i njohur dhe të futej në politikë. I kërkonte nënës së tij që të përdorte gjithë njohjet, që të ishte në zonat e rrezikshme të luftimeve në perandorinë angleze, që të kishte një të shkuar për politikanin e ardhshëm, por lufta nuk ia preu kurrë kostumin që donte.

Ia zgjodhi gazetaria. I dërguar si korrespondent lufte, kur anglezët në Afrikën e Jugut luftonin kundër boerëve holandezë, i zënë rob lufte, i arratisur, i ndjekur, i kërkuar përmes shpërblimeve të ndjeshme për kohën, i fshehur në një tren mes dengjeve të pambukut, befas merr vesh se aventura e tij në Afrikën e Jugut ishte shumë më tepër se çfarë kishte pritur vetë ai. Ishte rrezikuar në Indi, mes kufirit me Pakistanin e ardhshëm, ishte tunduar përmes gjakut në Afganistan, ishte përpjekur në Egjipt, gjithnjë majë një kali luftarak, por e kishte gjetur vetëm atëherë kur kishte qenë gazetar.

I kishte filluar reportazhet ende pa u bërë 22 vjeç; të forta, të sinqerta, të drejtpërdrejta, pa asnjë fshehje, asnjë mashtrim, dhe ishte bërë aq i vështirë, sa që asnjë gjeneral nuk e donte pranë vetes.

Gërvalla, Jusuf Gërvalla, një gazetar i shkëlqyer nuk u bë i njohur fillimisht si gazetar, por si martir dhe hero i popullit të tij dhe i vendit të tij: Kosovës. Fjala e tij e shkruar, si gazetar, nuk kishte qenë gjithaq e njohur, ndoshta nga që ishte i ri, por kishte qenë mjaftueshëm e rrezikshme sa që për t’u bërë sinjali i vrasjes së tij.

Shpesh herë kam menduar, përse, aq mizorisht, shërbimet e fshehta serbe bënë vrasjen e 17 janarit 1982, kur tre vetë, mes tyre dy njerëz të letrave, Jusufi dhe Kadri Zeka, sëbashku me Bardhosh Gërvallën, vëllain e Jusufit, u vranë në pragun e shtëpisë së tyre, në një shtet të huaj, të quajtur tepër i sigurtë, në Gjermani.

Jusufi do të ishte mentari i parë në perëndim i lëvizjes ilegale çlirimtare. Nacionalist i dorës së parë me një lëvozhgë të së majtës, ai po bëhej shumë shpejt njeriu rreth të cilit po mblidheshin njerëzit që kishin vendosur të protestonin dhe të kërkonin ndryshe lirinë e vendit të tyre . Në fakt ai ishte vazhdimi i pranverës studentore.

Viti 1981 sapo kishte ikur, përgjakshëm, rrëmujshëm, por shpresëplotë. Njerëz të guximshëm kishte plot, lider nuk kishte. Kishte ardhur koha e liderëve dhe atë e morën përsipër dy njerëz tw letrave, Kadri Zeka dhe Jusuf Gërvalla.

Jusufi e kuptoi se fraza e lëmuar, poetike, e rrjedhshme, mes kujdesit dhe lëmimit, ndoshta nuk e kishte kohën e saj. Ishte koha e fjalës së drejtpërdrejtë, të lexueshme qartas, të kuptueshme lehtësisht dhe të ndjekur besnikërisht.

Kur ai e tha këtë fjalë, atë e vranë.

Sepse fjala e ndershme ka gjithëherë pagesën e saj.

Më janë kujtuar të gjitha këto nga një ngjarje e ditëve të fundit dhe që ka lidhje të drejtpërdrejtë me gazetaren Klodiana Lala.

Shtëpia e prindërve dhe e vëllait të saj u qëllua në një thyerje mesnate. Ora tre e natës. Tmerr të të përplasen plumbat në murin e shtëpisë apo në xhamat e portës kryesore.

Tmerr për cilindo, aq më shumë për një familje që ka në rrethin e saj një gazetare, aq më tepër të kronikës, investigative, herë herë e guximshme. Edhe më e rëndë bëhet e gjithë kjo kur mendon se në atë shtëpi, rastësisht, ndodheshin edhe dy fëmijët e zonjës Lala, e cila, si mësuam, banon diku tjetër. Të nisësh jetën përmes plumbave është një fillim i pazakontë, i cili kërkon një gjë të shpejtë dhe të sigurtë, zbardhjen e ngjarjes.

Ka ndodhur me synim Lalën apo njerëzit e saj, kjo nuk është e rëndësishme. Ka pasur edhe raste më mizore mbi gazetarët në kohën berishiane, edhe kjo nuk është e rëndësishme. Secilës ditë i del mjaft pikëllimi i saj – thuhet në librin e shenjtë kristian.

Edhe kësaj dite i del pikëllimi dhe trazimi i saj.

Zonjën Lala nuk e njoh. Nuk e kam takuar asnjëherë dhe as nuk besoj se mund të takohemi. Moshë të ndryshme, tema të tjera, miq të tjetërsoj. Jeta ka të papriturat e saj dhe gjithçka mund të ndodhë. Uroj që kjo të mos përsëritet – që jeta e saj të rrjedhë e qetë, e pa shprishur. Normalitet i zakonshëm.

Por e kam ndjekur disa herë në mjediset televizive, pikërisht në temat investigative. Nuk e kam krahasuar me të tjerë, dhe as që kam ndër mend ta bëj këtë. Zakonisht rri në kahun e opozitës, megjithëse një gazetar investigativ duhet të jetë gjithnjë si i të vërtetës, më shumë si i pjesëve partiake. Zakonisht kështu duhet të jenë të gjithë gazetarët, por veçmas ata investigativë. Ata ngjallin edhe më shumë solidaritet. E bënë të gjithë këtë, deri edhe Gjykata e Lartë e Prokuroria e Përgjithshme, ku nesër mund të gjykohen tentuesit dhe që mund t’i nxjerrin të pafajshëm ose përmes një dënimi minimal, si ka ndodhur shpesh herë.

Lala nuk ka nevojë për këtë, ajo kërkon të vërtetën, ashtu si e kërkojnë gjithë të tjerët. Ka shumë vrasje të mbetura në errësirë në këtë vend. Njëra prej tyre, ajo e Azem Hajdarit, pritet të rigjykohet, megjithëse duhej gjykuar saktë që asaj kohe. Edhe ai që nuk shkon për të dëshmuar bën një krim të vetin; edhe ai që fsheh se çfarë ka thënë një dëshmitar i incizuar bën një krim tjetër..

Zonja Lala është një zë në botën e gazetarisë investigative, zë i drejtpërdrejtë, por jo gjithnjë i saktë.

Fjala nuk bën mort, thonë të vjetrit, por gjuha kocka nuk ka, e kocka thyen.

Jo rrallë herë, në diskutimet e saj të shumta, në të drejtën e saj, kam dëgjuar të thotë, edhe kur gjërat janë krejt ndryshe, “nga burimet e mia informative”, edhe pse këto burime mund të mos kenë qenë askund apo të kenë dhënë informacion të rrejshëm.

Të bësh kujdes me fjalën, edhe pse mund të ndodhesh i rrezikuar, si në rastet e sipërm, njëri, Çërçilli,  nga gjeneralët e tij që i kishin në duar karrierën; tjetri , Gërvalla, nga shërbimet e vendit pushtues që i kërcënonin jetën, është më e vështira e, shpesh herë më e pamundura në jetën e një njeriu të fjalës së shkruar.

E di se si mund të jenë ndjerë prindërit e zonjës Lala asaj nate e si ndihen edhe tani. Më kujtojnë nënën time një natë tetori 1992, kur dy njerëz me armë, pas mesnatës, shpërthyen portën e hyrjes në shtëpinë time dhe kërcënuan. Ishte rasti i vetëm i ndodhur në qytetin tim, megjithëse isha gazetari i vetëm opozitar i atyre viteve të para. Pastaj mora vesh se kishin ardhur nga një qytet tjetër, më verior, se kishin pyetur dy herë se ku ishte shtëpia ime dhe, pasi kishin thyer derën, asaj kohe ajo ishte me dritare të xhamta se ende nuk ishim mësuar me erën e krimit, kishte ngjarë ajo që pasoi.

E kuptoi se si ndjehen edhe prindërit e atyre që në emisione të ndryshme investigative, jo vetëm Lala, por edhe të tjerë, shpejtojnw t’i quajnë kriminelë, hajdutë, vrasës, e një mijë të tjera, të cilat më pas, jo shumë larg, saktësohen si krijesa të çastit ose të llogaritura qetësisht për një zhurmë të çastit.

Fjala, ndryshe nga sa mendojmë, të vret.

Që mos të vrasë, duhet të jetë e qetë, e guximshme, e matur , edhe kur ajo mund të bjerë si rrebesh mbi fatin e mbi jetën tonë.

Disa herë zonja Lala ka bërë këtë gjë të saktë dhe  të vyer, por jo gjithnjë.

Por askush nuk ka të drejtë të ligjërojë krimin. Të bëhet pjesë e krimit.

Mos i ndodhtë askujt çfarë ndodhi në shtëpinë e prindërve të saj.

Një gazetare trime nuk ndalet nga krimi. E unë besoj se edhe ajo nuk do të ndalet.

Por shembujt që solla në fillimin e këtij shënimi ndoshta mund të na shërbejnë për rëndësinë e fjalës së ndershme./ Dita

TAG:
• Klodiana Lala
• sulmi mbi banesen e gazetares