Edi Rama: Po humbi Berisha
mund të ndodhë çdo gjë

TIRANE - Kryetari i Partisë Socialiste, Edi Rama, flet në emisionin “Bugajski Hour” të analistit Janush Bugajski në Albanian Screen. Ai analizon situatën politike një javë para zgjedhjeve duke theksuar fitoren e padiskutueshme të së majtës, por edhe duke rreshtuar idetë e opozitës për të ndryshuar aktualitetin ekonomik në vend. Sipas Ramës drejt zgjedhjeve të 23 qershorit po shkohet me shumë mangësi dhe dyshime, por gjithsesi e majta e ka të sigurtë fitoren
 
Le të hidhemi drejt e tek zgjedhjet, sepse ato, sigurisht, çdokush po mendon për ato. Një pyetje e përgjithshme, a po ecën Shqipëria përpara apo mbrapa në këtë performancë zgjedhore? Me fjalë të tjera, si janë këto zgjedhje krahasuar me ato të mëparshmet?
Do të nxirrja në pah një ndryshim pozitiv. Ka një mori transmetimesh televizive direkte dhe shumë hapësirë që njerëzit të shprehen dhe të dëgjojnë alternativat. Për pjesën tjetër, pra institucionalisht, ne s’jemi as atje ku kemi qenë, por kemi bërë hapa mbrapa. Sepse kemi humbur institucionin qendror të zgjedhjeve, KQZ-në, të cilën partia qeverisëse e ka shndërruar në një organizatë partiake.
 
Më lejoni t’ju pyes specifikisht për KQZ-në, sepse kjo është pyetja që doja t’ju pyesja. A do të jetë KQZ-ja në gjendje të përmbushë mandatin, meqenëse nuk ka shtatë anëtarë? Dhe nëse nuk i ka, a do të minonte kjo legjitimitetin e zgjedhjeve?
Mendoj se standardet s’janë plotësuar akoma, sa i përket pjesës së organizimit. Por le të shpresojmë se KQZ-ja nuk do të luajë rolin që ne e kemi parë të luajë në të kaluarën, sidomos në zgjedhjet për Bashkinë e Tiranës dy vjet më parë, sepse kjo do të ishte katastrofale dhe pasojat janë të paparashikueshme.
 
Kam parë se ka pasur mospajtime në lidhje me numrin e vendeve për zonat zgjedhore. KQZ-ja ia kaloi çështjen Parlamentit, i cili vendosi ta bëjë shpërndarjen e numrit të deputetëve bazuar në censusin e 2009-s dhe jo në atë aktualin. Cili është këndvështrimi juaj mbi këtë?
Është e thjeshtë. Demografia praktikisht ka ndryshuar dhe bazuar në demografinë e re, kishte katër mandate deputetësh për t’u rishpërndarë. Rishpërndarja do t’i kishte dhënë opozitës një avantazh të pranueshëm. Dhe prandaj partia qeverisëse vendosi brutalisht dhe forcërisht të rishpërndarnte mandatet bazuar në demografinë e vitit 2009, gjë e cila është absolutisht në kundërshtim me Kushtetutën dhe ligjin. Por, e tillë është Shqipëria.
 
Pyetja më e madhe që shtrohet në SHBA, në Uashington, është: A do të jenë këto zgjedhje plotësisht legjitime? Jo vetëm mjaftueshëm të lira dhe të drejta, por dhe të pranuara nga popullata shqiptare, nga të gjitha partitë, si dhe ndërkombëtarisht?
Kjo është një pyetje që bëhet nga gjithkush, përveç Kryeministrit. Pra, kjo është diçka që mbetet për t’u parë dhe është një çështje që çdokush do të duhet t’i përgjigjet kur zgjedhjet të jenë kryer. Pra, kuadri është thyer, por le të shpresojmë se vullneti i popullit nuk do të deformohet sërish dhe zgjedhjet nuk do të preken sërish nga manipulimet dhe nga fshirja e vijës ndarëse ndërmjet pushtetit dhe shtetit.
 
Ju thatë manipulime. A ka shenja se ka manipulime? A i druheni ndonjë mashtrimi apo ndonjë gjëje të ngjashme?
Thjesht shpërndarja e mandateve sipas vitit 2009 është një mashtrim më vete. Sulmi brutal mbi KQZ-në që minoi Kushtetutën dhe pavarësinë e këtij Komisioni, dhe transformimi i saj në një organizatë partie, është mashtrim. Ç’është mashtrimi, fundja fundit? Ne nuk kemi përse të presim… shpresojmë që jo… ushtrinë, apo shërbimet sekrete, apo policinë të shkojnë në qendrat e votimit e të rrahë njerëzit, e të mbushë kutitë e votave. E pamë këtë në vitin 1996 në kohën e “Sali Berishës së Parë”. Shpresojmë të mos ndodhë e njëjta gjë në kohën e “Sali Berishës së Dytë”. Por përtej kësaj, them se këto zgjedhje nuk janë ato zgjedhje që një vend anëtar i NATO-s apo një vend kandidat për në BE duhet të ketë.
 
Ju thatë që ka gjasa për dhunë… dhe le të shpresojmë që asgjë e tillë të mos ndodhë. Sidoqoftë, ka pasur…
Jo, unë thashë le të shpresojmë që të mos ndodhë kështu. Por s’janë dhuna dhe manipulimi brutal ato që përkufizojnë manipulimin në vetvete. Ka mënyra e mekanizma të tjera. Kjo është ajo që doja të thosha.
 
Ka pasur një rast të agresionit fizik ndaj një kandidati zgjedhor në jug të Shqipërisë, si dhe disa kërcënime ndaj disa kandidatëve të tjerë. A është kjo diçka që ju e dëshmoni në mbarë vendin?
Ai ishte një rast jashtëzakonisht i shëmtuar në një zonë ku disa vjet më parë një deputet i PS-së u vra. Hetimet s’kanë nxjerrë akoma asnjë të dhënë lidhur me këtë vrasje. Ka fakte mjaft shqetësuese si dhe dëshmitarë në lidhje me banda të mbështetura nga qeveria dhe nga disa ministra. Pra, e shoh rrahjen e një kandidati si pjesë të së tërës.
 
Ju po thoni se është e orkestruar nga qendra, apo bëhet fjalë për “koka të nxehta” apo fanatikë?
S’ka “kokë të nxehtë” që mund të rrahë me paramendim një kandidat për deputet pa pasur lidhje të forta me qendrën.
 
Por, me gjasë, kjo është diçka që komuniteti ndërkombëtar po e monitoron nga afër, përfshirë Misionin e OSBE-së dhe atë të ODIHR-it?
Kështu shpresoj!
 
Cila është pikëpamja juaj mbi Misionin e ODIHR-it dhe atë të OSBE-së?
Kam një këndvështrim të përzier. Dhe kjo sepse unë i kam parë ata të dështojnë në vitin 2009. I kam parë ata të bëjnë një punë të jashtëzakonshme në vitin 2011. Pra, s’e di se si funksionon. S’e di përse. Por kam parë dy përvoja të ndryshme. Shpresoj se kësaj here, do të kemi një përvojë të ngjashme me 2011-n, dhe jo me 2009-n. Kam kujtime mjaft të mira nga kreun e Misionit të ODIHR-it, Jonathan Stonestreet. Njeri tejet mbresëlënës, tejet objektiv, tejet i hapur, tejet i fokusuar, dhe, ç’është më e rëndësishmja, me një respekt të lartë, jo ndaj disa standardeve të caktuara, por ndaj standardeve.
 
Cila është pikëpamja juaj mbi raportin para-zgjedhor të ODIHR-it? Kur i hedh një vështrim, duket një raport mjaft i fortë në termat e problemeve.
Them se kemi të bëjmë me shkollën e 2011-s, e jo me shkollën e 2009-s.
 
Që është gjë e mirë?
Shpresoj që të jetë.
 
A mendoni se ka një numër të mjaftueshëm vëzhguesish në Shqipëri për të mbuluar të gjithë territorin?
Nuk e di. Por nuk besoj në monitorimin e zgjedhjeve në Shqipëri.
 
Nuk besoni?
Jo! E kam thënë dhe më parë! Është opinioni im personal! Nuk besoj në monitorim në termat e nevojës për të parandaluar atë që mund të ndodhë. Sepse ajo çfarë ka ndodhur më parë ka qenë gjithnjë një fakt i kryer. Një fakt i kryer i shoqëruar me një ndjesi të tmerrshme dobësie nga ana e komunitetit ndërkombëtar përballë asaj që ka ndodhur. Pra, monitorët më duken si spektatorë në një mort. Dhe shpresoj se s’do të ndodhë kështu.

Shikoni, ne patëm një raport mjaft të mirë dhe objektiv nga ODIHR-i në vitin 2011. Në një organizim normal të politikës, shtetit dhe qeverisë, ai raport do të kish qenë një udhërrëfyes i përsosur për të mbajtur zgjedhje mjaft të mira kësaj here. Por asgjë s’ka ndryshuar kësaj here. Ne kemi zgjedhje që janë edhe më shqetësuese, për sa folëm më parë: shpërndarja e mandateve dhe një KQZ që nuk funksionon.

Pra, çfarë sjellin tek e fundit këto raporte? Problemi është se nëse nuk gërshetohen me një trysni mjaft të qartë e konstruktive nga ana e komunitetit ndërkombëtar që thotë: Dëgjoni, ky është vendi juaj. Ju takon juve të bëni zgjedhje, e jo neve. Por mos harroni se nëse dëshironi të jeni anëtarë të familjes sonë të NATO-s dhe të BE-së, dhe të familjes së botës demokratike, nuk është kjo mënyra se si bëhen zgjedhjet.

Pra, ose mjaft me kaq, ose ju do të keni telashe me ne. Kjo është mënyra, pra! Nëse nuk bëhet kështu, unë e kam të pamundur ta ndryshoj. Pra, nuk fajësoj askënd, dhe mendoj se kjo është arsyeja përse këto misione tekembramja s’kanë impaktin e duhur që duhet të kenë.
 
Por mund ta kenë, megjithatë. Në dukje, këto misione janë një frenues i manipulimeve të mëdha. Një deklaratë e tyre e fortë mbas zgjedhjeve do të ketë jehonën e qeverisë së SHBA, të Brukselit dhe të qeverive të Evropës Perëndimore. Prandaj them se ato kanë një impakt mbi qeverinë, nuk jeni dakord?
Shpresoj shumë që të jetë kështu! Çështja është se ajo me çfarë po përballemi në realitet është se tendenca shkon drejt përkeqësimit e jo drejt përmirësimit.
 
Pra, sa i përket pyetjes së parë që ju bëra në lidhje me performancën… zgjedhjet nuk janë mbajtur akoma dhe kështu ne s’kemi akoma një rezultat – do të kemi dhe ankesat mbi zgjedhjet… Deri më tani, si gjykoni, Shqipëria ka bërë hapa mbrapa në këtë fushatë elektorale?
Siç jua thashë, ka një gjë që është pozitive. Ka më tepër transmetime televizive direkte. Ndoshta kjo është tepër, kur bëhet fjalë për vende që janë përtej politikës si një sport kombëtar. Këtu politika është ende sport kombëtar, pra shikohet dhe nga publiku, i cili ka një interes të lartë. Kjo është gjë e mirë. Për pjesën tjetër, nuk shoh ndonjë përmirësim. Them se po përkeqësohet!
 
Ju thatë transmetime televizive. Me sa shoh, mjedisi mediatik është tej mase i polarizuar, dhe favorizon një parti apo interesa specifike. A mendoni se ka mungesë të objektivitetit të mjaftueshëm në transmetimet televizive, në termat e fushatave elektorale dhe zhvillimeve politike?
Mendoj se media këtu vuan shumë prej trysnisë. S’mendoj se ka televizione që janë me njërën palë, dhe televizione të tjera që janë me palën tjetër. Them se ka televizione që janë të favorizuarit e shtetit dhe ka të tjera televizione që orvaten të kenë zërin e tyre dhe që jo domosdoshmërisht përfaqësojnë parti të caktuar, dhe aq më pak partinë tonë. Kjo do t’u shkaktonte atyre dëme sa i përket shikueshmërisë. Por ka dhe më keq. Pra, mendoj se sa i takon mjedisit mediatik, mund të ketë dhe më keq, dhe them se është mirë.
 
Pra, ju e paskeni pranuar siç është?!
Jo tamam! Them se ka hapësira të mëdha për përmirësime për ta pasur më të shkëputur hapësirën mediatike nga interesat politike, por kjo është gjithashtu kulturore dhe kërkon kohë për t’u arritur.
 
Njëra prej çështjeve që ka shqetësuar gjithnjë shqiptarët dhe ju në zgjedhjet e kaluara, ka qenë procesi i numërimit. Me fjalë të tjera, a do të jetë ky proces mjaftueshëm i hapur, transparent, i monitoruar e i pranuar nga të dyja palët?
Mbetet për t’u parë! S’e di! Shpresoj që po! Ne jemi tejet të interesuar që procesi të shkojë sa më mirë dhe duam që gjithçka të ecë në paqe. Nuk i kemi ngritur si çështje të mëdha këto ngjarje të tmerrshme në KQZ, sepse s’donim të përqendronim vëmendjen e publikut mbi çështjet teknike. Ndonëse kjo s’është një çështje thjesht teknike, por tejet e rëndësishme, sepse ne kemi për të fituar. Sondazhet tona na bëjnë të ndjehemi të qetë. Ne e dimë se kush i fiton zgjedhjet. Dhe si fitimtarë të zgjedhjeve, ne jemi më pak të interesuarit për të pasur telashe në numërimin final. Por në krahun tjetër, ashtu siç ne kemi sondazhet tona, edhe pala tjetër ka sondazhet e veta. Dhe ata e dinë si mos më mirë se do të humbasin, por ata nuk dinë të humbasin. Dhe Saliu nuk është aspak nga ata që dinë të humbasin. Gjithçka mund të ndodhë!
 
Ç’doni të thoni me gjithçka?
Gjithçka mund të ndodhë! Kemi parë shumëçka në këtë vend gjatë këtyre njëzet viteve. Uroj që asnjëra prej tyre të mos përsëritet, por e kam të vështirë të shohë Kryeministrin të pranojë humbjen. Ai ka për të humbur thellë.
 
Ç’mund të bëjë ai nëse është e ligjshme?
Nëse përgjigja e kësaj pyetje do të ishte aq e lehtë, ne sot nuk do të kishim vende në mbarë botën ku përballë gjërave legjitime, diktatorët sillen në mënyrë ilegjitime.
 
Pra, ka për të patur provokime dhe veprime?
Shpresoj që jo, por gjithçka mund të ndodhë!
 
Pra, deri diku, është mirë që komuniteti ndërkombëtar është i pranishëm me misione të mëdha monitorimi, me misione evropiane.
Kjo është absolutisht tejet e rëndësishme dhe është shumë mirë. Dhe unë kam një respekt të madh për atë që Ambasadori Amerikan dhe ai i BE-së po orvaten të bëjnë për të qetësuar sa më tepër atmosferën, për të nxitur njerëzit që të marrin pjesë, për t’u zgjatur dorën njerëzve duke u thënë se zgjedhjet janë tej mase të rëndësishme për Shqipërinë.
 
Pra, ju thoni se kjo ka ndikim tek udhëheqësit politikë dhe publiku në vend?
Po, ka ndikim.
 
Më lejoni t’i kthehemi tani fushatës. Kam disa pyetje. Kemi parë se ka pasur shkëmbime akuzash mes jush dhe Kryeministrit gjatë ditëve dhe javëve të fundit. A mendoni se mos kjo thjesht tëhuajëson votuesit, të cilët mund të bojkotojnë zgjedhjet dhe të cilët mendojnë se asnjëra nga partitë nuk i adreson çështjet e tyre kryesore, që janë standardi i jetesës, vendet e punës, kushtet ekonomike, etj… Këto janë çështjet kyçe për shqiptarët.
Po! Ne kemi një program mjaft të mirë në të maturit e pjesës së kohës që ne i kushtojmë këtyre çështjeve kyçe, dhe kjo kohë është 96 përqind, kurse 4 përqind janë vetëm ndoca fjalë të këndshme për Kryeministrin.
 
Por këto janë ato që përzgjedh media! Këto janë ato që të kap veshi!
Ky s’është problemi im apo i yni! Mendoj se transmetimet direkte janë mjaft të mira pikërisht për këtë gjë, sepse në këto zgjedhje njerëzit janë shumë më tepër të informuar mbi programet se sa më parë. Ata janë shumë më tepër të vetëdijshëm se më parë për atë çfarë është në lojë. Dhe ata janë shumë më tepër të qartë për vijat ndarëse midis dy palëve se sa më parë, sepse ata mund të konsumojnë shumë më tepër transmetime direkte, dhe ata s’janë thjesht të kushtëzuar nga ajo mënyra e ngushtë e të ofruarit të lajmeve të ditës nëpër ekranet e ndryshme mediatike.
 
A mendoni se do të ketë një pjesëmarrje të lartë në zgjedhje si pasojë e kësaj?
Them se po! Them se po!

I kthehemi tani ekonomisë dhe asaj që shqetëson shumicën e shqiptarëve me të cilët flas: standardi i jetesës, vendet e punës dhe ekonomia. Programi juaj është tejet ambicioz. Po mendoj sa realist mund të jetë! Programi i Rilindjes, më korrigjoni nëse jam gabim, flet për krijimin e 250.000 vende pune…
Jo, këtë e thotë qeveria. Programi ynë thotë 300.000.

Me sa kuptoj, qeveria juaj do të jetë më miqësore ndaj biznesit. Me fjalë të tjera, ju do të nxisni sipërmarrësit këtu të investojnë, të hapin vende pune…
Kjo është një domosdoshmëri! Ne kemi një situatë ku e gjithë pasuria ekonomike është e përqendruar në pak duar dhe s’ka konkurrencë të lirë. S’ka ndonjë vlerësim të bazuar në kritere objektive. S’ka hapësirë për zhvillimin normal të çfarëdolloj investimi, apo biznesi. Të duhet të kesh medoemos lidhje të forta. Dhe të duhet të paguash një shumë të madhe, nëse dëshiron të mbijetosh në këtë farë mjedisi. Nuk e themi ne këtë, por e thonë të gjitha organizatat e tregtisë, biznesmenët shqiptarë e të huaj, të cilët e theksojnë këtë frustrim.
 
Pra, çfarë janë këto pengesa? A është korrupsioni?
Është kapja e shtetit! Është një përbindësh më i madh se sa burokracia apo korrupsioni!
 
Ç’nënkuptoni me “kapje të shtetit”, për ta shpjeguar?
Me kapje të shtetit nënkuptoj një model që s’është i prodhuar në Shqipëri. Është i artikuluar si mos më mirë në ish-republikat sovjetike, me një lloj sulltani në krye dhe haremin e biznesit përreth.
 
Pra, një lloj shteti i kontrolluar nga oligarkia?
Një përzierje, më saktë!
 
Pra, ju thoni se kësodore Shqipëria po lëviz drejt modelit rus?
Nuk do të thoja rus, por do të thoja diçka më shqetësuese, në termat e çmontimit të shtetit fund e krye, dhe e të shndërruarit të të gjitha strukturave shtetërore në struktura të një kompanie biznesi, e cila bart emrin “Qeveria e Republikës së Shqipërisë”, por që në të vërtetë po punon vetëm për përfitime. Dhe shteti, ç’është e vërteta, s’po ia del më mbanë të përmbajë krimin në norma të arsyeshme. S’po ia del më mbanë të kryejë shumë prej detyrave elementare, siç është furnizimi me ujë, furnizimi me energji, apo shërbimet normale për qytetarët. S’po ia del aspak mbanë në çuarjen përpara të ekonomisë. Njerëzit…
 
Pra, ju po thoni se ka një lloj dështimi të shtetit?
Njerëzit vërtet po shtrydhen nën këtë trysni të shtetit të dështuar.
 
Besoj se ju e përshkruani qeverinë aktuale, me lejoni t’ju citoj, “një diktaturë e korrupsionit”. A është kjo qeveri në një gjendje më të keqe se pararendëset e saj?
Është më keq. Absolutisht më keq. Ajo erdhi në jetë me premtimin për të vendosur duart e pastra në dispozicion të njerëzve, dhe po gjallon me të dhënat më të këqija sa i përket korrupsionit dhe me të dhënat më të këqija sa i përket organizimit të shtetit. Sepse korrupsioni në këndvështrimin tim është i lidhur me mungesën e modernizimit dhe organizimit të shtetit. Korrupsioni është alternativa për një shërbim që nuk ofrohet. Pra për të luftuar korrupsionin, ti duhet të modernizosh shtetin. Dhe sa më tepër institucione dhe sa më tepër shtet të kesh sa i përket modernizimit, apo kontrollit dhe balancimit, sa i përket mekanizmave, aq më pak korrupsion ka. Sa më pak të kesh prej tyre, aq më tepër të duhet të mbarosh punët nëpërmjet të paguarit për gjithçka.
 
Këtë gjë e kam dëgjuar në të gjithë Evropën lindore. Është e lehtë të ankohesh për korrupsionin, por, gjegjësisht, ç’do të bëni ju nëse ngjiteni në detyrë? A do të pushoni nga puna një pjesë të gjykatësve, a do të arrestoni politikanë?
Nuk ia fillohet nga gjykatësit, ia fillohet nga qeverisja me drejtësi. Unë besoj fuqimisht se s’mund të kërkosh drejtësinë në dyert e sistemit të drejtësisë në një vend që qeveriset me padrejtësi. Dhe s’e kam fjalën tek politikat e padrejta. S’e kam fjalën tek e majta dhe e djathta. Por e kam fjalën tek drejtësia si e tillë. Pra, te hartimi i deritanishëm i ligjeve që thjesht përdhunojnë vendin, që thjesht i transformojnë një grup njerëzish në njerëzit më të pasur dhe lënë të gjithë të tjerët përtokë. Ja, pra, ku e kam fjalën.

Shkrimi u botua sot në gazetën Shqiptarja.com (print)16.06.2013
 
Redaksia Online
(b.m/shqiptarja.com)

TAG:
• kqz
• OSBE