Fatos Kongoli: Dyshimet e mia për esperanton

Z. Kongoli, cilat ishin arsyet e hezitimit tuaj për përkthimin e romanit në gjuhën esperanto?
-Nuk është se hezitova në atë kuptim të ngurrimit, por m'u duk diçka shumë e bukur për të qenë e vërtetë.
Kam parasysh se sociolinguistë të mëdhenj si F. de Sosyr dhe Derrida pohojnë se gjuha nuk është vetëm gjuhë shenjash por është edhe frymë, psikologji, ndjenjë, etj. Si do të reagonit ju si pro-esperantist ndaj tyre?
-Kjo është një pyetje me të vërtetë shumë e vështirë, sepse unë vetë nuk e njoh esperanton. Por unë nuk mund të them gjë rreth këtyre problemeve. Që ajo ka mundësi shprehëse edhe për ndjenjat dhe nentesktin letrar ma shpjeguan përkthyesit. Ata thanë që esperanto është një gjuhë e plotë, e formuar plotësisht, një gjuhë e hapur, e shkathët, një gjuhë që është shumë e përshtatshme për të dhënë çdo gjë nga brendia e një vepre letrare.
Thatë që nuk e dini gjuhën esperanto, çfarë ju bëri të besoni se ka shkuar mirë përkthimi i librit tuaj?
Zoti Tomas e ka lexuar librin në gjuhën polake më parë. Ai e pëlqeu këtë libër dhe vendosi për përkthimin e tij. Ka një histori të veçantë kjo nismë. Një miku im i vjetër Bardhyl Selimi më takoi dhe më tha: "Dëgjo Fatos, kam një mik polak që e ka lexuar librin tënd, është esperantist dhe kërkon ta përkthej në esperanto". Kjo qe një befasi e madhe për mua. Nuk më kishte shkuar ndërmend sepse ishte përkthyer në shumë gjuhë. Pranova, por me një lloj pasigurie, sepse për mua ishte një gjë shumë e bukur për të qenë e besueshme. Bardhyli më bëri një intervistë dhe e botoi. Përsëri mbeta skeptik. Nuk më besohej, por ja që sot jam në promovimin e librit në gjuhën esperanto dhe i jam mirënjohës Tomasz Chmielik-ut.
Nuk keni frikë se humbet ajo që është poetike, që ka një rrjedhje një humbje, aq më tepër që nuk u përktheve drejtpërdrejtë nga gjuha shqipe?
-Nuk e di ky është një risk për një humbje në përkthimin e çdo gjuhe. Por në këtë rast sicc më thotë edhe vetë Tomasz-i, përkthyesi i librit, romani është pëlqyer mjaft dhe është vlerësuar mjaft si libër. Duke qenë se lexohet në shumë vende të botës pa ndërmjetësimin e një gjuhë tjetër, mendoj se u bë mirë që u përkthye në esperanto. Tomasz do të përkthjejë edhe Kdarenë. Ka filluar ta përkthjejë. Tashmë që libri im është pëlqyer, Tomasz më thotë se mund të përkthehet edhe nga esperantoja në një gjuhë tjetër.
Thatë që do të përkthehet edhe Kadareja. Keni pasur rast të bisedoni me të rreth përvojës tuaj të përkthimi në esperanto?
Jo. Nuk kam pasur rast, por e di që i kanë kërkuar leje dhe atij dhe zoti Kadare ia ka dhënë pëlqimin. Përkthyesi që më përktheu mua, po përkthen edhe Kadaresë.
(Intervista u botua sot ne gazeten Shqiptarja.com)