Kadë Ahmatja, lahutarja
e shekullit të tetëmbëdhjetë…
Kade Ahmatja nga lagja Brashtë e fshatit Gjonpepaj, motra e lahutarit të njohur, Hajdar Ahmati, i ka rënë dhe i ka kënduar lahutës që në shekullin e XVIII, mbase e para lahutare dhe këngëtare në veri në djepin e patriarkalizmit shekullor në Nikaj Mërtur.
Lahuta është ndër instrumentet muzikorë më të hershëm, por edhe më primitivë në Europë, shprehen studiuesit. Trupi i lahutës punohet kryesisht prej drurit të panjës, por mund të punohet edhe nga druri i krekcit, manit, arrës e verrit. Pjesa e lugut të lahutës mbulohet me lëkurë të tërhequr,kryesisht e kecit, por është përdorur edhe plënci i lopës. Harku i lahutës kryesisht punohet nga degët e drurit të thanës dhe me qime të bishtit të kalit. Në vend të telave, te lahuta vendosen deri në dyzet fije të bishtit të kalit të tërhequra, të cilat lidhen te koka e lahutës, kalojnë në një vrimë mes përmes kalit që punohet prej druri dhe vendoset mbi zhark dhe tendosen te bishti i lahutës.
Tingulli prodhohet duke përshkuar me hark bishtin e lahutës, ndërsa akordet ndërrohen duke prekur bishtin me gishtat e dorës tjetër. Lahutari luan në lahutë ulur këmbëkryq ose në karrike, thotë kompozitori i njohur Kolë Susaj.
Me lahutë janë kënduar eposi i kreshnikëve që i përket epikës legjendare, por edhe këngët epike historike, shprehet gjithashtu koreografi Deli Metaliaj, studiues i folklorit dhe valles, si dhe interpretues i saj. Ka patur raste që edhe femrat e kësaj zone kanë qenë interpretuese të këngëve kreshnike. Këtu mund të përmendim Kade Ahmaten nga lagja Brashtë e fshatit Gjonpepaj, motra e lahutarit të njohur, Hajdar Ahmati, e cila i ka rënë dhe i ka kënduar lahutës që në shekullin e XVIII, mbase e para lahutare dhe këngëtare në veri, në djepin e patriarkalizmit shekullor, në Nikaj Mërtur.
Për Kadën tregohet edhe kjo histori, e transmetuar gojë më gojë, si legjendat: Hajdar Ahmati ishte shumë i njohur si lahutar, me trup të madh lis bjeshke (ende sot në malësi, kur dikush e ka këmbën e madhe, përdoret shprehja “e paska këmbën sa të Hajdar Ahmatit”), trim i pashoq në luftë, por edhe me gjaqe. Një natë gjaksit e kishin hetuar se kishte shkuar për festë në fisin e Shalë dhe sapo erret, ia rrethojnë shtëpinë për t’i vënë flakën. Kada i heton dhe menjëherë merr lahutën dhe fillon këngën, duke imituar zërin e vëllait, Hajdarit. Gjaksit sapo dëgjojnë këngën e lahutës, ikin me shpejtësi, nga frika se del Hajdari dhe i vret të gjithë. Të nesërmen e shohin Hajdar Ahmatin duke zbritur Lugut të Ndërmanjës me pushkën në krah e duke kënduar gjatë kthimit nga Shala.
Brenda asaj dite të gjitha fiset e malësisë morën lajmin se Kadë Ahmatja me këngë e lahutë shpëtoj kullat pa u djegë me njerëz e bagëti brenda. Thonë që ky veprim i guximshëm i saj është bërë shkak që të falen gjaqet.
Nikaj Mërturi ka patur lahutë dhe lahutarë pothuaj në çdo shtëpi, Ukshin Brahimi, Mulaj, Mirash Gjoni, i cili njihet edhe si lahutari krijues i këngës “Ajkuna qan Omerin”, Mhill Preka, Sokol Martini, Pal Qerimi, Zef Avdia, Mark Mitri, Dedë Sokoli, apo më të rinjtë si Syk Paplekaj, Zef Markokaj, Zef Beka, Sokol Mulaj dhe Gofile Paplekaj.
Sondazhi i ditës:
A jeni dakord që personat e së njëjtës gjini të martohen ligjërisht?
-
Po
11.2%
-
Jo
85.5%
-
Nuk e di
3.4%
Vota total: 2770
Votat totale janë unike
Lajme të tjera
-
Itali, tërmeti në Napoli, njerëzit e frikësuar dalin në rrugë, lëkundja sizmike më e fortë në 40 vite
20 Maj, 21:58
-
Për herë të parë pas 14 muaj rriten lehtë eksportet! Bumi turistik po shton importin e produkteve ushqimore
20 Maj, 21:52
-
Drejtori i Policisë së Lezhës kishte komunikime në Sky, Keti Banushi: Nga ana tjetër komunikonte me drejtorin e Guardia di Finanza
20 Maj, 21:44
-
Vdekja e presidentit Raisi, Irani kërkon ndihmën e SHBA për hetimin e aksidentit ajror, Agjencia shtetërore: Problem teknik
20 Maj, 21:41
-
'1 milion euro për kokën e Durim Bamit', të ftuarit në '5 Pyetjet' komentojnë aksionin e SPAK: Dikush thoshte në Sky, më jep punë të bëj vrasje se më duhen lekë
20 Maj, 21:37
-
VIDEO/ Kur Sali Berisha ngrinte në qiell Altin Dumanin
20 Maj, 21:29
-
Padrinot politikanë dhe kriminelët me padrino
20 Maj, 21:18
-
Auron Tare: Mos ma prekni Bubulinën” (Mbi debatin Vehbiu-Kocollari)
20 Maj, 21:13
-
Ka një mënyrë të kuptohet, nëse politika është peng i këtyre bandave që po arrestohen
20 Maj, 20:50
-
Kërkesa për urdhër arrest ndaj Netanyahut, Biden: E turpshme
20 Maj, 20:42
-
Avionë pa pilotë të Forcave Ajrore në Kuçovë në dispozicion të policisë e IKMT-së
20 Maj, 20:41
-
Veliaj në konferencën e Straife, me temë 'Trendet e Reja në Bashkimin Europian': Sot në Shqipëri bëhet më lehtë biznes! Fokusi ynë, arsimimi digjital i të rinjve dhe të rejave
20 Maj, 20:07