Kodra në roman, në ditën e
lindjes së piktorit të famshëm

Si sot (dje) më 22 Prill të vitit 1918 lindi piktori Ibrahim Kodra, i njohur si postkubisti i fundit në botë, ndërsa në Tiranë vazhdon të jetë e hapur një ekspozitë antologjike me veprat e tij. Por ai ka 6 vjet që nuk është më. Do të donim ta kishim midis nesh, ta dëgjonim, t’i merrnin autografe. Shkrimtari Visar Zhiti një mungesë të tillë të dhëmbshme do të këtë ndjerë, që ka futur si personazh në romanin e tij “Në kohën e britmës”, që të na i risillte, ta shikonim… Në nderim të kujtimit të Ibrahim Kodrës, botojmë pjesë nga romani i porsa ribotuar. Ngjarja zhvillohet në Milano dhe ne sikur zbulojmë të përditëshmen e tij, bisedat, klubet, si punonte, shtëpinë, atë vetë, që sot sikur na duhet më shumë se çdo herë.
DON’T MOVE! (Fragment)
- Po vjen Maestroja, - tha Vilma, është me një shok.
Piktori plak ecte rëndë-rëndë, tamam siç shkruanin gazetat “Zhan Gabeni i ngjyrave”. Xhaketë me kuadrate të bardha, pantallona me kuadrate të zeza, kapele me kuadrate të verdha, shall blu, të mëndafshtë rreth qafës, flokë të rralla, por me pak bisht pas, e kam shpikur unë, thoshte, pastaj u bë modë, këpucë me tre ngjyra të tjera. Ç’ishte ajo te këmbët, kone e vockël? Jo, i kishte rënë llapa e njërës prej çorapeve. Veshur vërtet në mënyrë piktoreske. Gjithë mirësi në fytyrën e rreshkur, me rrudha të shumta, me një hundë të madhe e buzë të trasha, e poshtmja pak e kthyer, sytë e vegjël, të qashtër. Në gishta unaza të shumta si të arixhinjve, byzylykë dhe zinxhirë të florinjtë
- Bah, duket që është i madh, - u entuziazmua Evgjeni. – Mitik dhe ky... - Sa pleq të mirë ka Shqipëria, tha me vete, veçanërisht kur janë mërgimtarë! Po im atë si po plaket?
Maetroja u drejtua për në tryezën e vet, tërhoqi karriken... Tjetri, që i shkonte nga pas, ishte burrë i ri, një poet italian, tha Vilma. Meraku i tij është nëse i shkon xhaketa me sherrin me gruan që bashkëjeton, kështu thotë. Kamerierët e dinin se ç’duhej të sillnin si fillim.
Maestroja hante pa u ngutur, me sqimë, i mbushte vetë gotat me verë, të kuqe patjetër, jo vetëm që s’të bën dëm, por mirë gjithmonë, nga pak, se Zoti na e ka dhënë përjetësinë, njerëzit s’dinë dhe vdesin, thoshte Kodra dhe dëgjonte ç’thoshte tjetri, tundte kryet i qeshur, fuste lugën e madhe në tarator, i bërë për qejfin e tij. Mbaroi më përpara se tjetri në tryezë. Ti ha, i tha, peshku duket shumë i mirë, ka fosfor, të bën mirë për kujtesën, merr dhe ëmbëlsirë. E di ti që kam botuar në “Corriere della Sera” në faqet “Salute” për ushqimet dhe shëndetin, çfarë të forcon njëra dhe çfarë tjetra dhe si duhen përdorur? Vëri re frutat, çdo prodhim, ka formën e një organi të njeriut, të atij që i bën më mirë. Molla i bën mirë zemrës. Po edhe domatja, prite dhe shiko si është e ndarë na 4 xhepa si zemra. Se, po s’e gjete ngjashmërinë së jashtmi, ndaje frytin, autopsi... shiko një rrotëz karrote, është si irisi, se i bën mirë syrit. Dardha, patëllxhani, ka formën e seksit të gruas, atë e ushqejnë më shumë si fiqtë që i duhen burrit të hajë, përnjiment e kam, farzat brenda ndihmojnë farzat. Dhe më vinin letra nga gratë, kërkonin të dinin se çfarë u bënte mirë... deri dhe për qerpikët më pyesnin. Pisha, thosha, të zjesh halat e tyre. Dhe qeshi.
Maestro, pse s’je martuar? Kam patur raste shumë, nuk u thosha unë ikni, iknin vetë, të duan të gjithin ato, unë vazhdoja të punoja. Maestros i sollën një pije tjetër me pak akull brenda. Duhej të ishte e fortë. Heshtëte dhe shikonte pa u kuptuar se po kqyrte përreth. Dhe kthente herë pas here gotën.
Dhe filloi mrekullia. Ai nisi të bëjë atë për të cilën kishte ikur herët nga shtëpia, që para luftës, nga fshati i tij, nga atdheu, përshkoi qytete e shkolla dhe moshën e vet e u bë piktor, ndër më të njohurit, shkonte kudo me ekspozita, në të gjithë kontinentet, por vetëm në atdhe s’mund t’i çonte veprat e tij. Ishte i ndaluar ai lloj arti, modern, abstrakt, kubist, hermetik...
Ai po vazhdonte të vizatonte mbi një gazetë çfardo. Ngadalë. Me qejf. E shikonte fletën e madhe, përllogariste shkronjat, vizat e tij, e anonte, hidhte sytë nga tryezat përtej. Nxori një tjetër tip stilolapsi nga xhepi i madh i xhaketës, me majë të trashë. Ik më merr një gjethe nga ajo vazoja atje, i tha atij që kishte pranë, jo, jo, atë tjetrën. E mori gjethen, e bëri shuk me gishtat e trashë dhe e ngjeshi mbi vizatimin. E kaloi disa herë lart e poshtë deri sa ajo lëshoi ngjyrë aq sa donte, një e blertë natyrale.
Demokracia më e mirë është ajo në natyrë, kishte thënë Kodra në një intervistë, njëlloj janë palmat në Afrikë me palmat në Vlorë dhe ato s’u bëjnë gjë mollëve. Edhe bari s’ka frikë nga ullinjtë. Bëj një apel, Maestro, i tha gazetari, që në Shqipëri të votojnë për... Po pse që këtej do t’i mësoj unë se ç’duhet të bëjnë shqiptarët, e ndërpreu, ata e dinë vetë se ç’duhet të bëjnë. Maestro, kanë kapur bashkatdhetarë të tu në stacion të trenit me drogë... S’kanë faj emigrantët, tha ai i qetë, por qeveria, pse s’u jep shtëpi e punë. Vazhdonte të vizatonte. Portret gjysmë i blertë dhe gjysmë natë dhe lajmet e botës. Nënshkrimi poshtë, për të cilën Pikasso i kishte thënë: firma jote është një vizatim më vete, shqiptari im. I bëri shenjë kamerieres. Iu afrua një shoqe e Vilmës. Çoja, të lutem, atij, i tha më zë të urtë. Uaa, sa bukur, kush e bëri, po bisedohej në tryezën tjetër, ai plaku, kush është kush?... Po, e kemi dëgjuar, faleminderit shumë, ç’kujtim, do ta vë në kornizë. Ndërkaq Kodra po fshinte me cepin e shamisë së tij një pjatë të bardhë porcelani. Shko tek ajo gruaja matanë, i tha prapë shokut të tryezës, merri pak të kuqin e buzëve. Dhe po vizatonte i ngazëllyer mbi pjatë me të kuq buzësh. Sy, flokë, buzëqeshje, qafa e mjellmët. Çoja... ç’mrekulli, sa me fat sonte! Uaa, che bello, a mund ta marr pjatën, i tha kamerieres gruaja e vizatuar. Po, po, urdhëri i Maestros. Dhe ajo sikur donte të thoshe diçka tjetër, po hapte çantën, të paguante të paktën verën a të porosiste ndonjë gjë tjetër, jo, jo, i tha Maestroja moskokçarës. Dhe ajo e puthi në faqe. Plaku u skuq. Mori pjatë tjetër bosh. Po shikonte nga salla.
- Është e kotë t’i lutesh, - po thoshte Vilma, - nuk dëgjon, vizaton atë që do ai, kush ta ketë fatin.
Po grumbulloheshin njerëz përreth tij. Është Kodra i madh, po thoshin. E shikonin me adhurim si punonte. U afrua dhe Evgjeni. I doli nga pas. Si e lëviste dorën e trashë si degë të zhveshur. Maestro, sa rron ky vizatimi në pjatë? Jo dhe aq, nja 50 vjet, buzëqeshte. Një si zhurmë karrikesh, shtyrje dhe zëra, hapuni, ej, dhe dy burra të çuditshëm përballë, njëri me një gotë wisky në dorë dhe tjetri me një revole të gjatë në brez.
- Bëja portret një zotnias tim, shpejt, këtu, - urdhëroi me një italishte çapraz ai i revoles. Tjetri me gotën e wisky-t ktheu karriken duke nxjerrë shpinoren e saj nga përpara, u plandos mbi të dhe fill po pozonte i kreshpëruar. Dhe po gajasej. Duhej të ishin ca çakërrqejf nga pija.
Heshtje dhe ankth. Dhe një revole në brez. Dukej.
- Një sheik arab me shoqëruesin, vijnë shpesh këtu, - u dëgjua të shpjegojë njëra nga kamerieret si për të qetësuar gjendjen. - Ishin lart. Panë vizatimet dhe morën vesh se na paskësh ardhur një piktor i madh.
Plaku Kodra s’tha asgjë. Pa u shqetësuar e vërejti shejkun si të ishte tigër pas hekurave. Mori një pjatancë, e rrotulloi dhe nisi të vizatojë. Në fillim mustaqet e pakta alla frënga. Shejku u zgjat që nga karrikja dhe buzëqeshi. Linja e gjatë e fytyrës, sytë... Prapë shejku lëvizi, iu afrua vizatimit, hetoi atje dhe u rregullua mbi karrike. E kishte harruar pozicionin e parë. Mjeshtri priti pak. Dhe po zhgarraviste flokët. Shejku qeshi dhe u ngrit përgjysmë. Piu një gllënjkë nga gota që i dridhej. Njëri vesh... Tjetri. Shejku u përkul përsëri mbi vizatimin dhe qeshi sikur e gjithë kjo punë të ishte meritë e tij. Pa nga njerëzit më këmbë përreth karrikes së tij, piu dhe një gllënjë tjetër dhe...
- Don’t move! – bërtiti Maestro Kodra. Se si i doli zëri, si i kuajve. Sheiku ngriu. Shoqëruesi i tij vuri dorën mbi revolver, priste urdhërin. Martini u bë gati t’i hidhej. Njerëzit panë njëri-tjetrin. Eja, futu në kuzhinë, i mërmëriti Vilma Adrianit. Vetëm piktori plak ishte i qetë dhe po vazhdonte të vizatonte sikur të mos kishte ndodhur asgjë. Evgjeni shikonte i mrekulluar sheikun e ngrirë. Nuk lëviste sikur t’i kishin bërë magji. A merrte frymë? Atij, siç duket, nuk i bërtiste kurrkush, zevzek siç duhej të ishte, vetëm urdhëronte. Dhe i plotësohej çdo dëshirë prej pasurisë që mund të kishte. Dhe ja, për herë të parë një plak në vend të huaj i klithi: mos lëvis! Dhe ai u pataks. Me sy të palëvizur shikonte piktorin. Zbuloi se kishte patur mall t’i thoshin një gjë të pazakonshme për të, aq e zakonshme për të tjerët. Pra, kishte më të fuqishëm se ai dhe kjo e bënte që të besonte, se herë-herë kishte patur frikë nga fuqia e vet, të gjithë në jetën e tij prisnin prej tij dhe i bindeshin. Dikush e urdhëroi, Allah, Allah, bekuar qoftë! Edhe unë qenkam si të tjerët dhe kjo s’është pak. Vizatimi mbaroi. Emri në fund si me shkronja arabe. Gjindja përreth duartrokiti. Bravo, Maestro! Sheiku në pjatancë shkëlqente si në pasqyrë, i qeshur dhe njerëzor. Plaku ia zgjati pa thënë asnjë fjalë. Sheiku e mori pjatancën me dy duar dhe gati sa s’po fluturonte nga gëzimi. Diku tjetër fytyra e tij na paskësh tjetër tërheqje, sharm dhe një lloj sigurie, sa po e rikrijoi dikush mbi një sipërfaqe të pakët, të brishtë, të thyeshme, që i thirri: don’t move! Ia dha pjatën shoqëruesit dhe i shtrëngoi dorën piktorit plak. Ha-ha-ha, qeshi dhe seç i tha në gjuhë e tij njeriut të vet duke ia marrë përsëri pjatën.
- Sa para pagojmë? – pyeti shoqëruesi.
- Ikni! – tha Kodra. – Mirë është që pjatanca të lyehet me llak, për t’u mbrojtur portreti.
- Ka llaku këtu? – Asnjë përgjigje.
Shoqëruesi i shejkut iu drejtua përsëri Mjeshtrit:
- Sa duhet pagojmë ne, thoni që firmos çekun ai.
- Nuk dua gjë, ua thashë njëherë.
- Zotëria im jo qetë, po nuk dha çmimin.
- Dëgjoni, - ndërhyri më në fund ai që kishte qenë në të njëjtën tavolinë me Kodrën, - ç’kini për të dhënë, çoheni në banak dhe vijmë e pijmë ndonjëherë tjetër këtu. – Të gjithë qeshën me zgjidhjen. Dhe arabët ashtu bënë. Sheiku doli duke përshëndetur me njërën dorë, kurse me tjetrën mbante pjatancën e paketuar mirë në kuti picash.
- E dini sa kanë paguar, - tha Vilma në tryezën, ku ishte Adriani me shokët dhe zuri kokën me duar, - qyqja, moj nane, e bëri llogarinë banakieri, sa të hanë darka për nja 20 vjet rrjesht këtu.
- Për natë do ju vijmë, - tha seriozisht miku i tryezës së Kodrës. Maestroja buzëqeshte heshturazi.
- Eja dhe vetëm, kur unë s’do të kem kohë.
- T’ju njoh me Maestron? – pyeti Vilma dhe pa marrë përgjigje i tha shqip: janë nga Shqipëria,duan t’ju përshëndesin.
- Po afrohuni, mor çuna, - i ndritën sytë Kodrës, - ç’kemi andej? Si po janë punët? Ju si ja çoni? Uluni, bashkë jemi parë dhe një natë tjetër, i tha Adrianit, po, po, çfarë do të merrni, apo shkojmë në një lokal tjetër, “Il sole mio”? Është këtu afër, pijmë ndonjë gja.
- Mjafton të jemi me ju, ku të doni...

(Shkrimi eshte botuar ne te perjavshmen "RILINDASI" te Shqiptarja.com)
(sg/shqiptarja.com)