Norman Gershmanin (1932 – 2019), i cili u nda nga jeta me 10 qershor 2019, ma pati prezantuar mikesha ime e shtrenjtë dhe e paharruar, Johanna Gerechter Neumann [1932 – 2017]. Rasti ishte një ekspozitë fotografike e tij e vitit 2005 në sallat e OKB-së në Nju Jork me temë: “Shpëtimi i hebrenjve në Shqipëri”. Ishte një burrë i qetë, i shtruar dhe i vendosur. Johanna, një vajzë hebreje-gjermane, kishte lindur në Hamburg, Gjermani, dhe familja e saj i kishte mbijetuar Holokaustit, duke emigruar në Shqipëri falë politikave liberale të Mbretit Zog dhe heroizmit të shqiptarëve.
Kurse Normani, një hebre amerikan i suksesshëm, kishte lindur në Amerikë dhe pat mësuar për Holokaustin nga dëshmitë e të mbijetuarve.
Misioni i jetës së Johannës ishte t’i tregonte botës mbarë për fatin e familjes së saj dhe mirënjohjen ndaj kombit shqiptar.
Këtë mision kishte edhe hebreja shqiptare, Anna Kohen, bija e Vlorës, e cila na u bashkua në aktivitetin e Nju Jorkut me dinjitarê të tjerë të shquar. Këtë mision fisnik e përqafoi edhe Norman Gershman në vitet e fundit të jetës së tij. Përmes aparatit fotografik, sekretet e të cilit i zotëronte deri në përsosmëri, Normani shëtiti praktikisht kudo për të takuar, biseduar, dhe për të fiksuar e përçuar të gjallë “heronjtë e heshtur” shqiptarë dhe pasardhësit e tyre.
Kështu lindi ekspozita shëtitëse “Besa”, që shpalosi në mbarë botën – nga Londra në Jerusalem, nga Tirana në Boston e Los Angeles - portretet dhe historitë e njerëzve të thjeshtë nga Shqipëria dhe Kosova, të cilët shpëtuan jetë njerëzish gjatë zezonës së Holokaustit, pa marrë parasysh rreziqet që u kanoseshin vetë atyre. “Habitem”, më thoshte shpesh Johanna – një e ftuar e përhershme në këto aktivitete - “se sa pak dinë njerëzit për Shqipërinë e popullin shqiptar…”. Dhe Normani e ajo nuk u mjaftuan me kaq. Shumë shpejt Norman Gershman u përfshi në përgatitjet dhe xhirimin e filmit “Besa”, drejtuar nga Rachel Goslin, dhe që tregon, ndër të tjera, edhe historinë e bukur të Rexhep Hoxhës dhe amanetin e prindërve të tij lidhur me një libër të lënë nga familja hebreje që ata shpëtuan në Tiranë.
Johanna Gerechter Neumann e vogel ne fshatin Sauk, Shqiperi
Normani, në ekspozitë dhe në film, theksonte faktin e shpëtimit të hebrenjve nga “muslimanët” shqiptarë. I rritur në një mjedis afetar, dhe i ndërgjegjshëm edhe nga portretet e personazheve të tjerë që shpëtuesit, në fakt, u takonin të gjitha trevave dhe besimeve në Shqipëri, më bëri përshtypje mesazhi “i njëanshëm” i Gershmanit. Megjithatë, kjo nuk më turbulloi, dhe e shihja këtë “qasje” me mirëkuptim.
Një ditë, diku kah viti 2008, papritmas, bie telefoni. Një zë i trashë dhe i thellë m’u drejtua. Ishte ai vetë, Norman Gershman, Nuk e di nga e kishte gjetur numrin tim. Patëm një bisedë të gjatë e të këndshme.
Johanna Gerechter Neuman
“Agron, të lutem mbaj parasysh se qëllimi im për të theksuar rolin e myslimanëve shqiptarë në shpëtimin e hebrenjve është vetëm një: domosdoshmëria që kemi sot për mirëkuptim, dashuri e paqe në Lindjen e Mesme”. Mesazhin e tij ndërtues e paqtues, si shumë e shumë të tjerë, e kisha kapur qysh në krye të herës. Nuk ishte nevoja të më bindte. Johanna Gerechter Neumann la pas një mesazh mirënjohjeje të thellë ndaj shqiptarëve në përgjithësi, që tash po e trashëgojnë fëmijët e saj.
Kurse Norman H. Gershman, përmes imazheve të tij të rralla fotografike e filmike, na la trashëgim një mesazh të fuqishëm paqeje dhe dashurie mes kombeve e besimeve të ndryshme. Pikërisht çka kemi nevojë më shumë se kurrë sot e gjithë ditën.
Lidhja e Norman H. Gershman me Shqipërinë
Fotografi i njohur, izraeliti mbijetuar i Holokaustit, Norman H. Gershman, vdiq në Kaliforni më 10 qershor 2019. I lindur: 14 gusht 1932 në Neë Jersey, vdiq në moshën moshën 87 vjeç në Santa Berabra Kaliforni. Stdudiuesi Agron Alibali sjell në kujtim të tij një pjesë të historisë, që fotgrafi hebre e rrefeu në Izrael Jad Vashem dhe në SHBA për 15 vite me radhë, për t’i treguar komunitetit hebraik nëpër botë Besën Shqiptare, aktin e papërsëritshëm që bën Shqiptarët për të shpëtuar Hebrejtë që kërkuan ndihmë në shtëpinë e shqiptarit.
I lidhur shumë nëpërmjet këtyre fakteve me Shqipërinë, Gershman, zbuloi se kjo ishte një histori që pak e dinin, sepse Shqipëria, nën regjimin e Enver Hoxhës, ishte e mbyllur nga bota e jashtme, për pothuajse 50 vjet nga diktatura ksenofobike, që pasoi fundin e Luftës së Dytë Botërore. Norman u bë i vendosur për të gjetur dhe regjistruar këtë histori të patreguar të trimërisë dhe dhembshurisë, atë të kodit moral Shqiptar të quajtur “BESA”. (Dh.H.)
Posteri i filmit Besa
Norman H Gershmanin
Lajme të tjera
-
Dokumentar mbi fotografin e Holokaustit, Roman Vishniac
24 Mars, 22:25 -
‘Barbaria hitleriane ndaj hebrenjve’, Luca përkujton Ditën e Holokaustit! Thirja për luftën në Gaza: Të mbahet qëndrim për popullin palestinez
27 Janar, 16:47 -
Scholz: Thirrje për luftë kundër antisemitizmit e urrejtjes
27 Janar, 16:11 -
Dita e Përkujtimit të Holokaustit ndaj hebrenjve, Begaj: Krenar për rolin e popullit shqiptar! Reflektojmë mbi miliona njerëz që u persekutuan
27 Janar, 10:24 -
Plani për dëbimin e emigrantëve, protesta masive në Gjermani kundër ekstremit të djathtë! I pranishëm edhe kancelari Scholz
27 Janar, 09:50 -
Sot Dita Ndërkombëtare Përkujtimore e Holokaustit, ish-ambasadori i OSBE: Si i shpëtuan shqiptarët hebrenjtë nga nazistët
27 Janar, 08:59 -
Lavdëroi publikisht ish-ushtarin nazist para Zelenskyt, jep dorëheqjen pas ‘gafës diplomatike’ kryetari i parlamentit kanadez
27 Shtator 2023, 09:17 -
Figurat e larta palestineze dënojnë deklaratat anti-semitike të Presidentit të vendit
12 Shtator 2023, 14:00 -
SHBA dhe BE kritikojnë komentet për Holokaustin të presidentit të Autoritetit Palestinez
8 Shtator 2023, 10:07 -
‘E keqja nuk është e plotfuqishme’/ Përkujtimi i Holokaustit, mijëra persona u shfarosën në ‘kampin e ciganëve’ në 2 gushtin e vitit 1944
2 Gusht 2023, 12:18 -
Dëshmia e studiuesit Agron Alibali: Përveç dajës sonë, i cili pa pyetur për pasojat na takoi para pallatit, kur po nisej makina për internim edhe sopranoja e njohur…
20 Mars 2023, 07:20
-
Ilir Yzeiri: Kujtesa kolektive dhe harresa në mars*
17 Mars 2023, 17:38
