POP 5

Lajmet më të lexuara të 5 minutave të fundit

Kultura

Norman Gershmanin, takimi me 'heronjtë e heshtur' shqiptarë që shpëtuan hebrejtë

Kujtime te paharruara për fotografin e njohur, izraelitin e mbijetuar të Holokaustit, Norman H. Gershman. Si u përfshi në përgatitjet dhe xhirimin e filmit “Besa”, drejtuar nga Rachel Goslin

Norman Gershmanin, takimi me 'heronjtë e heshtur' shqiptarë që shpëtuan hebrejtë

Norman H Gershmanin

Norman Gershmanin (1932 – 2019), i cili u nda nga jeta me 10 qershor 2019, ma pati prezantuar mikesha ime e shtrenjtë dhe e paharruar, Johanna Gerechter Neumann [1932 – 2017]. Rasti ishte një ekspozitë fotografike e tij e vitit 2005 në sallat e OKB-së në Nju Jork me temë: “Shpëtimi i hebrenjve në Shqipëri”. Ishte një burrë i qetë, i shtruar dhe i vendosur. Johanna, një vajzë hebreje-gjermane, kishte lindur në Hamburg, Gjermani, dhe familja e saj i kishte mbijetuar Holokaustit, duke emigruar në Shqipëri falë politikave liberale të Mbretit Zog dhe heroizmit të shqiptarëve.

Kurse Normani, një hebre amerikan i suksesshëm, kishte lindur në Amerikë dhe pat mësuar për Holokaustin nga dëshmitë e të mbijetuarve.

Misioni i jetës së Johannës ishte t’i tregonte botës mbarë për fatin e familjes së saj dhe mirënjohjen ndaj kombit shqiptar.

Këtë mision kishte edhe hebreja shqiptare, Anna Kohen, bija e Vlorës, e cila na u bashkua në aktivitetin e Nju Jorkut me dinjitarê të tjerë të shquar. Këtë mision fisnik e përqafoi edhe Norman Gershman në vitet e fundit të jetës së tij. Përmes aparatit fotografik, sekretet e të cilit i zotëronte deri në përsosmëri, Normani shëtiti praktikisht kudo për të takuar, biseduar, dhe për të fiksuar e përçuar të gjallë “heronjtë e heshtur” shqiptarë dhe pasardhësit e tyre.

Kështu lindi ekspozita shëtitëse “Besa”, që shpalosi në mbarë botën – nga Londra në Jerusalem, nga Tirana në Boston e Los Angeles - portretet dhe historitë e njerëzve të thjeshtë nga Shqipëria dhe Kosova, të cilët shpëtuan jetë njerëzish gjatë zezonës së Holokaustit, pa marrë parasysh rreziqet që u kanoseshin vetë atyre. “Habitem”, më thoshte shpesh Johanna – një e ftuar e përhershme në këto aktivitete - “se sa pak dinë njerëzit për Shqipërinë e popullin shqiptar…”.  Dhe Normani e ajo nuk u mjaftuan me kaq. Shumë shpejt Norman Gershman u përfshi në përgatitjet dhe xhirimin e filmit “Besa”, drejtuar nga Rachel Goslin, dhe që tregon, ndër të tjera, edhe historinë e bukur të Rexhep Hoxhës dhe amanetin e prindërve të tij lidhur me një libër të lënë nga familja hebreje që ata shpëtuan në Tiranë.

Johanna Gerechter Neumann  e vogel ne fshatin Sauk, Shqiperi

Normani, në ekspozitë dhe në film, theksonte faktin e shpëtimit të hebrenjve nga “muslimanët” shqiptarë. I rritur në një mjedis afetar, dhe i ndërgjegjshëm edhe nga portretet e personazheve të tjerë që shpëtuesit, në fakt, u takonin të gjitha trevave dhe besimeve në Shqipëri, më bëri përshtypje mesazhi “i njëanshëm” i Gershmanit.  Megjithatë, kjo nuk më turbulloi, dhe e shihja këtë “qasje” me mirëkuptim.  

Një ditë, diku kah viti 2008, papritmas, bie telefoni. Një zë i trashë dhe i thellë m’u drejtua. Ishte ai vetë, Norman Gershman, Nuk e di nga e kishte gjetur numrin tim. Patëm një bisedë të gjatë e të këndshme.

Johanna Gerechter Neuman

“Agron, të lutem mbaj parasysh se qëllimi im për të theksuar rolin e myslimanëve shqiptarë në shpëtimin e hebrenjve është vetëm një: domosdoshmëria që kemi sot për mirëkuptim, dashuri e paqe në Lindjen e Mesme”.  Mesazhin e tij ndërtues e paqtues, si shumë e shumë të tjerë, e kisha kapur qysh në krye të herës. Nuk ishte nevoja të më bindte. Johanna Gerechter Neumann la pas një mesazh mirënjohjeje të thellë ndaj shqiptarëve në përgjithësi, që tash po e trashëgojnë fëmijët e saj.

Kurse Norman H. Gershman, përmes imazheve të tij të rralla fotografike e filmike, na la trashëgim një mesazh të fuqishëm paqeje dhe dashurie mes kombeve e besimeve të ndryshme. Pikërisht çka kemi nevojë më shumë se kurrë sot e gjithë ditën.

Lidhja e Norman H. Gershman me Shqipërinë
Fotografi i njohur, izraeliti mbijetuar i Holokaustit, Norman H. Gershman, vdiq në Kaliforni më 10 qershor 2019. I lindur: 14 gusht 1932 në Neë Jersey, vdiq në moshën moshën 87 vjeç në Santa Berabra Kaliforni. Stdudiuesi Agron Alibali sjell në kujtim të tij një pjesë të historisë, që fotgrafi hebre e rrefeu në Izrael Jad Vashem dhe në SHBA për 15 vite me radhë, për t’i treguar komunitetit hebraik nëpër botë Besën Shqiptare, aktin e papërsëritshëm që bën Shqiptarët për të shpëtuar Hebrejtë që kërkuan ndihmë në shtëpinë e shqiptarit.
I lidhur shumë nëpërmjet këtyre fakteve me Shqipërinë, Gershman, zbuloi se kjo ishte një histori që pak e dinin, sepse Shqipëria, nën regjimin e Enver Hoxhës, ishte e mbyllur nga bota e jashtme, për pothuajse 50 vjet nga diktatura ksenofobike, që pasoi fundin e Luftës së Dytë Botërore. Norman u bë i vendosur për të gjetur dhe regjistruar këtë histori të patreguar të trimërisë dhe dhembshurisë, atë të kodit moral Shqiptar të quajtur “BESA”. (Dh.H.)


Posteri i filmit Besa

Norman H Gershmanin

B.K./r.k./Shqiptarja.com
Komento

KUJDES! Nuk do të publikohen komente që përmbajnë fjalë të pista, ofendime personale apo etiketime mbi baza fetare, krahinore, seksuale apo që shpërndajnë urrejtje. Në rast shkelje të rëndë të etikës, moderatorët e portalit mund të vendosin të bllokojnë autorin e komentit, të cilit do t'i ndalohet nga ai moment të komentojë te Shqiptarja.com

  • Sondazhi i ditës:

    Mendoni se lufta ndaj nëndeklarimit të pagave do rrisë ndjeshëm pensionet?

Lajme të tjera



×

Lajmi i fundit

Përmbytjet ‘apokaliptike në Spanjë, shkon në 213 numri i viktimave

Përmbytjet ‘apokaliptike në Spanjë, shkon në 213 numri i viktimave

2 Nëntor, 22:53