300 vjet më parë, pikërisht më 19 mars 1721, u nda nga jeta Gjon Françesk Albani ose Papa Klementi XI me origjinë shqiptare, një ndër katër Papët që kanë drejtuar më gjatë Selinë e shenjtë. Ai e drejtoi atë për 21 vjet dhe renditet pas Shën Pjetrit që e drejtoi për 35 vjet, Papa Piut IX me 31 vjet dhe Papa Gjon Pali II me 26 vjet.
Për të përkujtuar këtë figurë që mund të vendoset në radhën e epërme të panteonit shqiptar, atje ku zakonisht rrinë profetët dhe etërit e një kombi, Akademia e Shkencave dhe Nunciatura Apostolike e Vatikanit në Tiranë organizuan një konferencë shkencore jubilare me titull “Papa Klementi XI dhe Shqipëria”. I pari përshëndeti zoti Gjinushi, kryetari i Akademisë së Shkencave, cili përmendi sidomos se ndër shumë e shumë merita, Papa Klementit të 11-të duhet t’i njohim përfundimisht përgjithësimin e etnonimit të ri të vendit dhe të popullit, Shqipëri e shqiptar, që u përdorën për herë të parë si zëvendësues të Arbëri e arbër në procesverbalet e Kuvendit të Mërqisë, i njohur ndryshe si Kuvendi i Arbnit. Misionarët e dërguar prej tij për të marrë pjesë në këtë kuvend, hartues fjalorësh e gramatikash të hershme, e stabilizuan emrin e ri të popullit në një kohë që emërtimet e vjetra ishin bërë të ngushta për t’i përfshirë të gjithë, pavarësisht dallimeve fetare, rajonale e kulturore. Ky ishte një akt epokal rihomogjenizimi, pas dallimeve që kishte shkaktuar sundimi disashekullor otoman.
Ndërsa Arqipeshkvi Luixhi Bonaci (Luigi Bonazzi), Nunci apostolik në Shqipëri, përmendi lidhjet e Vatikanit me Shqipërinë dhe, duke vlerësuar figurën e Papa Klementit XI, theksoi se ai bën krenar jo vetëm Shqipërinë dhe rrënjët arbërore me të cilat mburrej dhe i përmendte vazhdimisht, por Papa Klementi XI mbahet edhe si një reformator i madh i Kishës Katolike dhe vlerësohet sidomos për integritetin e vlerave që u mundua të përfshijë në drejtimin e saj. Për këtë ai përmendi edhe një episod nga paraqitja e letrave kredenciale Papa Gjon Palit II nga ambasadori i parë i Shqipërisë në Vatikan pas viteve ’90, prof. Wili Kamsi. Në atë ceremoni, Papa Gjon Pali, duke kujtuar Papën e madh me origjinë shqiptare, kishte thënë se tani që ju u futët në rrugën e demokracisë duhet të promovini vlerat që kishte në shpirtin e tij edhe Papa Klementi XI dhe, pas kësaj, Papa Gjon Pali II shtoi një thënie lapidare : « Një demokraci pa vlerë është një totalitarizëm demokratik », kujtoi në fjalën e tij arqipeshkvi Luixhi Bonaci.
Në këtë konferencë referuesit u ndalën në anët themelore të jetës dhe veprës së tij duke theksuar origjinën e tij shqiptare. Familja Albani e ka prejardhjen nga familja fisnike e Mikel Laçit, nga Laçi i Kurbinit, (Wikipedia shqip). Mikel Laçi pati dy djem Giorgio (Gjergj Mikeli i Laçit) dhe Filippo di Michele de’ Lazi, (Filip Mikeli i Laçit) ish luftëtarë nën urdhrat e Skënderbeut të cilët u vendosën në Urbino, ku Federico dhe Guidobaldo di Montefeltro i emëruan njerëz të besuar për çështje diplomatike dhe luftarake. Gjergji pati dy djem, Altobelin dhe Hanibalin, edhe Altobeli pati dy djem, Oracion dhe Karlin. Karli është babai i Gjon Franceskut, papës se ardhshëm.
Pastaj një pjesë e tyre trajtuan rolin historik të Papës Klementi XI në përgatitjen dhe mbajtjen e Kuvendit të Arbrit (14-15 janar 1703) që u mbajt në kishën e Mërqisë në Lezhë. Për këtë ngjarje është folur disa herë dhe nga një pjesë e madhe e historisë së mendimit kulturor shqiptar ajo është quajtur si ngjarja që shënon Rilindjen e Parë për shqiptarët. Megjithëse qëllimi i atij Kuvendi ishte të merrte në shqyrtim gjendjen e të krishterëve në Shqipërinë e Veriut, kryesisht, dhe atë të kishës në përgjithësi, dokumentet që u botuan me këtë rast përbëjnë një tekst më të gjerë dhe shenjojnë dukuri e realitete që meritojnë të ndiqen me vëmendje edhe sot. Pikërisht një anë të tillë të veçantë tregoi në referatin e tij Prof. Ardian Ndreca, anëtar i jashtëm i Akademisë së Shkencave, kur, duke analizuar dokumentet e këtij Kuvendi të rëndësishëm, tha se aty mund të shohim edhe fillesat për rrënjosjen e kulturës qytetare ndër shqiptarë. Ai analizoi kuptimin dhe rëndësinë që kishin në atë kohë disa kapituj që përfshihen në dokumentet e këtij Kuvendi të cilat u botuan latinisht në vitin 1706 dhe u hartuan nga imzot Vinçenc Zmajeviq. Po cilat janë disa nga ato dokumente që shenjojnë fillesat e qytetërimit urban sipas Ndrecës ? Ai përmendi dhe analizoi aty nga pikëpamja filozofike e sociale kuptimin dhe urdhërimin për të kremtuar festat, pagëzimin, martesën, dhe udhëzimet mbi varret dhe varrezat. Prof Ndreca zbuloi aty se festat apo ditët e pushimit që duhen respektuar janë një element qytetar sepse në momente të tilla njeriu krijon edhe kuptimin simbolik për jetën. Sa i takon martesës, në atë kapitull përsëritej që të mos bekohet nga meshtarët asnjë martesë që bëhet pa dëshirën e femrës. Martesat që ndërtohem mbi aktin e vjedhjes së trupit të femrës të mos njihen e të mos bekohen nga Kisha. Ndërsa kujdesi për varret e varrezat është një tjetër tekst që shenjon historinë. Ruajtja, mirëmbajtja dhe kujdesi për varret e varrezat është në fakt kujdesi për memorien historike të banorëve të atij vendi.
Dhe një anë tjetër e këtij personaliteti të jashtëzakonshëm është nxitja që ai dha për të hartuar veprën monumentale « Ylliricum Sacrum ». Papa Klementi XI frymëziu dhe drejtoi në fillim punën për hartimin e një vepre voluminoze në shumë vëllime që do të ndërtonte historinë e kishës katolike dhe ortodokse në Iliri që nga fillimet e saj profane. Historia e sagës së kësaj vepre ka qenë gjithmonë një mister, sepse asnjëherë nuk është organizuar një punë e tillë që do ta sillte këtë vepër monumentale për publikun shqiptar dhe ta kishte bërë atë si një fakt të jetës sonë kulturore. At Mikel Pllumbaj foli aty për këtë vepër dhe për punën që po bëhet për botimin e një vëllimi të saj. Nëse kërkon në internet do të mësosh se, sidomos, nën kujdesin e Musa Ahmetit, në Prishtinë është bërë një punë më e mirë për ta sjellë këtë vepër te publiku shqiptar. Diku tjetër mëson se imzot Fran Ilia ishte marrë me përkthimin e vëllimit VII të saj që ka informacion për përhapjen e Kishës në Durrës e Tivar, por gjithsesi, lexuesi i interesuar e ka të vështirë që të krijojë një përfytyrim të plotë mbi këtë vepër që shpjegon rrënjët tona në mënyrën perëndimore. Ndoshta ky aktivitet mund të shërbejë që në të ardhmen të nisë një punë më e kualifikuar për ta sjellë në shqip në mënyrë më të shpejtë e të thjeshtë këtë vepër.
Lajme të tjera
-
Pamjet me dron/ Shikoni punimet e Unazës së madhe në Tiranë
2 Nëntor, 15:37 -
Teatri i ri, Veliaj: E ndërtojmë për 100 vitet e ardhshme
2 Nëntor, 15:29 -
Tiranë/ Qëlloi 8 herë me thikë të riun, arrestohet 41-vjeçari i shpallur në kërkim për vrasje të mbetur në tentativë
2 Nëntor, 15:18 -
Veliaj në Torino, takon kryebashkiakun Lo Russo! Nis bashkëpunimi mes dy qyteteve, për Tiranën Kryeqyteti Mesdhetar i Kulturës në 2025
2 Nëntor, 11:31 -
Pa stadium, tifozë dhe ekip! 'Diktatura' e FSHF-së dhe pësimet e KF Tiranës që rikthejnë makthet e së shkuarës
2 Nëntor, 09:54
-
Zbulohet vatër e gripit të shpendëve në Tiranë! Ministria: Vatra u karantinua! Ndalohet lëvizja e shpendëve nga fermat Vorë dhe Kamëz
2 Nëntor, 09:28 -
Për herë të parë në Shqipëri, mbahet mbledhja e Komitetit të Medias së UEFA-s
1 Nëntor, 16:51 -
Vrojtimi i Bankës së Shqipërisë: Turizmi mban në ‘këmbë’ besimin në ekonomi! Ngec sektori i ndërtimit, më pak porosi për apartamente
1 Nëntor, 15:43
-
Transformohet një bllok banimi në Njësinë 3, Veliaj: Premtim i mbajtur, rritet vlera e pronës për banorët e zonës
1 Nëntor, 15:35 -
Gazetari Elton Qyno paraqitet në SPAK, i kthejnë telefonin e të birit
1 Nëntor, 15:18 -
Censi 2023/ 60 mijë familje në Tiranë pa shtëpi por 85 mijë banesa janë bosh
1 Nëntor, 15:15
-
Progres-Raporti i BE/ Ina Zhupa: Situata e lirisë së medias është përkeqësuar, propozimet tona janë rrëzuar nga mazhoranca! Të mos injorohen rekomandimet
1 Nëntor, 13:47
