Praq Rado: Unë, aktori
emigrant i Hollivudit

TIRANE - Nëse do të kishte një histori mit rreth një fëmije që përballet me të githa llojet e sfidave dhe vuajtjeve në kërkim të një jete më të mirë historia e Praq Rados do të merrej në konsideratë seriozisht. Me një fëmijëri të kufizuar nga varfëria e skajshme, me një emigrim që fillon që në adoleshencë, me sakrifica për të fituar jetesën dhe për tu shkolluar dhe së fundi me të gjitha përpjekjet për të arritur një ëndërr, ajo është një nga historitë që me të drejtë joshi Lee Percy-n dhe fitoi vlerësimin e shumë festivaleve, falë rrëfimit të saj nëpërmjet metrazhit të shkurtër "Dreaming American".

Praq sot është në rrugën drejt ëndrrës së tij për tu bërë një aktor i famshëm, për të lënë pas njëhëerë e përgjithmonë varfërinë. Natyrisht dhe për "të rifituar" familjen e tij të humbur gjatë këtyre viteve larg. Me pak fjalë një histori me një fund të lumtur. Por sërish jeta nuk i kursen befasitë. Ndërsa ishte duke udhëtuar drejt Festivalit të Hamptons, aktori shqiptar, ndalohet nga policia federale e Bufalos, si emigrant i paligjshshëm për shkak të mungesës së dokumentave. !0 ditë burg, ishin një shok i vërtetë për të riun nga Thethi i cili me sa duket edhe pse i rrahur me vështirësitë dhe sakrificat nuk mund ta besonte atë që po i ndodhte. Por me sa duket ëndrra e tij i ka të dyja shijet; edhe të ëmbël edhe të hidhur. Tashmë aktori qëndron në pritje të një vendimi gjyqi dhe ndërkohë në një intervistë, të parën që nga koha e lajmit të arrestimit të tij, shpjegon çfarë ndodhi gjatë qëndrimit të tij në burg, si reagoi kundrejt kësaj ngjarjeje dhe projektet e tij të reja.

Lajmi më i fundit që mbajmë mend nga ju është arrestimi juaj ndërsa po shkonit në Hamptons film festival. Duhet të ketë qenë një ditë shumë e vështirë për ju…
Arrestimi im ishte një moment që nuk do ta harroj kurrë .Po rrugëtoja me tren prej 4 ditësh, më duheshin edhe tetë orë të mbërrija në New York. Isha shumë i gëzuar sepse "Dreaming American" po bwnte bujw nw Hampton International Film Festival, që është një nga më të njohurit festival amerikane dhe të njëjtën ditë kishim intervista me median para shfaqjes, për të folur për filmin. Isha shumë i emocionuar që po merrja pjesë tek ky festival se do të ishin dhe aktorët e tjerë si Ben Affleck, Richard Gere etj. Dhe arrestimi ishte gjëja më e fundit që mund të më shkonte në mend në këtë jetë. Por pasi nuk kisha dokumenta dhe filmi bënte fjalë për mua si emigrant dhe kishte shumë sukses e kam ditur se një ditë mund të më kishte ndodhur kjo gjë. Po ideja ime u realizua sepse atë gjë kam dashur që nga fillimi që emigracioni të jetë në qendër të medias dhe arrestimi im ishte në gazetat më të mëdha të Amerikës.

Cfarë menduat në castet e arrestimit dhe më pas gjatë kohës që qëndruat në burg?
Gjatë arrestimit kisha shumë frikë se mos po më deportonin dhe po humbja gjithçka që kam krijuar deri tani në USA dhe doja të isha tek shfaqja e filmit se mezi prisja nga emocionet. Por ishte interesante se erdhën e më arrestuan mua po aty kishte plot emigrantë si unë. Dukej sikur më kishte paditur dikush tek emigracioni. Dy ditët e para isha shumë i mërzitur për vendin ku ndodhesha; isha futur në një sallë të madhe që e hapur krej dhe aty ishin edhe 100 meksikanë e vetëm un isha i bardhë aty. Të gjithë flinin dhe hanin aty. Dhe ishim me roje 24 orë me 2 oficerë që na numëronin për çdo 2 orë për të parë nëse ishim të tërë aty apo jo. Na jepnin për të ngrënë tri herë në ditë, mëngjes në orën 7 drekë në orën 12 të ditës, dhe darkë orën 5. Dy ditët e para nuk munda të haja ndonjë gjë nga mërzia e madhe që kisha. Media amerikane e mori vesh që unë nuk do të merrja pjesë në festival ose në intervistat që kishim me mediat për filmin. Ata e morën vesh arsyen pse unë nuk isha aty. Të gjithë filluan të shkruanin për situatën time dhe për një ditë arrestimi im doli në 17 gazeta. Të gjithë po përkrahnin për atë që më kishte ndodhur dhe për filmin "Dreaming American". Një zëdhënës i kompanisë së filmit "Dreaming American", dhe disa shokë të mi kishin kodin që po më lexonin email-et, komentet që kishin bërë familja, kolegët, shoqëria, fansat, festivalet ku filmi ka marrë pjesë dhe media. Që të gjithëve u kishte ardhur keq dhe po flisnin një mijë fjalë të mira për mua. Kjo më frymëzoi që të jem i fortë dhe të mos mërzitem më shumë.
Dhe këtu më erdhi në ndihmë aktrimi. Mendoja se isha jashtë burgut dhe bëra një orar për veten. Fillova që të mësoja një orë spanjisht, anglisht , 2 orë të tjera lexoja për vete dhe një orë shkruaja historinë që po më ndodhte brenda në burg. Pastaj bëja edhe ushtrime.

Ju keni vuajtur shumë për të ngritur një jetë të re në Amerikë. A ishte arrestimi juaj një moment shumë më I vështirë se cdo moment tjetër në të shkuarën?
Arrestimi im ishte një nga momentet më të vështira, që kur prindërit e mi Nikoll Radoina dhe Marie Radoina më kanë vdekur në Shqipëri dhe unë nuk munda që të vija për vdekjen e tyre. Këto momente i mbaj mend përgjithëmonë, janë gjithmonë me mua.

Si e zgjidhët këtë problem. Do t'ju duhet të ktheheni sërish në Shqipëri?
Regjisori i filmit "Dreaming American", Lee Percy dhe dy avokatë më nxorrën nga burgu pas 10 ditësh. Dhe ishte e pabesueshme kur dola se aty kishte njerëz në të njëjtën situatë si dhe unë dhe kishin 2 vite brenda. Tani kam aplikuar për "mocion" dhe e kanë pranuar dhe tani pres vetëm për ditën e gjyqit.

Si ndikoi kjo ngjarje në karrierën tuaj?
"Dreaming American" bën fjalë për jetën time si emigrant pa letra dhe unw kam qenë shumë i hapur me këtë situatë pasi doja që të sillja ndryshim në jetën e emigrantëve të tjerë që ishin në të njëjtën situatë, kisha qejf që emigracioni të jetë sa më shumë në qendër të vëmendjes së medias. Dhe kam pas sukses me këtë gjë pasi filmi ka marrë pjesë në festival prestigjioze në USA dhe media ka shkruar shumë për performancat e mia për filmin dhe në facebook/twitter janë shumë njerëz që nuk e dinë sesi ndodhi kjo puna e burgut. Po në fund ishte pozitive sepse sapo hyra në burg, emri im dhe emigracioni ishte në qendër të medias. Unë nuk kam qef të them se jam hero, por filmi im ka bërë shumë ndryshime tek media dhe ligjet e emigracionit kanë për të ndryshuar shumë shpejt.

Praq, jeta juaj është e mbushur më vuajtje dhe sfida. Gjëja e parë që një njeri shkon ndër mend është sesi ia dilni mbanë. Si arrini të ecni përpara dhe ku gjenden rrënjët e "qëndresës" suaj?
Kjo është e vërtetë. Kam vuajtur shumë po e kam ditur që nuk do të ishte e lehtë. Po do të vazhdoj sa të mundem, jam njeri edhe unë si gjithë të tjerët, por kam qejf të bëj diçka për emigrantët e tjerë që janë në njëjtën situatë siç jam edhe unë. Kur ke një gjë që ti do ta çosh deri në fund nuk mendon shumë për vuajtjet e tua. Dhe i lutem zotit, dhe e di se nënë e babë i kam gjithkund me vete si engjëj që më ndihmojnë në çdo hap të jetës. Dhe kam shumë njerëz që më mbështesin shumë.

Ku e keni gjetur mbështetjen tuaj më të fortë për të kaluar situata të vështira?
Familja. Vëllezërit Gjini, Gjoka, Rroku, dhe motrat Liza dhe Lucia me vajzat, fansat e mi.

Cili është kujtimi juaj më i bukur dhe më i hidhur që mbani mend?
Ditën e parë qe ishim duke xhiruar filmin "Dreaming American", kur shkova në set ishin rredh 40 veta dhe të gjithë po prisnin për të filluar ditën e parë të xhirimeve. Kur më thanë "action" nuk mu besua se kjo ishte duke ndodhur dhe fillova të qaja prej gëzimit.

Amerika konsiderohet një tokë e premtuar, por gjërat nuk duken aq të lehta. Cilat janë problemet më madhore me të cilat përballet një emigrant?
Problemet më të mëdha që mundet të ketë një emigrant janë letrat. Po nuk i pate këto është shumë e vështirë për gjithçka në jetë. Pa dokumenta nuk ekziston si person në këtë vend. Eshtë shumë e vështirë që të shkosh në shkollë apo të gjesh një punë të mirë. Ky është problemi më i madh që një emigrant mundet të ketë.

"Dreaming American" është filmi që ju dha famën. Si arritët ta bindnit Lee Percy-n për këtë film?
Po në fillim nuk ishte e kollajtë ta bindnim Lee Percy se nëse nuk je vetë një emigrant është shumë vështirë ta kuptosh jetën e një emigranti. Po fillova duke shkruar vuajtjet e mia dhe pas disa takimeve që bëmë iu mbush mendja që kjo histori do të ishte një film që do të prekte shumë zemra.

Është thënë se filmi do të vijë edhe në version të gjatë. Do t'i referoheni sërish jetës tuaj personale edhe ngjarjeve të fundit?
Po kjo është e vërtetë. Jemi duke shkruar skenarin deri tani të gjitha vuajtjet e mia janë aty.

Kur pritet të realizohet filmi i gjatë dhe çfarë linjash të reja do të shtohen në këtë produksion?
Tani jemi duke shkruar skenarin dhe them se do të bëhet në shtator të 2013-ës.

Shqiptarët nuk janë fort të njohur si personazhe në filmat hollivudianë, por kohët e fundit po vihet re prania e tyre në histori trafiku. Taken 2 ashtu si dhe Taken 1, nuk janë filma me të cilët shqiptarët mund të ndihen mirë. I keni pare? Cili eshte mendimi juaj?
Pom unë e kam parë filmin "Taken 1", dhe "Taken 2" dhe Lee Percy dhe Barbet Shcroeder kanë pas bërë një film "Before and After" me Liam Neeson e Meryl Streep. Mua nuk më ka pëlqyer "Taken" për një gjë sepse nuk janë të gjithë shqiptarët si i bëjnë në atë film. Por me "Dreaming American" ndihem shumë mirë sepse kur amerikanët e shohin këtë film ndihen ndryshe kundrejt shqiptarëve. Kanë një opinion të mirë për ne dhe jam krenar me atë gjë që aktrimi im mundet të thyejë opinionin e amerikanëve që kanë pasur për shqiptarët.

Nëse do t'ju kishin propozuar një rol shqiptari trafikant apo kriminel, do të ishit ndjerë keq, apo do ta shpërfillnit kombësinë e personazhit tuaj?
Unë nuk do të kisha qejf të luaja një rol që hedh poshtë vendin tim, pasi është koha që ne të shkëlqejmë në botë. Them se nuk do ta kisha pranuar atë rol.

Mendoni se po krijohet stereotipi i një shqiptari negativ në filmat e huaj?
Nuk besoj. Ne si shqiptarë kemi vuajtur shumë dhe nuk ka gjë të kallëzojmë vuajtjet tona por në të njëjtën kohë të tregojmë dhe gjërat e mira që populli shqiptar ka.

Për cfarë po punoni konkretisht? Cili është filmi juaj I ardhshëm?
Un po punoj me Lee Percy në 2 filma ku unë do të luaj rolin kryesor, njëri është " Dreaming American" dhe tjetri është surprizë për fansat e mi.

Më 28 nëntor ju kemi parë në krah të Toni Dovolanit dhe në Times Square për festën e flamurit. Sa të lidhur qëndroni me bashkatdhetuarët tuaj në jetën e përditshme?
Unw jam shumë i lidhur me shqiptarët dhe mundohem ta mbaj këtë lidhje. Për 100- vjetorin e Pavarëisë kishte lezet të shikoje gjithë shqiptarët me flamurë në Time Square duke kërcyer valle. Ishte bukur! Dua t'ju falenderoj shumë për këtë intervistë dhe të falenderoj të gjithë shqiptarët kudo që janë dhe urime për 100 vitet e pavarësisë. Edhe 1000000000 të tjera!


(Foto, Praq Rado)

Shkrimi u publikua në suplementin Fundjava, gazeta Shqiptarja. com(print), 7 dhjetor 2012
(ad.ti/shqiptarja.com)