Punimi i filigranit, dita ditës edhe më tërheqës për banorët e Ohrit

Artizanati i vjetër i punimit të filigranit dita ditës është më tërheqës për banorët e Ohrit. Interesimi është veçanërisht i madh te të rinjtë për këtë teknikë të njohur prej kohësh (2500 p.e.s.) me të cilën gjatë shekujve bëheshin stoli nga tela të hollë ari ose argjendi të ngjashme me dantella dhe zbukurim më saktë një send i zbukuruar.

Sipas Mitrtizanatko Ukoeskit, argjendar, një nga mjeshtrit e kësaj teknike, arti i filigranit konsiston në lakimin, përdredhjen dhe thurjen e telave të hollë metalikë dhe bashkimin e tyre (saldimin) me njëri-tjetrin në pikat e kontaktit si dhe me nënshtresën. Për motive kokrrizore priten copa të vogla teli prej ari ose argjendi dhe më pas ngjiten me fryrës ose saldim në ditët e sotme, duke u dhënë atyre një formë sferike dhe paksa të ndryshme nga njëra-tjetra. Motivet me tela filigran ndryshojnë nga figurat gjeometrike te lulet dhe kafshët.

Kjo teknikë kërkon saktësi të madhe dhe vëmendje ndaj detajeve, për shkak të veçantisë dhe kompleksitetit të saj mund të quhet mbretëresha e teknikave të bërjes së stolive. Mjeshtrit e kësaj zeje thonë se të bësh diçka me të dyja duart, me zjarr dhe metal, është një ndjenjë e veçantë, dhe ajo që të magjeps është stolia me rezultatin përfundimtar. Gjatë punimit krijohet një ndjenjë personale e zotërimit të diçkaje të papërsëritshme dhe unike, e cila frymëzon për të vazhduar me krijime të reja.

Nuk ka mostra dhe modele për të bërë motive, secili prej tyre me idetë e veta krijon modele dhe stoli të ndryshme, frymëzimi kërkohet kudo, një pjesë në natyrë dhe një pjesë në jetën e përditshme që gëzojnë jo vetëm banorët e Ohrit por edhe turistë të shumtë nga e gjithë bota. Ukoeski thotë se përveç aftësisë dhe kreativitetit, më e rëndësishmja është edhe durimi, sepse për të krijuar një stoli duhen ditë të tëra dhe janë të veçantë në atë që i kombinojnë stolitë me rubinët e Maqedonisë. Vetë procesi i punimit të një stolie, në fakt, sjell një veçanti, unikat që nuk mund të përsëritet, pikërisht në brosh, unaza, vathë, zinxhirë, disa prej tyre të kombinuara me rubin maqedonas dhe sot admirojnë turistët.

Me filigranë të Ohrit janë stolisur shumë personazhe të njohur botërorë, aktorë, këngëtarë, mes tyre edhe ish-zonja e parë e diplomacisë amerikane Madeleine Albright. Sot, punimet unike të punuara në modelin e një zeje tradicionale origjinale të filigranit, e cila konsiderohet si një art i lartë, admirohen nga të huajt dhe të gjithë ata që do të vënë re këto stoli të vlefshme në vitrinat e dyqaneve, ndaj ka interes të madh të vizitorëve që dëshirojnë të njihen nga afër dhe pyesin për punimin e kësaj stolie unike. Është një zanat i vjetër, i njohur gjerësisht në këtë zonë dhe që për fat të mirë ekziston ende dhe ka një interes të madh për të vazhduar traditën.

Ohri kohët e fundit u bë me një Muze të Filigranit për nder të Vangell Dereban, legjendës së argjendarisë maqedonase. Në punëtorinë e tij, dikur tërheqëse në Çarshinë e Ohrit, ka tre dhoma, njëra prej të cilave është e rezervuar për prezantimin e stolive dhe sendeve tëbëra nga mjeshtrit e filigranit, pastaj një pasqyrë historike e zanatit të filigranit në periudha të ndryshme kohore, si dhe një punëtori përstudim, njohje dhe prezantim të aftësive të filigranit, mjetet e përdorura nga farkëtarët e vjetër dhe stolitë shekullore.

Gjashtë prezantime, pesë prej të cilave janë me stoli femrash dhe një me stoli për meshkuj, ku ka sende deri në 200 vjet të ruajtura deri në ditët e sotme me gurë gjysmë të çmuar e të çmuar, të punuara në argjend dhe ar. Ka stoli për kokë, stoli për veshje, sendet fetare dhe kishtare e deri te artikujt prej filigrani për burra, si qostek, çibuk dhe të ngjashme.

Për familjen Dereban filigrani është art, pasuri dhe kulturë e një populli dhe siç thonë nipërit e mbesat e Derebanit, restaurimi i punishtes synon të përmbushë amanetin e gjyshit që zanati të mos harrohet dhe të gjitha stolitë që ruhen të prezantohen e që paraqesin trashëgiminë tonë kulturore.

Vangell Dereban, njeriu me "duart e arta", që jetoi 93 vjet, ishte brezi i gjashtë i mjeshtrave të filigranit të familjes Dereban. Pas vdekjes së tij, disa të rinj të qytetit vazhdojnë traditën e lashtë. Fluturën e argjendtë, e njohur me spotin televiziv “Bli produkte maqedonase” të

Millço Mançevskit, që ruhet në Muzeun Kombëtar të Maqedonisë, është bërë nga babai i tij Aleksandri. Muzeu i filigranit është pasurim i ofertës turistike të Ohrit, por edhe ruajtje e vlerave tradicionale dhe kulturore, pra zejeve të vjetra për të cilat dallohet qyteti.

S.C/Sh.Sh/Shqiptarja.com

TAG:
• shqiperia
• Maqedoni e Veriut
• filigrani
• artizane
• oher