Skandali i vërtetë McGonigal (ndryshe nga ajo që pretendon opozita)

Zhurma shurdhuese e opozitës mbi çështjen McGonigal ka errësuar të vetmin skandal real që ka prodhuar deri tani kjo ngjarje. Bëhet fjalë për deklaratën e kryeminstrit Rama se nuk ka shanc që opozita të ngrejë komision hetimor mbi këtë çështje. Nëse ka një deklaratë realisht skandaloze nga ana e qeverisë për rastin McGonigal është pikërisht refuzimi publik nga shumica për të lejuar komision hetimor nga opozita.

Ngritja e komisioneve hetimore parlamentare është një e drejtë kushtetuese, automatike dhe themelore e opozitës, për sa kohë ajo mbledh 25% të firmave të deputetëve në parlament. Është një e drejtë kaq bazike saqë është sanksionuar, e zeza mbi të bardhë, në Kushtetutën e Shqipërisë, në pikën 2 të Nenit 77 që thotë krejt qartë se “Kuvendi ka të drejtë dhe, me kërkesë të një së katërtës së të gjithë anëtarëve të tij, është i detyruar të caktojë komision hetimi për të shqyrtuar një çështje të veçantë.”

Megjithëse kryeministri Rama është krenuar publikisht se nuk e ka lexuar Kushtetutën e Shqipërisë, mos njohja e kushtetutës nuk e justifikon shkeljen e saj. Neni 77 e thotë qartë se nëse 25% e deputetëve të Kuvendit kërkojnë ngritjen e një komisioni, votimi i tij nga shumica është një formalitet, pasi ngritja e komisionit është automatike dhe e detyrueshme.

I vetmi kufizim që përcakton neni 77 është që komisioni të ketë një objekt specifik, pra të shqyrtoj “një çështje të vecantë”. Ama ky është një kufizim formal që në realitet pothuajse nuk mund të aplikohet pasi çdo cështje mund të paraqitet si “e veçantë” apo “specifike”. Në rastin konkret çështja McGonigal është aq e veçantë saqë është reduktuar tek një emër i përvecëm, për pasojë nuk ka kufizim sipas nenit 77.

Ndaj deklarata e Ramës se nuk do ngrihet komision hetimor mbi këtë çështje dje, sikurse edhe refuzimi i komisionit nga mazhoranca nëse ndodh nesër, janë akte thellësisht anti-kushtetuese dhe anti-demokratike. Komisionet hetimore janë një nga instrumentat themelore të parlamentarizmit dhe opozitarizmit. Idea se është kryeministri që përcakton se cilat çështje mund të hetohen nga opozita është sa anti-kushtetuese aq edhe absurde, sepse eleminon çdo kontroll real të ekzekutivit nga legjislativi.

Natyrisht shumica dhe kryeministri janë në të drejtën e tyre ta denoncojnë komisionin hetimor McGonigal si një farsë politike. Me të drejtë mund të argumentojnë se është thjesht zhurmë e krijuar nga opozita dhe lideri i saj për hallin e këtij të fundit. Ata në parlament dhe në media mund të tregojnë se gjithçka bazohet tek spekulime dhe se nuk ka asnjë indicie të shkëmbimit të favoreve (quid pro quo) mes kryeministrit dhe zyrtarit të FBI-së McGonigal.

Janë gjithashtu në të drejtën e tyre tu tregojnë shqiptarëve se opozitën nuk e vdiq dhe as e varrosi Rama me McGonigal, por vetë liderët e saj Berisha dhe Basha. I pari për hallin e tij familjar dhe i dyti thjesht nga boshllëku i papërballueshme i ekzistencës së tij politike.

Ama kryeministri Rama dhe shumica socialiste nuk kanë as tagër kushtetues dhe asnjë justifikim politik për të përcaktuar se cilat komisione hetimore duhet të ngrejë opozita.  Komisionet hetimore janë në esencë një instrument politik dhe jo juridik. Sikurse e thotë qartë Neni 77 i kushtetutës: “Përfundimet e tyre nuk janë detyruese për gjykatat, por mund ti njoftohen prokurorisë”.  Për pasojë edhe nëse komisionet hetimore keq-përdoren efektet janë politike dhe jo juridike, ato nuk cënojnë të drejtat themelore të asnjë politikani apo qytetari.

Është vetë opozita që do paguajë koston politike nëse ngre një komision hetimor për një cështje që nuk prek nervin e protestës qytetare apo ku nuk mund zbardhë asnjë fakt skandaloz për publikun përtej dyshimeve të saj, sado të arësyeshme qofshin ato.

Rëndësia e komisioneve hetimore nuk qëndron thjesht tek hetimi i shkeljeve por mbi të gjitha tek përmirësimi i legjislacionit ekzistues. Llogjika penale që e ka pushtuar hapësirën tonë politike i ka reduktar komisionet hetimore tek efekti i tyre juridik. Ndërkohë këto komisione shërbejnë, apo duhet të shërbejnë, jo thjesht për dënim por për parandalim. Janë hapësira ku prodhohet përmirësimi i rregullave qeverisëse në mënyrë që të reduktohet korrupsioni apo kapja e shetit në të ardhmen.

Në rastin konkret edhe sikur çështja McGonigal mos të prodhojë asnjë skanadal ajo nxori në pah mënyrën jo – transparente dhe kaotike të funksionimit të ekzekutivit tonë në raport me grupet e interesit. Minimalisht duhet ndërtuar një protokoll apo rregullore që bën transparencën e takimeve të kryeministrit me zyrtarët e huaj apo me biznesmenët që kanë interesa, ose bëjnë lobim, tek qeveria. Një komision hetimor jo vetëm nxjerr në pah mungesën e transparencës në funksionmin e ekzekutivit por edhe propozon mënyrat se si ajo mund të përmirësohet, pavarësisht nëse ka apo jo shkelje penale.

Për të gjitha këto arësye deklarata e kryeministrit Rama se nuk do ngrihet komision hetimor mbi çështjen McGonigal është shumë më skandaloze se vetë çështja në fjalë. Është një atentat kundër parlamentarizmit, transparencës dhe demokracisë në përgjithësi. Dhe për pasojë, duhet denoncuar si e tillë.

Fatmirësisht nuk kemi të bëjmë me një goditje pëfundimtare ndaj demokracisë shqiptare, sikurse pretendojnë mjaft opozitarë. Ngritja e komisionit hetimor McGonigal nuk varet nga vullneti i kryeministrit por nga Gjykata Kushtetuese, e cila ka fjalën e fundit nëse shumica socialiste e refuzon atë.

Edhe pse janë të shumtë opozitarët që e kanë shpallur Shqipërinë diktaturë, kryeministri Rama ende nuk e ka nën kontroll Gjykatën Kushtetuese dhe sistemin e drejtësisë. Pavarësisht kufizimeve të sistemit tonë, apo të metave të reformës në drejtësi, ende jemi larg situatës turke ku Erdogan emëron në Gjykatën Kushtetuese zarët e tij (shiko: https://verfassungsblog.de/death-blow-tcc/) apo situatës hungareze ku Viktor Orban me shumicën e tij absolute në parlament ka shtënë në dorë tashmë Gjykatën Supreme (shiko: https://www.theguardian.com/world/2022/aug/14/viktor-orban-grip-on-hungary-courts-threatens-rule-of-law-warns-judge).

Natyrisht që nesër Shqipëria mund të Orbanizohet apo Erdoganizohet. Ama për të ndaluar këtë proces dy hapa janë të domosdoshëm. Së pari, mbrojtja e të drejtave kushtetuese të opozitës përballë autoritarizmit të pushtetit. Së dyti, një lexim realist i “regjimit Rama” larg ekzagjerimeve alarmiste që i dekurajojnë në vend që ti mobilizojnë qytetarët në mbrojtje të demokracisë.

A.M./Shqiptarja.com

TAG:
• blendi kajsiu
• Dosja e zyrtarit te FBI
• Charles McGonigal