Dy poezi nga Edgar
Allan Poe

“Korbi” dhe “Për Enin” dy prej krijimeve emblematike të Edgar Allan Poe vijnë sot për lexuesit  e rilindasit nën përkthimin e Naum Marës, duke dëshmuar një tjetër përpjekje për të sjellë në shqip botën plot pasione dhe imazhe të poezisë së këtij poeti dhe shkrimtari të prozës së shkurtër amerikane, jeta dhe vepra e të cilit është cilësuar si një reagim uragan, mbushur plot me nervozizëm, kundershtime, pasione, mistere, drama, plot shkathtësi dhe të përcjella me intensitin e një tërmeti të fuqishmëm që nuk harrohen kurrë…
 
EDGAR ALLAN POE
 
PER ENIN
 
 
Falë zotit, që kriza,
            Rreziku u mund,
Dhe i gjati lëngim,
            Mbaroi më në fund
Ethja  qojtur "Jetë",
            U mposht më në fund.
 
I trishtë se e di
            Forca m'ka lënë
Dhe gisht dot s'lëviz
            Gjërë e gjat' rënë
Por s'prish punë!- e ndjej
            Më mir' jam i rënë.
 
Dhe jam aq i ngrirë
            Në të drunjtin shtrat,
Sa kush të më shohë,
            Do thot' kaq e pat,
Ta ngremë në krahë
            Se ky kaq e pat.
 
Rënkimet, afshimet,
            Cfilitjet, ankimet
Tani kanë rreshtur,
            Me ato drithërime
Të zemrës- oh tmerr,
            O tmerr drithërime!
Sëmundja, përzjerja,
            Therrësja dhembje,
U ndalën me ethen
            Që më lojti mendjen,
Ethen qojtur "Jetë"
            Që zhurriti mendjen.
 
Dhe nga gjith' torturat
            Ajo më e keqja
Ka rreshtur- e merrshmja
            Torturë nga etja
Për lumin e helmët
            Mallkimin tek vetja-
Kam pirë të tillë ujë
            Që të shuhet etja;
Një ujë që buron
            Nanurit me nge,
Nga burimi vetëm
            Dy pash' nënë dhe
Nga një guvë thellë,
            Dy pash' nënë dhe.
 
Dhe kurrë s'do thënë,
            A folur përçart,
Pa dritë kam dhomën
            Të ngusht' timin shtrat,
Se gjithnjë njeriu
            Fle në atë shtrat,
E të flesh do dergjesh,
            Në të tillë shtrat.
 
Shpirti i dërmuar
            Këtu prehet qetë,
Lënë, po jo penduar
            Për gulçet në jetë,
Ato shpupurisje,
            Si të gonxhes fletë.
 
E tani i shtrirë,
            I qetë më ngjan,
Se e shenjtë aromë,
            Erë jargavan,
Rozmarinë erë,
            Përzjer' jargavan,
E pështjell të gjithin,
            Kjo erë jargavan.
 
E zhytet i lumtur
            Ujrave t'Edenit,
N'ëndërr mirësie
            Bukuri të Enit;
Fundosur i gjithi
            Krrelave të Enit.
 
Ajo më puthi ëmbël,
            Më ledhatoi pastaj,
I përkundur u ndjeva
            Të fle në gjoks të saj
Në thellëgjum' të bie,
            Qiellorit gjoks të saj.
 
Kur ditën mundi nata,
            Më mori në mbrojtje,
Dhe ëngjëjve ju lut
            Të mos kisha vojtje,
Më të madhit ëngjëll,
            Të më bënte mbrojtje.
 
Dhe jam aq i ngrirë
            Në të drunjtin shtrat,
(Me dashurinë e saj),
            Ju thoni kaq e pat;
Po jam aq i lumtur
            Në të fortin shtrat
(Me të në kraharor)
            Ju thoni ky e pat;
E dridheni të m'shihni
            Kujtoni kaq e pat.
 
Por të zemrës dritë
            As qiellit s'e gjeni
Më e fortë se yjet
            Se ndriçon nga Eni;
Më ndrit me shkëlqimin
            Që buron nga Eni;
Nga i syve ndriçim,
            I të mirës Eni.
 
 
Korbi
Ishte një mesnatë e trishtë, kur i lodhur, zemër brishtë
Po përpiqesha dërmuar mbi ca libra vitesh blerë-
Tundesha, mendja dremiste- Trembur sahati trokiste
Dhe dikush lehtë kërciste- lehtëzë në timen derë
"Këtë mik askush s'e priste, Që troket në timen derë
            -Veç këtë thash' menjëherë.
 
Pamjet syve më lëvrijnë, atë Dhjetor drithërimë.
Kur  nga eshtrat nën lëndinë, dilnin fantazma pa zë.
Mëngjesin luta me dhimbje, Më  kot fletësh prisja bindje
Bindje si mos kisha dhimbje- dhimbje për Lenorën nën të
Për të rrallën e rrezoren- Engjëjt thanë  Lenor'  nën zë
            – Lën' pa shënjë përgjithnjë.
 
Erë e butë, plot me trishtim, perdesh shkiste, pambarim,      
Më rënqethte e më dredhte, më me tmerr se tjetër herë;
Trokun zemrës për t'i ulur, përsërita i patundur
"Eshtë veç një rrugëhumbur, që troket në timen derë-
Një i vonë rrugëhumbur, që troket në timen derë"
            - Këtë thashë dhe njëherë
 
Zemra u bë më e fortë, C'mund të jetë më shumë se mort.    
-Zot a Zonj' që pret në portë,- i them -falmëni këtë herë.
Po ju erdhët kur dremitja, dhe e lehtë qe trokitja
Si zukamë isht' kërcitja- Kërcitja në timen derë
Ndaj nuk di në mir' dëgjova- Fët e hapa timen derë
            Jashtë pus si asnjëherë.
 
Jashtë n'atë terr i trembur, Gjatë ndenja, dridhur , zverdhur,
Ngecur, endur n'ëndrra tmerri si askush kurrë ndonjëherë;
Por e rëndë ishte heshtja, brenda grryer  nga kureshtja
E me tingujt më të thjeshta, si të një lire të vjetër
Psherëtita oh Lenorë, Lenor' gjegji  n'anën tjetër.
            Veç këtë e asgjë tjetër.
 
Pas u ktheva n'dhomën time, i dyzuar në dyshime
I përhumbur në mendime, Kur erdhi  trokitja tjetër
"Oh me siguri do jetë, Diçka n'pezul që troket
Le ta shoh se ç'farë e fshehtë është pas kanatës s'vjetër,
Zemërdridhur do e  zbuloj, C'fshihet pas kanatës s'vjetër,
            Vetëm era asgjë tjetër."`
 
Pak nga pak u hap kanata, kur në prag më i zi se nata
Hyri një Korb i krekosur, si prej luftrash të kaherë
Fluturoi, as dha as mori, As i hodhi sytë prori,
Por si zotëri oborri, lehtë u hodh mbi timen derë,
U hodh e mbi të u ul, n'bust të Athinës përmbi derë
            Përmbi bust e menjëherë.
 
E nënqeshja m'u përtëri, nga zbavitësi zog i zi
Me solemnen paraqitje, e të përzishmen në të.
"Ndonese pa kurorën lafshë, pjellë e territ nderur jashtë,
Shpend i frikshëm e i lashtë, ardhur botës nënë të,
Thuaj ç'emër të kan' vënë, brigjesh të ferrit nënë të?"
            Gjegjet Korbi "Kurrë më".
 
I çuditshmi zog më habiti, me të sqepit fjalë që qiti
Edhe pse pa domethënie, dhe kuptim pak gjen në të;
Nuk ka ndodhur kurrë më par', derës tek një vdekëtar
Shpend të hidhet me të parë, edhe të qëndrojë mbi të
Shpend a kafshë të kërcejë, bustit që qëndron  mbi të,
             Me këtë emër Kurrë më.
 
Porse Korbi i krekuar, mbi statujën e praruar
Tjetër s'tha, a thua se, shpirtin shprehte vetëm në një
Asnjë fjalë tjetër s' mundi, asnjë pendë më nuk tundi-
"Nuk do jetë ky i fundmi- mërmërita nënë zë
Porsi shpresat fluturimthi, edhe këtë agu se zë"
             U gjegj Korbi "Kurrë më"
 
Atë çast u drodha trembur, nga përgjigja e pastepur
"Pa dyshim" me vehte thashë" kjo çka di e vetmja gjë,
Që më gojë ka mësuar nga një mjeshtër i trishtuar,
Nga dështimet i dërmuar der'sa shpirti s'nxurri më
Shpresa vitesh mbetur shuar, veçse dëshpërim në të
              Të së tillës Kurrë më."
 
Por nënqeshja m'u përtëri, nga zbavitësi zog i zi
Ndaj përballë shpendit, derës dhe statujës përmbi të
Në kolltuk u rehatova dhe me mendje thellë blova
Ky zog ogurzi që s'ftova, ardhur ferrit nënë të,
Ky i zi, i lig i frikshëm, edhe me të çjerrë zë
               C'do të thotë me "Kurrë më".
 
Mbeta në mendime rënë, asnjë fjalë pa i thënë,
Djallit me vështrim që m'shpon gjoksin me zemrën në të;
Gjatë ndenja i përhumbur, me kokën prapa përkulur,
Në ndenjësen ku isha ulur, dhe  shandanin përmbi të,
Ndenjsen me ngjyrë vjollcë, që shkëlqen kur drita e zë,
                Ajo ta prekë por se prek më
 
E m'u duk ajri  i dendur, prej një ere të sapoderdhur 
Sikur Serafim' kisht' shkelur, e plluskuar nëpër të.
"Lanxho- klitha- Zoti dërgoi këta ëngjëj të shpëtoj
Pakëz pakëz të harroj, kujtimet që kam për të,
T'thith e thith t'opiumit lloj, Lenor'n të fshij, dhimbjen për të."
            Këlthet Korbi"Kurrë më".
 
"Profet -thashë- emërshuar, Shpend ti qofsh, djall i Mallkuar
Prej skëterrës i dëbuar, a furtunës gjithë  zë;
Hallakatur, shpirtrash rrekur, tek kjo shkretëtirë e vdekur
Në kët' dhomë tmerr përndjekur, thuam' t'lutem, bëmë zë,
Gjendet balsam në Xhilied, po të lutem, bëmë zë."
            Bëzan Korbi "Kurrë më".
 
"Profet- thashë- emërshuar, Shpend ti qofsh, djall i Mallkuar
Për të paradisit fron, e për atë Zot që rri mbi të
Thoji shpirtit të dërmuar, n'atë Eden të bleruar,
A do kem për ta takuar, të shenjtën Lenorë në të,
Më të rrallën e rrezoren, ëngjëjt n'krahë e mbajnë atë,
            Krak'rrit Korbi "Kurrë më".
 
"Le të jet' kjo fjala e fundit- thirra, zëri muret tundi-
Ti rikthehu në furtuna, a brigjesh t'ferrit nënë të,
Dhe mos lerë të zezë pendë, peng për gënjeshtrën e thënë
Vetminë ma lerë  brengë- ik nga busti përmbi të,
Sqepin nga zemra ti hiqma, dhe lësho vendin që zë."
            Thërret Korbi "Kurrë më".
 
Dhe nuk lojti me sy ngulur, ende ulur, ende ulur
Mbi të Athinasë bust, vënë derës përmbi të,
Tej më shpon me atë vështrim, si të djallit të lig përçmim,
Kur i shandanit  ndriçim, në dysheme hijen i lë,
Dhe i shkreti shpirti im, shtrirë poshtë bashkë me të
            Rënë për mos u ngritur më.    
 
 
Përktheu: Naum Mara

Shkrimi u publikua sot (02.02.2014) në suplementin Rilindasi të gazetës Shqiptarja.com (print)

Redaksia Online
(d.d/shqiptarja.com)