Fahri Balliu, Tregim për shenjtët
e rremë dhe komunistin Ajdin

“Shenjtori i rremë dhe një hero i kohës tonë” është një tregim i Fahri Balliut, botuar në vitin 1983 në revistën “Nëntori” nr.1 në të cilin autor vë në lojë besimin, shenjtët e rremë ku shpresojnë më kot njerëzit dhe të vërtetën e jetës në komunizëm. Balliu shtjellon në tregimin e tij figurën e heroit komunist Ajdin që ka takuar shokun Enver dhe ftesën që i kanë bërë mësuesja dhe nxënësit e një shkolle tetëvjeçare shkrimtarit dhe këtij heroi komunist për të folur për jetën e tij si dhe takimin me shokun Enver. Edhe ky tregim, si një pjesë dërrmuese e letërsisë së botuar në revistën Nëntori dëshmon qëllimin shërbestar të kësaj letërsie. Autorët e këtyre krijimeve letrarek, sikurse autori i këtij tregimi janë po ata që shajnë e dënojnë sot deri në eshtra regjimin komunist, atij regjimi që dikur i thurnin lavde.

FAHRI BALLIU
SHENJTORI I RREMË DHE NJË HERO I KOHËS SONË
Tregim
Jam harruar pas xhamit të dritares këtë pasdite vjeshte. Jashtë bie dhi dhe fryn erë. Strehët pikojnë, udhët janë të qullura. Aty bien gjethet e ligustrave gjelbëroshe që i mbledhin ujërat e rrugëve. Po të hedhësh sytë tutje nga kodrat që rrethojnë qytetin, sheh tri radhë me qendra zjarri që duken si koka ushtarësh me helmeta. Në rrugë një polic shkund kapuçin e lagur të mushamasë. Pas vitrinave shitëset, të ulura apo të mbështetura në banak, shohin shiun. Një vajzë pa çadër vrapon të zërë urbanin. Të gjitha i ndjek me sy, por mendja herë-herë më humbet pas subjektit të një tregimi që po shkruaj. Në këto pasdreke që mbetem vetëm në shtëpi, kështu siç vijnë me shi apo pa shi, çdo gjë që sjell ndër mend, fëmijët, gruan, shokët, miqtë, librat që kam shkruar më zgjojnë emocione, e herë-herë gati më zë një ngërç. E heq mendjen andej e sikur qetësohem, por ajo diku vete dhe aty e mbjell emocionin si një lule. Të mos flas për fotografitë që më ndjellin lotë, tek shoh... eh!

Një jetë njeriu që ka mbetur prapa. Mbase vjen pleqëria me këto këmborë se sikur nuk mbaj dhe gazin pa lot. Unë them se i ngjaj babait me këtë tip, por e di mirë pse më ndodh kjo. Por unë mund të them se jetoj ditë të lumtura.  Fëmijët më janë rritur të mirë dhe librat m’i kanë pëlqyer. Shokë e miq kam, madje shumë prej tyre i takoj çdo ditë dhe çdo ditë më japin gaz. Ë? Sa të mira janë këto mbasdreke! Flet me vete sa të duash, e të flasësh me vete  nuk është njësoj sikur të krihesh... Po rënka zilja e derës. Gruaja nuk është, se ka orë të pltoa në shkollë. Të jetë vajza e madhe?! Jo! Pas derës po dëgjohej zëri i nipit:
-Gjysh, gjysh...!
Ula dorezën e derës duke e tërhequr nga vetja.
- Urdhëroni!- thashë menjëherë tek pashë një grua të njohur që buzëqeshi me mirësjellje dhe tha:
- Më falni... kisha për të biseduar diçka...ose më mirë unë kam një ftesë për ju...por ftesa...
- Ejani brenda! – e ftova unë me një gjest që donte të thonte pak a shumë: çdo njeri ka dëshirë të jetë i ftuar. Ndeza dritën se jashtë po errej. Ajo hyri duke lënë çadrën pas derës dhe shkundi me gishtërinj flokët e lagur. Duke u ulur i thashë:
- Kishit shumë që i binit ziles?
- Po!
 - Përse menduat që jam patjetër brenda?
- Më tha Vera.
- Ëhë, ju punoni me time shoqe?
- Po, po, unë sapo kam filluar...

- Kurse Vera dhe disa muaj del në pension...- ia plotësova unë mendimin. Ajo qeshi. Më pëlqyen sytë e saj të mbushur me lëng.
- Mos më ftoni të qesh me ju? – e pyeta duke e qerasur. Ajo vuri dorën para gojës si për të mbuluar dhëmbët dhe qeshi mbytur. Vura re se  duhej të qe martuar jo shumë kohë më parë, nga ca shenja vezulluese, varëse, vëthë, unazë, të kuqtë e fortë. Nën dritën e dhomës floku i saj i verdhë u bë tel i shndritshëm, pastaj u mpreh e u bë shtizë drite. Ajo nuse sikur përpiqej të më kujtonte diçka. Një ngacmim më çukiti vrullimthi, por pastaj u tret në mjegullën e kujtesës dhe mbeti ashtu i vagëlluar si një shqetësim që s’i gjen shkakun. Sytë i ka me dritë, me lëng...sytë...
Jashtë shiu binte.

• ...Ne deshëm të bënim një takim me ju... gjithë nxënësit e tetëvjeçares dhe... – tha ajo papritur.
• Po ...Po, por konkretisht...
• Për romanin tuaj të fundit, ose më saktë për heroin e këtij romani, Ajdinin që jeton, punon...    
• Ëëëë!-  bëra unë. Ajo vazhdoi.
• Të them të drejtën, sikur nganjëherë heronjtë e librave mbeten kështu të largët, por thua me vete, libër është por me këtë rast, ama ndodh ndryshe. Ky Ajdin të bëhet i njohur, shok,  ngaqë edhe punon, lufton e çan mes halleve që i kemi të gjithë mes kësaj kohe që jetojmë të gjithë, po ai ikën, ikën përpara nesh.
• Ashtu ë?- pyeta unë shkurt me dëshirën që ajo të fliste sa më gjatë.
• Po ja, mbrëmë për atë njeri u fol në televizion, u shkrua edhe në gazetë. Nuk di si të them më qartë, por heroizmi i tij në mposhtjen e fatkeqësisë që i ra dikur ja që na prek, po... ai është si pasqyra ku mund të shihesh.
• Si pasqyra? E thatë mirë... – ndërhyra dhe shtova si me vete.
• Ai njeri hyri në jetë dhe ashtu si hyri me luftë, me luftë vazhdon. Po, po mbase lufton më shumë tani, posi?

Sa dëshirë kam tani të flas për të. Edhe për luftën e tij, që vazhdon e që është më e fortë. Këtë ai nuk e dinte, as unë kur shkruaja atëherë librin për të. E thatë mirë. Si pasqyrë. Po, po ka njerëz që i fshihen kësaj pasqyre. E sa më i lig të jetë, sa më tepër levozhga, plehra të ketë dikush, aq më shumë do të donte ta thyente këtë pasqyrë . Ja lufta si bëhet e ku bëhet. Pale kur ai njeri që në shpirt ka terr, nga ai terri ku fle gjarpri kutullaç, ai do të donte që, pasi ta thyente këtë pasqyrë, ta groposte, e të mos binte mbi të drita e diellit, e të shfaqeshin pastaj ata kutullaçët... Më vjen të qesh, të qesh sa të tundet dheu, do të mjaftonte një cifël nga ajo pasqyrë që të bënte dritë. E drita është tërë ai lumi i njerëzve, ai deti i njerëzve, që lindi Ajdinin. I them këto me vete; vetëm sepse ai lufton dhe nuk rri mënjanë të gogësijë, meqë dikur bëri diçka dhe tani ha mish e pilaf se e kanë radhën të tjerët... Mirë, mirë; patjetër, - i thashë prerazi mësueses që po më ftonte.
- Nesër, në orën katër, - tha ajo dhe u ngrit.
Tek zbriste shkallët seç më tha diçka për shiun që vazhdonte të binte. Unë u ktheva rrëmbimthi në dhomë sikur të kisha lënë aty mikun dhe heroin tim. Kur vjen fjala për këtë libër, as bëhet fjalë për talentin tim. Jo, flitet për heroin, për njeriun, të cilin e mora si prototip. Por, unë ç’ndiej? Ndiej se mbi mua rëndon si mal jeta e atij njeriu dhe libri im mezi ngre disa ditë të asaj jete. Tani unë s’jam më si në rini, ku qëllonte që s’më mbante shpirti të bukurën e tjetrit. Jo se çoç bëja, po përpiqesha t’i vija bisht. Tani jam shëruar nga kjo, ndaj bisht u vë atyre që shkruaj vetë. E të them çka ndiej?! Sa herë që takohem me Ajdinin, shoh se nuk e ndjek dot. Mendoj për të rinjtë, që do të shkruajnë dhe sikur ngushëllohem. Ia them dhe atij këto. Ai tund kokën, duke qeshur, sytë e çelur të tij sikur më thonë:
- Mos u lodh, as unë nuk lodhem!
Ajdini për të gjitha ato rrëkeja mendimi e shqetësimi, që më vlojnë mua e s’u jep udhë ngaherë ka një përgjigje fare të thjeshtë, që gjithnjë ma jep mes asaj të qeshura të shëndetshme që të lan shpirtin.
Ka rënë nata tani dhe mbi mua ra coha e mallit për mikun. Dua të jem me të e, ashtu të mbetur vetëm e kokë më kokë, të vërshëllejmë atë këngën e usta Isufit:
 
... Kur hyra në portë të kalasë ...
 
Melodia e këngës po më sjell një afsh të këndshëm ere dhe duhma e saj m’i mbjell në sy portokallet, hurmat, selvitë e mbetura të Namazgjasë dhe atë hënëzën mbi Bradashesh, që sikur është ngritur nga flakëzat  e furrnaltës.
Ajdini të nesërmen do të shkojë në punë, do të djersitet dhe përsëri prej tij mund të zgjosh këngë. E s’ndjen të ngopur të rrish me atë njeri. Më vijnë ndërmend afërsisht vargjet e një poeti kosovar ku heroi thotë, nëse do të shiheshim në pasqyrë, do të pështyheshim apo do të putheshim? Bukur e ka thënë, bukur. Prova është shumë e lashtë për njeriun. Mirë e tha ajo mësuesja. Ajdini është si pasqyra. Sytë e saj me lëng e shohin drejt në sy dhe sytë e nxënësve të saj ashtu e shohin, madje ata do të putheshin me këtë hero të kohës së tyre.
Si më kaloi nata e më mori me vete dita e nesërme, pak kohë para se të shkoja në takimin e organizuar, nxora dy-tri shënime në një skedë dhe dola. Shiu që kishte pushuar ditën, tani zuri të bjerë si një vesë e lehtë e padukshme.

Tek afrohesha pranë shkollës, vura re dy-tri grupe fëmijësh që rendnin drejt saj. Më pëlqente t’i shikoja si vinin ata, ca të heshtur dhe ca duke cicëruar si harabelat në mëngjes. Për një çast sikur m’u mbajt fryma. Në derën e shkollës hyri një rresht fëmijësh. Të parët ecnin të matur, pasi mbanin në dorë një fotografi a portret. Po, po, një portret, portretin e Ajdinit, të zmadhuar nga botimi në një revistë. Doçkat e vogla, të bardha, e shtrëngonin anash, sytë e tyre qeshnin dhe ata që vinin pas u gëzoheshin shokëve që e mbanin. Ata ecnin drejt, rrugën e kishin të qëruar, sytë i kishin me mall e shpresë. Portreti lëkundej herë pas here nga të ecurit e tyre, ata ndërroheshin një vajzë një djalë. Unë i shikoja qartë sytë e lumtur të tyre, dhe e gjitha kjo më çoi larg, më ndolli vetëtimthi një kujtim.

... Edhe unë isha fëmijë. Me këmbkat e vogla hyra në karvanin e madh të njerëzve, që shkonte te “Shpella e Yjeve”, ku shfaqej një murg që shëronte çdo sëmundje. Qe ditë shtatori. Në qiell kishte shumë zogj e gjethi qe në të këputur. Kishim gjithë ditën që ecnim. Udhës karvani mblidhte njerëz të tjerë hallexhinj. Nëpër mushka e gomarë kishin hipur sakatët, fëmijët me këmbë të shtrembra, gungaçë, njerëz me plagë a me sëmundje të vjetra. Por s’më harrohen ca shenjërakë e shenjërake që rënkonin e mallkonin sa u këputnin shpirtin dhe shetisanëve. Në krye të karvanit ishte “Plaka e Mazhit” që quhej ndryshe “plaka e lajmeve.

Ajo sillte në fshat lajme të reja dhe çonte prej andej të tjera, rronte vetëm, dimër e behar s’kishte pushim për të, ikte, vinte, qe bërë zë e tani është sëmurë nga këmbët, i ënjten dhe s’i mbushen me gjak. Po vjen të shërohet, beson te murgu i “Shpellës së Yjeve” si te vetja. Ajo e solli lajmin, u betua se janë shëruar sa e sa njerëz, mjaft që të arrish në vend në darkë dhe të jesh zgjuar në ag. Ajo tani ecën dhe mallkon. Jo larg saj vjen nënë Ndineja me vajzën, Bardhën e verbuar. Bardha i ka hapur sytë, por nuk sheh. I iku drita e syve Bardhës një ditë papritur. Nëna e saj po ënjtet së qari. Ylli i saj u shua. Ah, me sa shpresë ajo ecën, ecën me vajzën për dore. Me ato jemi dhe ne. Kur pushojmë, unë rri me Bardhën, luaj me flokët e saj dhe pyes se përse nuk është me të Jani. Ajo qan, sytë e verbër qajnë, pikojnë lot të verbër, mua m’u lag dora prej tyre dhe unë qaj.

Ajo nuk sheh qiell, ajo nuk sheh as diell, nuk sheh arat, zogjtë, as Janin nuk e sheh. Ia fshiva sytë me dorën e vogël dhe ajo tregoi se si e pushtoi Jani në përrua tek ishte në udhë të kurbetit. E unë i çelem:
- Të kam parë, - i them.
- Të gjitha i pe? - më pyeti ajo e trembur.
- Jo, unë i mbylla sytë me duar kur të puthi ai.
- Sa mirë, po të erdhi keq kur ngela vetëm unë, si ngela aty vetëm e...?
- Si qershi e mbledhur, - i them unë, sepse ashtu m’u duk atëherë Bardha me flokë të shpupuritur, fustanin e shkuar keq dhe duart e hapura tamam si një degë e mbledhur qershie. Qershia është e bukur, e bukur është dhe Bardha. Natën sytë i ndrijnë si dy yje. Bëj çudi me të, ka aq dëshirë të më fërkojë me duar veshin se ndiej se ai m’u skuq. I them asaj, por ajo qesh, mua s’më vjen inat. Pak më tutje nëna e saj qan.
- A ka hënë kjo natë? - më pyet Bardha.
- Ka!
- Ku është?
- Ja këtej.
- Po ka yje
- Ka, posi.
- Ku janë?
- Kudo.
- Yjet janë të mirë, ata i shoh unë, i sheh dhe ai, po ata yje janë. Ne thoshim se atje do të kishim shtëpinë. Posi e thoshim me fjalë të vogla; ti s’e di se ç’janë fjalët e vogla, - më tha ajo dhe lëvizi e tëra. Qëndroi në gjunjë, duke i mbuluar ata me fustan. Mua m’u duk se mbuloi dy zogj me duar të ngrohta. Ajo shtoi:
- Fjalët e vogla i shpiku ai për herë të parë... ta shihje si bënim pastaj si fëmijë, që mezi flasin. Unë i thosha:
“Tek yvi do temi ni pi vovle sa për dy zodu” kupton ti? Ha, ha, ha, - qeshi ajo me zë të lartë dhe ngriti flokët prapa me duar. Nën dritën e hënës qafa e saj e bardhë i ngjante një lepurushi që kishte qëndruar. A do t’i vijë drita e syve vallë? O murg, jepja dritën e syve Bardhës, ti do ta bësh të shohë atë. Ajo qëndronte gjunjazi e shtangur. Pulita sytë dhe pashë si binte mbi të vesa. Binte vesa mbi vesën, por ajo nuk sheh as arat as zogjtë, as...

Karvani ecën dhe në shpirt ka një besonjë të madhe, të madhe, jetë njeriu. Rënkon pas nesh Maji Fyelltari. E kam dëgjuar Majin kur i binte fyellit. Si i binte?!! Hapte lulëkuqen me avazet që merrte dhe thonë se rrinte pezull në ajër. Sa më larg katundit tonë, aq më shumë flitet për Majin Fyelltarin, thoshin se fluturonte. Kushedi; mund që e ngrinte “avazi i stanit”. Unë e kam dëgjuar këtë, se si në stan vritet një nuse, e re si gjalpi i mëngjesit, e gjatë e hollë si fti. Në fyell nuk dëgjohen fjalët, por mallëngjimi të këput për mezi, ndaj Maji ngrihet më të fluturuar. Tani po i kalben mushkëritë, fyellin atje e ka, por ai duket si ndonjë krah i prerë. Maji zë me mollëzat e gishtërinjve vrimat, por frymë s’ka Maji dhe qan fshehurazi se ka djalin me vete dhe i vjen turp. Do dhe Maji shërim. O murg, o shenjtor vëre dorën në zemër, jepi shërim Majit dhe fyelli i tij do të bjerë për ty.

Karvani ecën. “Besonja e shërimit” e ndjell drejt “Shpellës së Yjeve” ku do të shfaqet murgu i verdhë, që nuk ha e nuk pi, e ndër këmbë i rrjedh gjak, një rrëkezë e tërë e kuqe. Karvanin e zë dita, e mbulon hëna, e ngre dielli. “Besonja e shërimit” sa vjen e rritet. “Plaka e Mazhit” puth ikonën që ka me vete. Vetëm fëmijët shohin me sy të shtangur dhe të trembur aq sa flenë syhapur. Por dhe dikush tjetër hesht i trembur dhe bile dridhet i tëri. E do t’ia therte vrapit, por e kanë lidhur me nyjë pas samarit të mushkës. Është Petri i marrosur vite më parë, por thonë se murgu i Shpellës ta kthen mendjen. Kjo e mahnit njerëzinë, por murgu shenjtor e bëka. Kur pati dëgjuar edhe këtë Mirashi i Lashtë qeshi aq fort sa u çanë retë dhe doli qielli i larë.

Ky Mirashi banon në një shtëpi, ku siç thonë ngaherë ka jetuar një Mirash. E të gjithë një kokë kanë pasur. Por ky që jeton tani nuk beson asgjë dhe bën të pabëra kundër shenjtorëve dhe thotë se ata janë zuzarë. Shenjtorë fshati ka, thotë ai dhe numëronte të parin veten dhe më poshtë ca burra të urtë e hallexhinj. Vetë punon sa për një pendë qe. Flet me pleqtë e me fëmijët. Ky Mirashi i Lashtë më bën ta vras mendjen time prej të vogli aq shumë sa ajo zë e dhemb. Gjithë ai burrë katana ka zë të ëmbël, por edhe sokëllimën e njeh. Ah, kjo mendja ime, këtë herë është si sytë e Bardhës, zgjuar rri por nuk sheh.
Mbërritëm.

Nata po ikte dhe agu çeli pakëz syrin. Zuri të ngrejë një nga një qerpikët e zinj. Njerëzia shihte drejt shpellës me sy të çakërritur. Bardha e verbër e tërhiqte nënën për nga shpella. S’pipëtinte asgjë, sa ndihej si vinte drita. Befas që nga shpella u dëgjua zhurma. Përmes një tymi u shfaq murgu, një murg i vërtetë.
- Uuuuuu! - bëri gjindja dhe u dha përpara. Murgu i verdhë, leshrathinjur e rrobehirtë ngriu me një dorë lart. Petri i marrosur që ishte zgjidhur u lëshua përpara turravrap e kur vajti buzë shpellës ndali duke vështruar poshtë. I bëri shenja murgut të verdhë dheu kthye nga turma, pastaj mori nga sytë këmbët me një gaz si hingëllimë. Maj Fyelltari tundte fyellin dhe bënte me shenja. Plaka e Mazhit ishte nemitur. Bardha e verbër u shkëput nga e ëma dhe mori drejt shpellës. Unë e ndoqa pas. Ajo i mbante duart e ndera pezull në ajër, u rrëzua dy-tri herë, por prapë eci. Murgu qëndroi në thellësi të shpellës, unë e shquaja mirë. bardha gati rendte. Murgu i ngrirë sikur u ngjeth. Atë çast te këmbët e tij plasi rrëkeza e gjakut, unë mbajta këmbët. Që nga shpella vinte një erë e ftohtë. Pas nesh nënat afronin fëmijët sakatë. Bardha qëndroi.

- O shenjt, dua sy, dua të shoh!...
- Ti sheh! - buçiti shpella me një jehonë ngjethëse.
- Unë shoh, - klithi e verbra dhe vrapoi rrëmbimthi drejt shpellës, aq e lumtur. Flokët e grunjtë ia mori era dhe sa të hapësh e të mbyllësh sytë atë e përpiu shpella.
- O, oo, - u dëgjua britma e saj dhe zhurma e trupit që copëtohej në gropat e shpellës. Unë ngela një çast, u afrova buzë shpellës dhe pashë gojën e honit prej nga vinte ende jehona e vdekjes së Bardhës. Qava. Turma pas meje i kishte kthyer shpinën shpellës, porsi një dallgë që shkon dhe kthehet dhe ata erdhën sërishmi. Murgu ishte zhdukur. Në shpellë fluturuan gurë, rrofata dhe një fyell që nda në dy copa tek u përplas pas gurësh. I harruar prej turmës qaja dhe nuk ngopesha. Gjoksi më kishte rënë në gur, por aty doja ta copëtoja e nuk di se si zura të flas me ato fjalët e vogla. “Bardha, tu ite ti agje të shitosh si po vjen ai, agje, agje...”. Bardha i kishte sytë me lëng... Ajo më ishte dukur si qershi e mbledhur...
Atë natë vrapin e mbajta e Mirashi i lashtë. Ai nuk qeshte, nxinte si grykë gjymi. I fola,i thashë ç’munda nga ajo mendja ime prej të vogli e ai më tha:
- Murgu i verdhë që vetë vinte me udhë në shpellë që nga manastiri, ja ashtu si gjarpri nën gurë me një tarkaç me bojë të kuqe, e shfaqej aty si një shenjt i rremë. Si qen do të vdes, si qen mos vetë, prej meje; por shenjtërinë e rreme do ta lërë ai, e do ta marrë skota e tij që veç lëkurë do të ndërrojë.
Në të kthyer vajta te nënë Ndineja e Bardhës, s’kisha lot më. Ajo qante. Unë mendohesha. Më shfaqej e më shfaqet herë pas here Bardha për të më mbushur me atë dallgën e luftës kundër shenjtorëve të rremë...
I humbur pas këtij kujtimi nuk vura re se në derë të shkollës priste vetëm mësuesja. U afrova sikur t’i kërkoja ndjesë. Ajo më rroku për krahu duke më thënë:
- Ajdini është takuar dhe me shokun Enver, pa shihni se mos na thoni diçka dhe për këtë, fëmijët e ditkan dhe duan t’u flasësh. Unë tunda kokën, duke buzëqeshur dhe ajo u çel në fytyrë, ata sytë me lëng i ndritën. Edhe heroi dhe miku im buzëqeshte që nga portreti në mes dy tufash me lule. Fëmijët e vështronin në sy. Unë besova në atë çast se ata bisedonin në heshtje me njëri-tjetrin, e Ajdini po u fliste me atë zërin gurgullues. Le t’u fliste, t’ua ngopte atë dëshirën e zjarrtë, duke u treguar për takimin me shokun Enver, për jetën e vet...
Sa për mua, unë dua të them vetëm dy fjalë:
- Fëmijë, duke dashuruar dhe kuptuar komunistin Ajdin, vetë të vërtetën tonë, ju do të rriteni, do t’i mundni shenjtorët e rremë dhe do të keni jetë sa Mirashi i Lashtë.

Shkrimi u publikua sot (9.11.2013) në gazetën Shqiptarja.com (print)

Redaksia Online
(d.d/shqiptarja.com­)