Ju flet Londra! E mbani mend? Jo dhe aq besoj! I ftuar në Esencë ishte gazetari i BBC në Shqip Ilir Kadia. Ai flet për vitet kur BBC në Shqip shkëlqente, apo edhe kur ai vetë ishte dëshmitar i atyre ditëve që nuk kthehen më në Shqipërinë e viteve 90! Esencë në Report Tv, e premte dhe e diel ora 21:00.
Eljan Tanini: -Si nisi kjo punë e BBC në Shqip dhe kur u hap programi për gjuhën tonë?
Ilir Kadia: Unë dhe Aleksandër Furxhi kemi punuar në BBC Shqip, më pas u shtuam me Sokol Grudën, Fatos Ahmataj e më pas shtuam rrjetin në Shqipëri e më gjerë me Ilir Gurakuqin, Robert Goro në Greqi etj…
BBC në Shqip, lajmi ndiqej nga dy djem me biçikletë, më pas u bëmë me makina dhe me zyra të mëdha. Nga ora 19:00 që niste programi jonë, shkuam në 5 orë program me emisionin e mëngjesit e më gjerë.
BBC e parë në Shqip është hapur në Londër, viti 1940, ndiqej goxha edhe në Tiranë në ato vite. Flisnin në të Tajar Zavalani dhe Said Toptani, u mbyll në vitin 1967. Ne jemi dëgjuar mjaft shumë në ato vitet e demokracisë, po ashtu edhe zëri i Amerikës.
Elez Biberaj për mua me stafin e tij në Amerikë dëgjohej shumë pas viteve 90 në Shqipëri, ai me stafin ishte promotor i ndryshimeve demokratike. 28 Shkurt i vitit 1993 u hap BBC në shqip, e dëgjonin dikur edhe barinjtë me gunë. Interesi jonë për Tiranën kalon nga Beogradi, kështu më tha shefi i BBC, këtë e kuptova kur nisi lufta në Kosovë!
Eljan Tanini: Si nisën punët e tua të para? Kur u bë kronika e parë?
Ilir Kadia: -Në fillim shkuam në Londër, si staf. Kriteri ishte anglishtja, më pas kolegët në Londër bënë sugjerimet për Furxhiun dhe Kadinë, 28 Shkurt 1993. Edhe në Londër u hap në këtë kohë gjatë Luftës së Dytë Botërore. Rudi Bobrati kur erdhi nga Londra na solli pajisjet e gazetarit.
Kronika e parë ishte sherri i politikanëve dhe një anije me armë e nisur nga Durrësi. Anija ishte nisur nga Durrësi, ishte e vërtetë. Meksi do të bënte një reagim, po ashtu edhe Zhulali që më dha një gotë raki për këtë gjë. Pas shumë vitesh jam takuar me personin që ishte në hambarin e saj. Zëri im ishte çudi e madhe kur e dëgjova. Armët shkonin nga Shqipëria për në Bosnjë, viti 1993.
Raportoja nga Parlamenti, me celular. Kam qenë i pranishëm kur Azem Hajdari u plagos. Gotën e parë e piva te Fideli, gotën e dytë do e pija në Parlament me Kiço Blushin. Unë aty pashë sherrin Hajdari Mazreku, Azemi e kapi për qafe Mazrekun pasi kish ndodhur sherri, kur pas pak kohe kërciti pushka sapo u ndanë, 5 të shtëna!
Shtypa butonin e manjetofonit menjëherë, kur dola nga salla pashë një grup deputetësh që po mbanin Azem Hajdarin. Rruga ishte bllokuar nga autobusi i transmetimit te RTSH-së. Në atë kohë Azem Hajdari i thotë Gramoz Ruçit që plumbin e kam në shpatull, Gramozi hoqi rripin që ti ndalonte gjakun në këmbë. Atje ishte Maks Cikuli me Anastas Angjelin dhe Tritan Shehun që kishin ndërtuar vigun, vigu i parë. Ata e mbajtën Azemin në duar.
Duke shkuar në zyrë takoj Blendi Fevziun i cili shkroi për këtë fakt. Atë shirit regjistrimi e kam ende në shtëpi. Por më pas, varrimi i Azemit nuk ishte mirë ashtu siç ndodhi. Populli poshtë xhupave të zinj kishte armë. Sa u cek pak dera e kryeministrisë shpërthyen armët nga toka drejt qiellit, njerëzit e mitingut u fshehën në arkivolin e Azemit.
Një gazetar i huaj na tha se nuk na gjen gjë nga tanksi sepse nuk i kishin hequr tapën e tytës së tij.
Mbaj mend Grevën e Minatorëve në Martanesh, atje kam parë çudira për herë të parë. Aq shumë degjohej BBC sa ai që mbante lidhjet me gazetarët prej minierës thoshte se ka ardhur BBC, Reuters e BBC, AFP e BBC…
Eljan Tanini: Në cilin gjyq keni qenë tjetër i pranishëm? Si e mban mend Berishën dhe Agollin?
Ilir Kadia: -Kam qenë i pranishëm në Gjyqin e Ramiz Alisë, edhe në arrestimin e tij. I kam bërë një intervistë në shtëpi, kish veshur kostumin e Kongresit. Më priti në shtëpi ku po punonte në kompjuter. Tirana nuk kishte drita, ndërkohë ai ishte i azhornuar. I kish mbetur ora te para 90, donte të tregonte pompozitetin e tij.
Ramiz Alia më tha me duart e lidhura në gjykatë: Shiko si është katandisur Presidenti yt! Kam intervistuar Vilson Ahmetin, Fatos Nanon gjithashtu. 4 minuta i kishte përgjigjet Fatos Nano, i thashë ndalu pak… Ndërsa me Ibrahim Rugovën u bëmë miq në Londër.
Vajta në Prishtinë kur hynë atje trupat e NATO-s, kam udhëtuar me një avion shumë të vjetër të Kombeve të Bashkuara, fjeta te Grandi në Prishtinë, në dhomën e Arkanit. I kërkova Rugovës intervistë, nuk pranoi. Rugova sapo kishte takuar Millosheviçin.Në Kosovë kam parë tmerre, pashë edhe Ish Miss-in e parë që e prezantonte Milaim Zeka.
Kur Franko Egro ishte në Londër do i nisja materialet, ai më tha se kishin vrarë një gazetar bullgar që kishte pyetur në serbisht sa ishte ora. Në raportonim me celular, kam intervistuar edhe Rothchild-in e madh, Lordin që bëri marrëveshjen e Butrintit, materialet i merrte Diana Kola në Londër.
Dritëro Agollin e kam takuar disa herë, por e kam shkelur manjetofonin pa e ditur ai. Viti 1997 ishte shumë i vështirë për gazetarët. Erdhën dhe më trokitën me bombë në shtëpi te Varri i Bamit. Ishte koha kur fqinjët e rinj mbanin kallash dhe ziheshin mes tyre. Kanë trokitur në shtëpi me bombë!
Të dy djemtë që u zunë me mua me armë, u vranë të dy, i vrau një djalë 15 vjeçar, kush vrau e vranë. Viti 1997 ishte një vit ky rrugën ta tregonin gjurmët e gjakut. Berisha është karakter i fortë dhe udhëheqës i vërtetë, kam parë sheshe të mbushura si kurrë më parë në Tiranë. Dritëroi thoshte për devollinjtë: Hanë shumë, punojnë shumë dhe të tjerat i bëjnë shumë…