Përpjekjet e para për unifikimin e alfabeteve të gjuhës shqipe filluan në Stamboll në gjysmën e dytë të shekullit XIX. Kështu, sipas një letre te Jani Vretos më 23 tetor 1864 në kryeqytetin e Perandorisë Osmane personalitete të njohur të kombit shqiptar (myslimanë, ortodoksë dhe katolikë) organizuan disa mbledhje për caktimin e një alfabeti. Këto takime rinisën në vitin 1867, kur emra të njohur që punonin e jetonin në Stamboll diskutuan lidhur me njësimin e alfabetit. Sipas Jani Vretos, këta ishin “Mustafa Pasha, nga fshati Pojan i rrethit të Korçës, i quajtur Gjiritas, sepse kishte qenë Guvernator i Kretës për shumë vite, Sulejman Pasha dhe Seit Beu prej Tirane, Rustem Pasha prej Leskoviku, Kristaq Efendiu nga Qestorati i Gjirokastrës, Ismail Beu i biri i Mahmut Beut nga Vlora, Pashko Vasa, katolik prej Shkodre, Hasan Tahsimi prej Filati dhe Kostandin Kristoforidhi nga Elbasani mblidheshin herë pas here dhe diskutonin bashkërisht për krijimin e një alfabeti për gjuhën e tyre”. Këto përpjekje u intensifikuan me zhvillimet politike brenda Perandorisë Osmane. Për këtë arsye, në vitin 1877 në Stamboll u krijua Komiteti Qendror për mbrojtjen e të drejtave të kombësisë shqiptare, i cili ishte “shtabi” politiko-kulturor i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit. Ai drejtohej nga Sami e Abdyl bej Frashëri, Pashko Vasa, Jani Vreto, Koto Hoxhi, Hasan Tahsini dhe Zija Prishtina. Në vitin 1878, me udhëzim të këtij Komiteti, Jani Vreto hartoi projekt-statutin e Shoqërisë e të Shtypurit Shkronja Shqip, e cila u krijua më 12 tetor 1879, në shtëpinë e Abdyl bej Frashërit në lagjen “Pera”. Kjo shoqëri do të merrej me hartimin e alfabetit dhe shtypjen e librave në gjuhën shqipe. Por përpara patriotëve shqiptarë shtrohej nevoja e unifikimit të tij. Prandaj, në vitin 1879 zhvilloi punimet “Kongresi gjuhësor i Kostandinopojës”. Termi “Kongres” për këtë mbledhje përdoret nga disa autorë.
Në artikullin e Kozma Serembres të botuar në vitin 1902 me titull “Shoqëria “Dituria” dhe Alfabeti Kombëtar Shqiptar”, ndër të tjera ai shkruan “Rilindja jonë Kombëtare filloi me dy lëvizje paralele që lumturisht u integruan tek njëra tjetra, plotësuan njëra tjetrën. Njëra ishte lëvizja politike me Lidhjen e Prizrenit, tjetra ishte lëvizja me Kongresin e Konstandinopolit më 1879”. Fakti më interesant që përmend ky autor është se “Në këtë Kongres morën pjesë më shumë se 400 shqiptarë, toskë dhe gegë, katolikë dhe ortodoksë, muhamedanë sunitë dhe muhamedanë bektashinj, të cilët hodhën bazat e një shoqërie kulturore. Problemi i parë për zgjidhje ishte ai i alfabetit dhe asambleja caktoi një komision të përbërë nga zotërinjtë Sami bej Frashëri, Pashko Vasa Shkodrani dhe Jani Vreto me qëllim që të paraqesnin një projekt të alfabetit kombëtar”.
Ndërsa patrioti i njohur Dervish Hima në numrin e gazetës së tij “Shqiptari” (“Arnavud”) të 15 majit 1909 që dilte në Stamboll, pasi shfaq rezervat për Kongresin gjuhësor që ishte mbajtur në Napoli të Italisë (21-24 prill 1901) dhe alfabetin që përdornin arbëreshët shkruan se “ne nuk mohojmë dobitë e alfabetit latin, por alfabeti i Kongresit të Stambollit përdoret sot prej tërë shqiptarëve”.
Pavarësisht përdorimit të termit “Kongres” dhe numrit të pjesëmarrësve, të cilët, sipas Kozma Serembes i kalonin 400 vetë, ajo që ka rëndësi është fakti, se alfabeti i Stambollit mori përhapje të gjerë jo vetëm në trojet shqiptare.
“Alfabetarja e gluhës shqip” që u botua në Stamboll në vitin 1879, pak muaj pas miratimit të alfabetit nga Shoqëria e të Shtypurit Shkronja Shqip, u përpilua nga Sami Frashëri. Ajo kishte copëza leximi edhe nga Jani Vreto, Koto Hoxhi dhe Pashko Vasa. Kjo abetare me 136 faqe u botua me një tirazh prej 20.000 kopjesh. Ky ishte një numër jashtzakonisht i madh për kohën, çka tregon për konsensusin e autoriteteve zyrtare dhe qëllimin e Rilindasve që ajo të përhapej jo vetëm në vilajetet shqiptare, por edhe në kolonitë jasht atdheut.
Komente
Lajme të tjera
-
Çfarë duhet të dini për Ligjin e Gjuhëve në Maqedoninë e Veriut: Çfarë kontestohet, nga kush dhe pse është shqipja në rrezik?
12 Dhjetor, 11:33 -
Elezi në Report TV: Rusia qëllime për destabilitet nëpërmjet Serbisë! Vendimi për shtyrje i Kushtetueses në Maqedoni për Gjuhën Shqipe, i duhuri
11 Dhjetor, 19:56 -
Alban Daci: Nuk ka Gjykatë që mohon një gjuhë apo ekzistencën e një Kombi!
11 Dhjetor, 14:54
-
Kërkohet t'i hiqet statusi i veçantë gjuhës shqipe në Maqedoninë e Veriut, ish-ambasadori: E rrezikshme! Të respektohet 'Marrëveshja e Ohrit'! Shqiptarët faktor stabiliteti
11 Dhjetor, 14:04 -
Veliaj pret Ali Ahmetin: Po e ndjekim me shqetësim situatën në Maqedoninë e Veriut! Kreu i BDI-së: Çdo cenim i marrëveshjes së Ohrit dëmton marrëdhëniet ndëretnike
11 Dhjetor, 12:27 -
Shkup, shtyhet seanca në Kushtetuese ku kërkohet t'i hiqet statusi i veçantë gjuhës shqipe! Dy gjyqtarët shqiptarë bojkotuan! Do thirren ekspertët dhe partitë
11 Dhjetor, 11:56 -
Alarmi për gjuhën shqipe në Maqedoninë e Veriut, Rama: Nuk është çështje e Gjykatës Kushtetuese, mbajti bashkë dy popujt shtetformues
10 Dhjetor, 19:06 -
'Të rënët e Luftës II Botërore pa dallim kombësie, feje, krahine, ideje'! Rama: Unë dhe qeveria nuk kemi interes të ndërhyjmë në punët e historianëve
29 Nëntor, 13:56 -
Arbër Çeliku: Midis statusit juridik dhe interpretimit politik të përdorimit zyrtar të gjuhës shqipe në Maqedoninë e Veriut
29 Nëntor, 11:02
-
Preç Zogaj: Shthurja e gjuhës si fillimi i shthurjes së një populli
23 Nëntor, 14:36
-
Speciale/ Udha me pengesa e letërsisë shqipe! Botimet për fëmijë, mungesë prurjeje apo vlerësimi?
23 Nëntor, 12:26
-
Fjalët e reja që i shtohen Fjalorit të Gjuhës Shqipe! Shtesa edhe nga veprat e Ismail Kadaresë, Camajt dhe Hamitit
23 Nëntor, 12:11
Per gjuhe shqipe i pari mbetet ne kishen katolike San Veneranda di GALATA ne Curbino albanese ! (1632 ) Jeni te painformuar mire !
PërgjigjuInteresante. Ke ndonje link ku mund te mesojme me shue?