Kriza Ukrainë-Rusi, çfarë është marrëveshja e Minskut që po hidhet në tryezë sërish si zgjidhje e konfliktit?

Në një kohë që liderët botërorë përpiqen të gjejnë një zgjidhje diplomatike mbi tensionet e vazhdueshme Rusi-Ukrainë, bisedat janë rikthyer në Marrëveshjen e Minskut të 2015-ës si një rrugëdalje të mundshme nga kriza.

Marrëveshja, e dyta e këtij lloji u arrit në kryeqytetin bjellorus në një përpjekje për t'i dhënë fund atij që atëherë ishte një konflikt i përgjakshëm 10-mujor në Ukrainën lindore.

Por Minsk II nuk është zbatuar kurrë plotësisht, me çështjet kryesore të tij ende të pazgjidhura.

Ja çfarë duhet të dini

Cilët janë ‘lojtarët’ kryesorë?
Një takim i rrallë midis udhëheqësve rusë, ukrainas, gjermanë dhe francezë në shkurt 2015 u përpoq të sillte paqe në zonat e Ukrainës që ishin marrë nën kontroll nga separatistët pro-rusë. Ato zona, në rajonin e Donbasit të Ukrainës, u bënë të njohura si Republika Popullore e Luhanskut dhe Republika Popullore e Donetskut. Qeveria ukrainase pohoi se dy rajonet ishin të pushtuara nga Rusia.

Bisedimet synuan gjithashtu të punonin drejt një zgjidhjeje politike për rajonin.

Rezultati, Minsk II, u nënshkrua nga përfaqësues të Rusisë, Ukrainës, krerëve separatistë dhe Organizatës për Sigurinë dhe Bashkëpunimin në Evropë (OSBE). Ai u miratua më pas nga një rezolutë e Këshillit të Sigurimit të OKB-së.

Cilat ishin kushtet e marrëveshjes?
-Një armëpushim. Në shkurt 2015, kishte ende luftime të ashpra në disa zona midis forcave ukrainase dhe rebelëve të mbështetur nga Rusia, me ukrainasit që pësuan humbje të mëdha.
-Tërheqja e armatimeve të rënda nga vijat e frontit.
-Që OSBE, një organizatë sigurie prej 57 anëtarësh që përfshin gjithashtu SHBA-në dhe Kanadanë, të monitorojë vijat e frontit.
-Një dialog për zgjedhjet lokale në zonat e pushtuara nga rebelët pro-rusë.
-Rivendosja e lidhjeve të plota ekonomike dhe sociale mes dy palëve (për shembull, të paguhen pensionet).
-Që kontrolli i qeverisë ukrainase të rivendoset mbi kufirin me Rusinë.
-Tërheqja e të gjitha forcave të huaja dhe ushtarëve.
-Reforma kushtetuese që do të siguronte njëfarë autonomie për rajonin lindor të Donbasit të Ukrainës që nuk është më nën kontrollin e qeverisë qendrore.

Çfarë ndodhi pasi u nënshkrua Minsk II?
Luftimet më të ashpra u ndalën dhe vëzhguesit e OSBE-së hynë. Deri më sot, OSBE-ja patrullon linjat e frontit dhe raporton shkelje të armëpushimit përgjatë kufirit. Megjithatë, ka shumë më pak luftime dhe më pak viktima sesa në 2014-15. Nga ky këndvështrim, marrëveshja, të paktën, u përmbush pjesërisht. Megjithatë, ka 1.5 milionë njerëz të zhvendosur brenda vendit në Ukrainë dhe rreth 14,000 njerëz kanë vdekur në konflikt.

Një automjet ushtarak i djegur përpara një ndërtese të shkatërruar në Uglegorsk, Ukrainë, në shkurt 2015

Ku qëndronte problemi?
Marrëveshja e Minskut u hartua shumë shpejt. Rusia ishte një nënshkruese, por roli i saj në konflikt nuk u pranua. Në të vërtetë fjala "Rusi" nuk shfaqet askund në tekst. Që atëherë, kjo i lejoi Kremlinit të thotë se është thjesht një vëzhgues dhe se marrëveshja duhet të arrihet midis qeverisë ukrainase dhe rebelëve në lindje të vendit - pavarësisht nga provat që tregojnë se Rusia i mbështet separatistët. Ndërkohë, Kievi refuzon të flasë drejtpërdrejt me rebelët.

Ukraina dëshiron së pari të rimarrë kontrollin e kufirit të saj ndërkombëtar. Ajo gjithashtu dëshiron që forcat të largohen. Rusia, natyrisht, thotë se nuk ka asnjë forcë në zonat e kontrolluara nga rebelët. Përpjekjet e diplomatëve perëndimorë për të sheshuar këtë rreth nuk kanë shkuar askund.

Cilat janë çështjet e tjera?

Statusi i zonave të Donbasit të kontrolluara nga rebelët nuk është përcaktuar kurrë. Pikëpamja e Kievit është se rajoni duhet të ketë të njëjtën autonomi si rajonet e tjera të Ukrainës, brenda një strukture federale. Moska vë në dukje gjuhën në Marrëveshjen e Minskut që i referohet "statusit të veçantë të zonave të caktuara të rajoneve Donetsk dhe Luhansk" dhe e interpreton atë si lejimin e këtyre rajoneve të kenë forcat e tyre policore dhe sistemin gjyqësor, ndër avantazhet e tjera.

Por çdo qeveri ukrainase që pranoi t'i jepte Donbasit statusin special mund të mos i mbijetojë një reagimi publik. Në vitin 2015, presidenti i atëhershëm ukrainas Petro Poroshenko paraqiti ndryshime kushtetuese për decentralizimin, të cilat u kundërshtuan ashpër nga grupet nacionaliste ukrainase. Trazirat në Kiev lanë të vdekur tre oficerë të zbatimit të ligjit.

Ukrainasit përgatiten për një sulm të mundshëm

Pse Vladimir Putin e konsideron Minskun si kaq të rëndësishëm?
Nëse interpretohet në favor të Moskës, është potencialisht një mënyrë që Rusia të ruajë ndikimin e saj në Ukrainë përmes grupeve pro-ruse në Donbas. Kjo do t'i jepte Rusisë aftësinë për të kontrolluar territorin - pa e aneksuar atë, siç bënë me Krimenë në 2014. Duke i përshkallëzuar më tej gjërat, Rusia ka lëshuar pasaporta për qindra mijëra banorë të Donbasit.

Kjo gjithashtu mund t'i japë Rusisë një rol në parlamentin e Ukrainës nëpërmjet përfaqësuesve të saj -- dhe mundësinë për të prishur çdo përpjekje të largët të Ukrainës për t'u bashkuar me NATO-n ose Bashkimin Evropian -- një kërkesë kryesore që Rusia thotë se duhet të përmbushet për të zbutur tensionet aktuale. Në varësi të mënyrës se si u organizuan zgjedhjet, njerëzit me nënshtetësi ruse dhe ata të cilëve u është dhënë amnisti për vrasjen e ukrainasve mund të përfundojnë në parlamentin ukrainas. Kjo do të destabilizonte më tej Ukrainën.

Çfarë kanë thënë liderët botërorë?
Presidenti francez Emmanuel Macron e sheh Marrëveshjen e Minskut si hapin më premtues për të shmangur konfliktin, duke thënë të martën se "vendosmëria e përbashkët për të vënë në fuqi Marrëveshjet e Minskut është e vetmja mënyrë që na lejon të ndërtojmë paqen dhe të ndërtojmë një politikë të qëndrueshme. zgjidhje". Ai tha se gjatë takimeve të tij ishte në gjendje "të merrte një angazhim shumë të qartë dhe të qartë nga presidentët Putin dhe Zelensky për t'u përkushtuar ndaj bazës strikte të marrëveshjeve të Minskut", por nuk dha detaje të mëtejshme.

Ushtarët ukrainas të batalionit vullnetar Donbas në Lysychansk të rajonit Luhansk në janar 2015

Sekretari amerikan i Shtetit, Antony Blinken tha të hënën se Shtetet e Bashkuara dhe Ukraina janë "të bashkuara" në mbështetjen e marrëveshjeve të Minskut si një rrugë përpara për zgjidhjen e konfliktit. Por ai la të kuptohet gjithashtu se vetëm marrëveshja nuk është një zgjidhje me një ndalesë, duke nënvizuar sfidat që paraqet marrëveshja. "Minsk nuk përshkruan disa çështje të renditjes kur bëhet fjalë për hapat që duhet të ndërmarrin palët," tha Blinken, duke shtuar se "Ukraina i është afruar kësaj me mirëbesim. Ne nuk kemi parë deri më sot Rusinë të bëjë të njëjtën gjë."

Duncan Allan, bashkëpunëtor i Programit të Rusisë dhe Euroazisë në institutin Chatham House të Londrës, shkroi se në fund të fundit argumenti për Minskun është ky: "A është Ukraina sovrane, siç këmbëngulin ukrainasit, apo duhet të kufizohet sovraniteti i saj, siç kërkon Rusia?"

*Përktheu nga CNN, Shqiptarja.com

B.K./Shqiptarja.com

TAG:
• kriza ukraine-rusi