Qemal Draçini/ Fletë të shpërndame… fati tragjik i Antonietës

Qemal Draçini (6 mars 1922 - 10tetor 1947) ishte poet, prozator, përkthyes, hartues tekstesh mësimore e mbi të gjitha  si analist e kritik letrar, duke u çmuar për interesat e tij të gjëra intelektuale, ndjeshmërinë e tij të lartë ndaj së bukurës në jetë e në art, shoqëruar me një sens të thellë kritik ndaj  asaj që e rrethonte. Ai ishte po ashtu  një lexues “i pangopur, që nuk lexonte por gëlltiste libra”, sipas një përcaktimi nga i vëllai, Enveri, biografi i parë i tij.

Lista e autorëve të preferuar  vendas e të huaj është e gjatë, por autori për të cilin kishte një “adhurim mistik” ishte shkrimtari i madh freng, Romen Roland. Si lexues i apasionuar i romaneve të të madhit Roland, arti i tij e magjepsi aq shumë, sa përktheu nga vepra e tij  pasazhin kushtuar mrekullisë së muzikës. Njëheri ai u prek shumë nga fati i Antonietës, njëra nga personazhet femra më të dashura e më mallëngjyese të romanit shumëvëllimesh “Zhan Kristof” të Rolandit. Tablloja e vdekjes së saj është shumë mbresëlënëse, çfarë Qemali e përjetoi me shumë dhimbje. Ndjeshmërinë e lartë dhe talentin e tij, gjimnazisti ynë letrar do të na e përcjellë mjeshtërisht përmes prozës poetike të mëposhtme, të çiltërt e spontane.

Këto “Fletë të shkëputuna” u zbuluan rastësisht, gjatë një pune dyvjeçare për  të redaktuar “Ditarët” e autorit si dhe për skedimin e shkrimeve të tij të pabotuara.

Nexhmi Bushati

………………………………

Nga Qemal Draçini

“Tue lexue “Antoinette” të R.Roland”

(Muzgu i 17 Prillit 1940 – Në kopësht )

“Të përpjeta të çastit që për një t’imtë të dhanë mashtrín e një vegimi të madhnuem, teposhtina të hatashme që të përpín në gjí të një llahtari të panjohtun: mbas përkdheljes s’ambël të të mirave të rinís sate, mbas puthjeve të dashtuna që të fali dashnija prindore, mbas dhelave e andrrimeve që në zemër të ré të ringjalli puthja e afshët e dashnís, - dy buzë të tjera, rrezikzezë, të shpupluene në ballin e njomë ; - por, oh, jo mâ, jo mâ ambëlsí që derdhë afekti prinduer,, jo mâ përshpëritje uzdatuese e shpresatare: dy buzë t’ashpra, një shiqim i mugtë, një kërcnim gërmushës: lufta për bukë.

Luftë e gjatë, lodhëse, e papushueme, e pambarim: luftë e dëshprueme, mundimtare, shtypëse: rrximi, ramja, mbarimi!..

Ditë e vrântë, plot shí: dhomë e vogël, e errtë, pa ajr as dritë. Shtrat i ultë, mbi të cilin pushon trupi i molisun e gjymtyrët e kputuna të një luftëtarjeje të mundun: viktimë e  luftës së jetës!

Oh, ç’heroizëm fatlume! Ç’therore e pa shoqe! Ç’sakrificë sublime!...

Heshtín!

Zemrave të plagueme u flet heshtija lugubre që parandiell mbarimin tragjik:

Qán vllau, në váj të shutitun të zemrës, pshtetjen e vetme të jetës, qán shpirti zhdukjen  e shpresës, qán vehtja vehtjen e shkëputun: - E vaji i tij âsht vaji i jetës  mbi viktimën e vet. – Fatzezë! Jetove e jeta yte gjason me një lule që ngrohtsija tradhtuese e pak ditve të Frorit bân gabimisht me çilë. – Por, ehu, shpejt ká me u venitë e thá, pse dimni ká me ngrî gjithshka e koçani ká me qitë poshtë për dhé lulet e këputuna, lulet pa kohë të bulueme…Njashtu, edhe ti!

- Çile e lule erandse nisne me i kunorzue ditët e jetës sate të qetë e të lumtun; e trilla bylbylash i kënduene shpirtit tand uzdajët e një ardhmënije së lumtun; e cicrrime dallandyshash deshtne me derdhë kokrriza xhevahirash, diktimet e mystershme të dashnís që lmnon: në shqim tand feksonte mâ të bukurat riflekse uzdatja frymëzuese; - por ehu!...dorë e padukëshme, e egër si egërsí e gëzimit të fitimtarit mbî skllavin e nënshtruem, e vrazhdë si i vrazhdë grushti i sundimtarit mbî turî të robit të shtypun, qe se rrenoi e shpartalloi e shkimi e bâni copë-copë kështjellin e vogël kartash që ti, më duer të njoma e të hajthme, deshte me bâmë çerdhe ku do të flejshin gjumin e fminís së lumnueme zânat e paemna të argëtimeve të tua hyjnore: e, kur rá kalaja e lumnueme e rinís sate të prarueme, me vegime të andrrave të tua , të doli para, o, e shkretë,  vegimi i hatashëm i një së vërteteje që ti ende, oh, ende, nuk e kishe njohtë: ishte një e vërtetë e idhtë me pamje të shëmtueta të vuejtjeve të një lufteje që ti ende nuk kishe njoftë: - e lufta, oh, lufta të humbi: kot gjymtyrët e tua të molisuna deshtën me i çá valët e turrshme të lumit kapërdcís; për një ças, po, ti i a dole me i u qindrue sipër valve, e për atë të imtë ti i a dole edhe një herë me thithë një ajrí, që të rikujtoi mëngjezet e kohës së shkueme, orët e çaset e kalesës që…gadi shqim ishte zhdukë e shue e shkimë në largësi të kohës së kapërdime pa i a dá.

Po që vetëm një ças… erdhi vala e fuqishme e të  kapërdiu: - Rae !...

E rá bashkë me ty edhe mundi e lodhja e orvatja e përpjekja e një lufte të pambarim e mundëse: -  Rae, shpirt i njomë, pse shpirti i yt s’ishte pregaditë për kujdese o për travajë dermushëse; oh, jo, ay shpirt i hajthëm  kishte nevojë për ledhe, për puthje, për përkdhelje e për dashní; ende lypte qetít e shkujdesuna të provincës, nën heshtít e pambarim të netve qiellore.

E edhe trupi e gjymtyrët e tua: e ku, ku janë ledhatimet e ambla që ato duer të njoma i falen tastierës së lëmuet të pianofortes? E ku janë lmimet që u falne faqeve të zbehta të vllaut dhe duerve të dridhëshme të babës së dëshpruem?

Oh, zhdukë e ikë larg…fort larg ke trândja s’ i a përfshin mâ e shiqimi i mendjes hupë me kujtue: Gjithshka mbaroi! - E shpresa e uzdajë, e vuejtje e travajë -…

Një dhomë e vorfën, një ajrí e mbyllun, një qiellë e vrântë – një fytyrë e dashtun prânë – e fjalët e mbrame të lamtumirës finale – e kurgjâ mâ !

Qáu vllau e u gerbul mbî nënkrejcë tande; qáu ty, rinín tande të prendueme para kohe, ty, o rrezikzezë, e qáu edhe vedin e uzdajët e veta. E qáu bashkë me te edhe natyra e vrântë e metropolis.”

* *  *

(Mesnatë e kalueme – tue lexue “Jean Cristophe – R.Roland”)

“Antoniettë, Antoniettë, un po qaj me lot dhimbe të mallëshme mbarimin tand tragjik: mesnata ka kalue, por s’dij me u da prej leximit të historisë sate përmalluese: - Antoniettë e vorfën, sa shoqe të tjera ke ti mbi rruzull? Sa s’njehen, rrezikzezë. Unë po derdhi lot për të gjitha; bashkë me vllan tand e me Kristoforin që në ty e në shiqim të syve të tu të trishtueshëm, por t’ambël, gjet një ças ngushullimi…Antoniettë e shkretë!”:

---  *  * * --- 

Romen Roland

/////////////////////////////////////////////////

 “ Zhan Kristof” – Dita e re – Vol.X

“…ti,…muzikë e pavdekëshme…”

 “…Jeta kalon, trupi e shpirti rrshqasin si lumi; vjetët shkruhen në palcën e pemës që mplaket. E tanë këjo botë  trajtash vdes e ringjallet. Vetëm ti mbetë, muzikë e pavdekëshme. Ti je deti i përmbrendshëm. Ti je shpirti i thellë. Në dritën e kulluet të syve të tu, nuk feksohet fytyra e vrantë e jetës. Si shllunga resh që davariten , q’ashtu shqimet larg teje vargu i ditëve  të ndezta, t’akullta, t’ ethshme që shtyn ankthi e që zhduken vrikthi. Vetëm ti mbetë. Ti je jashta megjeve të botës. Je botë në vetvedi. Ke diellin tand, ligjet e tua, batit e zbatit e tua. Ti ke pagjen e hyjzive që në fushë të lamijeve natore shenojnë hullín e tyne të ndritshme – parmenda të argjanta që udhëheqë dora e sigurtë e bujkut të papashëm.

Muzikë, muzikë e kthjelltë, sa e ambël asht drita e jote hanore për syt e lodhun prei dritës verbuese të diellit të këtu-poshtë! Shpirti që ka jetue e asht tërhjekë nga lugu i përbashkët ku gjindja për t’u  sh’edsuem, turbullojnë fundrrit e shtratit me kambët e tyne, i mbshtetet gjiut  tand e pin nga cicat e tua ujët e freskët të kronit t’ andrrës. Muzikë, o nanë virgjine, që  ban në prehnin tand të papërlyem të gjitha pasjonet, që në liqenin e syve të tu ngjyrë zunkthi, ban të mirën e të keqen, të syve të tu ngjyre  s’ujit të gjelbrimtë që zbret nga akullnajet,, ti je përtej së mirës e përtej së keqes: kush strehohet tu ti jeton jashta shekujve; e vargu i ditëve të reja ka me qenë një ditë e vetme; e dekës, që gjithshka bren, aty kanë me i u thy dhambët.

Muzikë, ti që përkunde ambël shpirtin tim të pezmatuem, muzikë, ti që ma bane të qetë e të galduem – dashni e jeme, zemër e jeme,  - unë puthi gojën tande të pastër, mshehi fytyrën teme ndër flokët e tu të mjaltë, e mbështes qepallat e mija që lëvizin mbi shpaken e ambël të duerve të tua. Na rrijmë në heshtje, me sy të mbyllun, e unë daj dritën e patregueshm të syve të tu e nga goj’e jote e heshtun pij buzëqeshjen; e, mbledhë për zemër tande, prigjoj rektimin e jetës s’amshueme.”

Përktheu:  Qemal Draçini

TAG:
• Qemal Dracini
• Nexhmi Bushati